Từ kinh nghiệm của các quốc gia hạnh phúc, định hình lực lượng lao động tương lai của Việt Nam

Các diễn giả tham dự sự kiện “Nâng cao tính thích ứng của thị trường lao động Việt Nam – kinh nghiệm Bắc Âu và khuyến nghị đối với Việt Nam”. (Ảnh: KT)

Ngày 20/3 tại TP. Hồ Chí Minh, Đại sứ quán các nước Bắc Âu tại Việt Nam (Đan Mạch, Phần Lan, Na Uy và Thụy Điển) phối hợp với Đại học Fulbright tổ chức sự kiện kỷ niệm Ngày Bắc Âu 2024. Đây là năm thứ 6 các bên tổ chức sự kiện này nhân Ngày Bắc Âu 23/3.

Sự kiện là dịp để các quốc gia Bắc Âu chia sẻ với Việt Nam kinh nghiệm và những bài học có giá trị của mình. Chủ đề sự kiện năm nay là “Nâng cao tính thích ứng của thị trường lao động Việt Nam – kinh nghiệm Bắc Âu và khuyến nghị đối với Việt Nam”.

Sự kiện có sự tham gia của các nhà nghiên cứu Bắc Âu và Việt Nam, cơ quan nhà nước, báo chí, học viện, xã hội dân sự, và các bên liên quan khác. Sự kiện có các bài tham luận và thảo luận nhóm về các chủ đề làm thế nào để một thị trường lao động thích ứng có thể đáp ứng hiệu quả nhu cầu toàn cầu, thúc đẩy đổi mới, nâng cao năng suất và khả năng cạnh tranh.

Đối thoại – yếu tố trọng tâm đảm bảo phúc lợi

Trong những thập kỷ gần đây, nền kinh tế Việt Nam đã có những chuyển đổi quan trọng, chuyển từ một nước nông nghiệp có thu nhập thấp sang một nước hiện đại hóa có thu nhập trung bình thấp. Sự chuyển đổi này được thúc đẩy bởi cải cách kinh tế, thương mại tự do và đầu tư trực tiếp nước ngoài. Nhờ đó, Việt Nam đã trở thành trung tâm sản xuất cho nhiều ngành công nghiệp khác nhau, thu hút đầu tư từ khắp nơi trên thế giới.

Tại sự kiện, Đại sứ Na Uy Hilde Solbakken nhấn mạnh: “Đối thoại giữa chính phủ, người sử dụng lao động và người lao động vừa là yếu tố trọng tâm trong quá trình phát triển các nhà nước phúc lợi Bắc Âu, đồng thời giúp nền kinh tế và thị trường lao động của chúng tôi thích ứng hơn với một thế giới không ngừng thay đổi. Tôi hy vọng rằng việc chia sẻ kinh nghiệm của các nước Bắc Âu có thể đóng góp vào sự phát triển của Việt Nam và hành trình của các bạn hướng tới một thị trường lao động có tay nghề cao, sáng tạo và công bằng”.

Việt Nam hiện đang đặt mục tiêu trở thành quốc gia có thu nhập cao hơn và phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Để đạt được mục tiêu này, Việt Nam đang chuyển dịch thị trường lao động sang các ngành công nghiệp và công nghệ kỹ thuật cao, tay nghề cao. Sự dịch chuyển này đòi hỏi sự cần thiết phải chú trọng tới đổi mới, số hóa, đào tạo nghề, giáo dục, phát triển kỹ năng, và đầu tư vào nghiên cứu và phát triển.

Về phần mình, Đại sứ Phần Lan Keijo Norvanto nhấn mạnh yếu tố an sinh và đổi mới sáng tạo là những yếu tố then chốt tạo nên thành công của khu vực Bắc Âu. Mạng lưới an sinh xã hội ở các nước Bắc Âu thúc đẩy đổi mới sáng tạo bằng cách đem lại cho các cá nhân niềm tin để họ dám chấp nhận rủi ro và suy nghĩ sáng tạo. Sự bảo đảm này cho phép các cá nhân khám phá ý tưởng mới mà không sợ đánh mất những gì họ đã tạo dựng trong cuộc sống. Ngoài ra, các quốc gia Bắc Âu cũng rất chú trọng đến việc cân bằng giữa công việc và cuộc sống.

