Chiều 15/1, góp ý dự Luật Tổ chức tín dụng sửa đổi tại kỳ họp bất thường thứ 5, nhiều đại biểu quan tâm đến giải pháp để tránh các sự cố ngân hàng như vụ SCB.
Gần như chỉ ngân hàng thương mại mới có tình trạng “hoảng loạn”
Phó Chủ tịch thường trực tỉnh Quảng Trị Hà Sỹ Đồng cho rằng, tổ chức tín dụng bản chất là những định chế trung gian tài chính, thực hiện kinh doanh dựa trên “niềm tin” của khách hàng.
Theo ông Đồng, gần như chỉ loại hình ngân hàng thương mại mới có khả năng gây nên các vấn đề “hoảng loạn hay tháo chạy ngân hàng”, đe dọa tạo rủi ro lan truyền làm “mất an toàn hệ thống”.
Những vấn đề như vậy chủ yếu nảy sinh từ những nguyên nhân khách quan như điều kiện kinh doanh tiền tệ bất ngờ thay đổi, xuất hiện các cú sốc tiêu cực, môi trường vĩ mô bất ổn, hay niềm tin bị lung lay gây ra những tin đồn nguy hại.
Nguyên nhân chủ quan phổ biến là sự cố tình vi phạm của giới sở hữu, quản lý, điều hành ngân hàng về các quy định, các tỉ lệ an toàn hoạt động đến mức gây hậu quả đáng kể,…
Từ đó mới bắt buộc dẫn tới các đòi hỏi: “can thiệp sớm” và “kiểm soát đặc biệt”, “biện pháp hạn chế”, “biện pháp hỗ trợ”, “xử lý trường hợp ngân hàng bị rút tiền hàng loạt”, “vay, cho vay đặc biệt”,… được đề cập tại các điều từ 156 tới 194 trong Dự thảo luật.
“Tất nhiên, logic này đúng với điều kiện các cơ chế hay chương trình như: “3 lớp phòng thủ”, “giám sát từ xa – thanh tra tại chỗ”, “bảo hiểm tiền gửi công khai và bảo hiểm tiền gửi ngầm định”, “giám sát cẩn trọng vĩ mô và giám sát an toàn vi mô”,… được triển khai nghiêm túc, thực chất, phát huy hiệu lực, hiệu quả”, Phó Chủ tịch tỉnh Quảng Trị phân tích.
Đại biểu Đồng lưu ý, nếu làm được như vậy thì những sự cố nghiêm trọng kiểu như “sự kiện Ngân hàng SCB” mới đây, lẽ ra rất khó xảy ra và khi xảy ra, hệ lụy đáng ra không tiêu cực đến vậy, tổn thất không lớn đến vậy.
“Và khi có những sự cố như vậy xảy ra, thông lệ quốc tế tốt cũng như những bài học kinh nghiệm đắt giá Việt Nam đúc rút được đều chỉ ra rằng: Ngân hàng Nhà nước – với tư cách là Ngân hàng Trung ương của Việt Nam, nên được trao quyền nhiều hơn, mạnh hơn để có thể phản ứng, xử lý nhanh nhạy, hiệu quả trước các ‘sự cố ngân hàng’, nhằm giảm thiểu thiệt hại và ngăn chặn nguy cơ mất an toàn hệ thống”, ông Đồng gợi mở.
Khống chế tỷ lệ sở hữu không đủ ngăn tái diễn vụ việc như SCB
Quan tâm đến quy định khống chế tỷ lệ sở hữu tại ngân hàng, Phó giám đốc Sở VH-TT&DL tỉnh Cao Bằng Đoàn Thị Lê An cho rằng chủ ngân hàng khó có thể lũng đoạn hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng nếu nắm 15-20% vốn.
Thực tế, các trường hợp sai phạm vừa qua cũng cho thấy tỷ lệ sở hữu thực sự của “ông chủ” ngân hàng có thể cao hơn nhiều so với quy định thông qua công ty con, công ty liên kết hoặc cá nhân khác đứng tên.
Vì vậy, bà cho rằng, sửa luật để phù hợp thực tiễn là cần thiết, tuy nhiên khống chế tỷ lệ sở hữu tại ngân hàng không đủ ngăn tái diễn vụ việc như SCB. Thực tế sở hữu chéo, thao túng ngân hàng rất phức tạp, nếu nhìn trên giấy tờ nhiều cổ đông sở hữu thấp hơn tỷ lệ cho phép nhưng vẫn nắm quyền chi phối.
Cho rằng việc siết tỷ lệ sở hữu như dự luật có hiệu quả khá mơ hồ, đại biểu tỉnh Cao Bằng đề nghị xem xét quy định chặt hơn về thủ tục cấp tín dụng cho cổ đông, người có liên quan; bổ sung quy định về giám sát chéo để làm rõ cơ cấu sở hữu, chủ sở hữu thực và trách nhiệm giải trình các bên.
Nhiều đại biểu khác cũng đồng tình cho rằng quy định giảm tỷ lệ sở hữu sẽ gián tiếp ảnh hưởng tới cổ đông hiện hữu, nhà đầu tư chiến lược hoặc tiềm năng sở hữu cổ phần minh bạch, không có ý định thao túng cổ phần tại ngân hàng.
Giải trình trước Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho rằng, việc giảm tỷ lệ sở hữu sẽ tăng cơ cấu cổ đông, hạn chế chi phối, thâu tóm ngân hàng. Việc này cũng phù hợp với định hướng đề án cơ cấu lại hệ thống tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu 2021-2025.
Bên cạnh đó, để tránh xáo trộn tới hệ thống ngân hàng, dự thảo luật lần này đưa ra điều khoản chuyển tiếp. Theo đó, từ 1/1/2025, cổ đông vượt tỷ lệ sở hữu cổ phần được duy trì nhưng không tăng thêm, trừ trường hợp họ nhận cổ tức bằng cổ phiếu.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cho rằng, để ngăn chặn sở hữu chéo, một biện pháp là không đủ mà cần nhiều giải pháp đồng bộ như quy định mở rộng người có liên quan có xử lý được hết tình trạng sở hữu chéo, chi phối hay thao túng tổ chức tín dụng hay không?
Ông Thanh nêu thực tế trường hợp SCB vừa qua, sở hữu cá nhân chỉ 5% nhưng nhờ người này mượn danh người kia đứng tên. Vì vậy, quy định trong luật không đủ mà ngoài thực thi pháp luật, cũng cần tăng cường giám sát hoạt động của các tổ chức tín dụng.
