“Chúng tôi cam kết với các phương tiện truyền thông trong khuôn khổ văn hóa của chúng tôi. Phương tiện truyền thông tư nhân có thể tiếp tục được tự do và độc lập. Họ có thể tiếp tục các hoạt động của mình”, người phát ngôn của Taliban Zabihullah Mujahid cho biết trong cuộc họp báo đầu tiên hai ngày sau khi thủ đô Kabul thất thủ vào ngày 15 tháng 8 năm 2021.
Các nhà báo gặp rất nhiều khó khăn trong việc đưa tin ở Afghanistan, thậm chí phải đối mặt với cả những họng súng. Ảnh: GI
Hai năm sau, Taliban không chỉ từ bỏ cam kết đó mà còn tăng cường đàn áp truyền thông ở Afghanistan. Rất nhiều trường hợp kiểm duyệt, tấn công, bắt giữ tùy tiện, khám xét nhà và hạn chế các nhà báo nữ nhằm bịt miệng báo chí.
Bất chấp cam kết công khai cho phép các nhà báo được tự do làm việc, các đặc vụ Taliban và cơ quan tình báo Taliban đã hành hung, bắt giữ và giam giữ tùy tiện các nhà báo, đồng thời đóng cửa các cơ quan báo chí địa phương và cấm phát sóng một số phương tiện truyền thông quốc tế. Các phóng viên nước ngoài phải đối mặt với các hạn chế về thị thực để trở lại Afghanistan đưa tin.
Các nhà báo tiếp tục bị bắt vì công việc của họ. Theo nghiên cứu của Ủy ban bảo vệ các nhà báo (CPJ), kể từ tháng 8 năm 2021, ít nhất 64 nhà báo đã bị giam giữ ở Afghanistan để trả thù cho công việc của họ. Họ bao gồm Mortaza Behboudi, người đồng sáng lập trang tin tức độc lập Guiti News, người đã bị bắt giữ từ tháng 1 năm nay.
Các nhà báo Afghanistan đã chạy trốn với số lượng lớn, chủ yếu sang các nước láng giềng như Pakistan và Iran. Nhiều người hiện đang mắc kẹt trong tình trạng lấp lửng về mặt pháp lý mà không có triển vọng tái định cư rõ ràng ở nước thứ ba. Thị thực của họ đang cạn dần, khiến họ lo ngại có thể bị bắt và trục xuất trở lại Afghanistan.
Taliban cũng đang mở rộng mục tiêu nhắm vào các nền tảng truyền thông xã hội, thực thi các quy định mới nhắm vào các kênh YouTube trong năm nay, đồng thời cân nhắc lệnh cấm Facebook trên toàn quốc.
Một cuộc đàn áp trên phương tiện truyền thông xã hội sẽ tiếp tục khiến hàng triệu người Afghanistan khó tiếp cận thông tin hơn. Tuy nhiên, hiện một số YouTuber Afghanistan đảm nhận vai trò nhà báo công dân, đưa tin về các vấn đề từ chính trị đến cuộc sống hàng ngày trên kênh của họ.
Hiện Taliban đang tìm cách chấm dứt sự cô lập quốc tế. Trong những tuần gần đây, họ đã cử một phái đoàn đến Indonesia và hội đàm với các quan chức từ Mỹ nhằm vực dậy nền kinh tế ốm yếu của đất nước với hơn một nửa trong số 41 triệu dân dựa vào viện trợ để tồn tại này.
Hoàng Hải (theo CPJ)