“Thời gian làm việc phù hợp cho nhân viên, linh hoạt trong công việc, nhiều hình thức hỗ trợ cho các gia đình bao gồm chế độ nghỉ chăm con cho cả cha và mẹ cũng như dịch vụ chăm sóc trẻ với chi phí phải chăng, là một vài trong số rất nhiều sáng kiến xã hội mà chúng tôi đang áp dụng để đảm bảo sự cân bằng lành mạnh giữa công việc và cuộc sống cá nhân. Không phải ngẫu nhiên mà các quốc gia Bắc Âu đều nhiều năm liền nằm trong top 10 quốc gia hạnh phúc nhất theo Báo cáo Hạnh phúc Thế giới”, Đại sứ Phần Lan Keijo Norvanto cho biết.

Việt Nam đã cam kết, trong giai đoạn 2021-2030 sẽ phê chuẩn tất cả các công ước cốt lõi của Tổ chức Lao động Quốc tế về tiêu chuẩn lao động, trong đó có Công ước 87 về Tự do Hiệp hội. Tăng cường đối thoại tại nơi làm việc và cải thiện điều kiện làm việc là những cấu thành thiết yếu của cam kết này. Bên cạnh đó, Việt Nam vẫn phải đối mặt với thách thức về dân số già, đây chính là yếu tố thử thách hệ thống phúc lợi xã hội quốc gia.

Một phiên thảo luận bàn tròn tại sự kiện. (Ảnh: KT)

“Mô hình Bắc Âu”

Tại sự kiện, Chủ tịch Đại học Fulbright Việt Nam, Giáo sư Scott Fritzen bày tỏ: “Chúng tôi rất vinh dự được đồng tổ chức sự kiện Ngày Bắc Âu 2024 và tham gia thảo luận về chủ đề nâng cao tính thích ứng của thị trường lao động Việt Nam. Là một tổ chức cam kết thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tư duy phản biện, và các phương pháp tiếp cận liên ngành, Đại học Fulbright nhận thấy tầm quan trọng của việc học hỏi từ các mô hình thành công như khu vực Bắc Âu.

Thông qua việc quy tụ các học giả, các nhà hoạch định chính sách, và các chuyên gia trong ngành, chúng tôi mong muốn thúc đẩy đối thoại có ý nghĩa và tìm kiếm cách thức để Việt Nam có thể tận dụng hết những tiềm năng của mình nhằm tạo ra một thị trường lao động năng động và toàn diện. Chúng tôi tin rằng sự kiện này sẽ đem lại những hiểu biết có giá trị và truyền cảm hứng cho các chiến lược hữu ích nhằm định hình lực lượng lao động tương lai của Việt Nam”.

Đại sứ Thụy Điển Ann Måwe cho biết các bên sử dụng lao động, công đoàn và chính phủ ở khu vực Bắc Âu đang hợp tác chặt chẽ nhằm tạo ra một mạng lưới anh sinh xã hội phát triển tốt cho cá nhân. Mô hình này, thường được gọi là “mô hình Bắc Âu” đã thu hút được sự chú ý của cộng đồng quốc tế và được công nhận vì khả năng chống chịu của khu vực trong cuộc khủng hoảng kinh tế gần đây. Giáo dục miễn phí và đầu tư đáng kể vào nghiên cứu đã đóng góp hình thành những công dân có trình độ cao và một xã hội hiện đại, công nghệ cao.

Bà Ann Måwe cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển các kế hoạch mạnh mẽ bao gồm hệ thống bảo hiểm xã hội để đối mặt với những thách thức như dân số già hóa, điều này cũng sẽ sớm trở thành một thực tế cấp bách đối với Việt Nam.

“Mô hình Bắc Âu” đưa ra các bài học có giá trị liên quan đến việc nâng cao tính thích ứng của thị trường lao động để đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế xanh toàn cầu. Các quốc gia Bắc Âu nổi tiếng về mô hình cung cấp các dịch vụ xã hội của nhà nước dựa trên nguồn thu từ thuế, đầu tư vào giáo dục, chăm sóc trẻ em, chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, và các dịch vụ khác liên quan đến vốn con người.

Khối Bắc Âu cũng ưu tiên bảo vệ lực lượng lao động mạnh mẽ thông qua các công đoàn độc lập và mạng lưới an sinh xã hội vững chắc. Đáng chú ý, các quốc gia này luôn nằm trong bảng xếp hạng toàn cầu các quốc gia giàu nhất thế giới về GDP bình quân đầu người và vượt trội về đổi mới sáng tạo.

Chuyển đổi xanh và bài toán lao động

Chia sẻ tại sự kiện, Đại sứ Đan Mạch Nicolai Prytz nhấn mạnh chuyển đổi xanh không thể diễn ra nếu không có một lực lượng lao động có tay nghề phù hợp để đáp ứng yêu cầu của một nền kinh tế xanh hơn. Chuyển đổi xanh mang lại nhiều cơ hội việc làm mới nhưng cũng có nguy cơ bỏ lại phía sau những người lao động tay nghề thấp, làm việc trong các khu vực phi chính thức hoặc những công việc gây ô nhiễm.

Do đó, các nước Bắc Âu mong muốn chia sẻ với các đối tác và bạn bè Việt Nam những kinh nghiệm và bài học mà các nước Bắc Âu đã thu được từ quá trình chuyển đổi xanh trong 40 năm qua. “Chúng tôi hy vọng đây sẽ là nguồn cảm hứng để Việt Nam phát triển một thị trường lao động không chỉ đáp ứng hiệu quả nhu cầu chuyển đổi xanh đang diễn ra mà quan trọng không kém, đó là đảm bảo đây là một quá trình chuyển đổi lao động công bằng và có tính đến các lo ngại về kinh tế của các nhóm dễ bị tổn thương”, Đại sứ Nicolai Prytz nói.

Sự kiện Ngày Bắc Âu 2024 đã thu hút các diễn giả đến từ các quốc gia Bắc Âu để chia sẻ hiểu biết sâu sắc của họ về nhiều chủ đề khác nhau, như đào tạo nghề và phát triển kỹ năng, đối thoại tại nơi làm việc và việc làm thỏa đáng, đổi mới và tăng năng suất, cũng như hệ thống phúc lợi xã hội. Đại diện của các cơ quan liên quan và khối doanh nghiệp tư nhân Bắc Âu cũng đã có mặt và chia sẻ góc nhìn của mình tại sự kiện.

Vinnova – Cơ quan Đổi mới Sáng tạo Thụy Điển, H & M từ Thụy Điển, công ty Jotun và NHO – Liên đoàn Doanh nghiệp Na Uy từ Na Uy, Wärtsilä và EduCluster từ Phần Lan, LEGO LMV Đan Mạch, Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO)… đều bày tỏ mong muốn mạnh mẽ được đóng góp cho một thị trường lao động năng động và phát triển ở Việt Nam.

Hiệp định Thương mại tự do EU-Việt Nam (EVFTA) đã tạo ra những cơ hội thương mại và đầu tư mới giữa EU và Việt Nam. Bằng việc loại bỏ thuế quan, thúc đẩy tiếp cận thị trường, bảo vệ sở hữu trí tuệ, tăng cường quyền lao động và bảo vệ môi trường, EVFTA đã mang lại lợi ích to lớn cho thị trường lao động Việt Nam. Hiệp định đã mở rộng khả năng tiếp cận thị trường cho các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là trong các lĩnh vực sử dụng nhiều lao động, dẫn đến tăng cơ hội việc làm và phát triển thị trường lao động nói chung. Ngoài ra, chương về tính bền vững của hiệp định nhấn mạnh tầm quan trọng của các hoạt động bền vững, góp phần hơn nữa vào sự thịnh vượng lâu dài về kinh tế và môi trường của Việt Nam.

Bằng cách thực hiện đầy đủ EVFTA và cân nhắc áp dụng các yếu tố của mô hình Bắc Âu, Việt Nam có thể củng cố thị trường lao động, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, cải thiện năng suất cũng như thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.