Tổng thống Ukraine nêu điều kiện khó chấp nhận, Thủ tướng một nước châu Âu ‘tức tốc’ tới Nga, ngỏ lời mua khí đốt

Tổng lượng xuất khẩu khí đốt qua đường ống của Gazprom sang châu Âu qua tất cả các tuyến vào năm 2024 đã tăng lên 32 tỷ mét khối từ mức 28,3 tỷ mét khối năm 2023. (Nguồn: Getty)

Tổng thống Nga Vladimir Putin đã gặp Thủ tướng Slovakia Robert Fico tại Điện Kremlin ngày 22/12. Đây là một chuyến thăm hiếm hoi của một nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU) tới Moscow.

Thủ tướng Slovakia đến xứ bạch dương khi hợp đồng cho phép khí đốt của Nga quá cảnh qua Ukraine sắp hết hạn.

Ông Robert Fico viết trên Facebook cá nhân: “Tổng thống Putin đã xác nhận sự sẵn sàng của Nga trong việc tiếp tục cung cấp khí đốt cho phương Tây và Slovakia, điều này thực tế là không thể sau ngày 1/1/2025 do lập trường của Tổng thống Ukraine”.

Trước đó, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy tuyên bố, Kiev có thể xem xét việc tiếp tục vận chuyển khí đốt của Moscow nhưng chỉ với điều kiện đất nước của Tổng thống Putin không nhận được khoản thanh toán cho đến khi chiến dịch quân sự đặc biệt chấm dứt – một điều kiện khó có thể chấp nhận.

Tổng thống Putin ngay lập tức hồi đáp: “Rõ ràng sẽ không có thỏa thuận mới nào với Kiev về việc vận chuyển khí đốt của Nga qua Ukraine tới châu Âu!”

Câu hỏi đặt ra rằng, điều gì sẽ xảy ra nếu quá trình vận chuyển khí đốt của Nga qua Ukraine hoàn toàn chấm dứt và quốc gia nào sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất?

Vai trò trung chuyển của Ukraine?

Đường ống Urengoy-Pomary-Uzhgorod từ thời Liên Xô vận chuyển khí đốt từ Siberia qua thị trấn Sudzha – hiện nằm dưới sự kiểm soát của lực lượng quân sự Ukraine. Sau đó, khí đốt sẽ chảy qua Ukraine đến Slovakia.

Tại Slovakia, đường ống dẫn khí đốt chia thành các nhánh đi đến Cộng hòa Czech và Áo.

Tổng lượng xuất khẩu khí đốt của Nga qua tuyến đường này vẫn ổn định, bất chấp việc Tập đoàn Gazprom (Nga) ngừng bán hàng cho OMV (Áo) vào giữa tháng 11 do tranh chấp về hợp đồng.

Áo vẫn nhận phần lớn khí đốt qua Kiev, trong khi Moscow chiếm khoảng 2/3 lượng khí đốt nhập khẩu của Hungary.

Slovakia mua khoảng 3 tỷ mét khối từ gã khổng lồ năng lượng Gazprom mỗi năm, chiếm khoảng 2/3 nhu cầu của nước này.

Cộng hòa Czech gần như cắt giảm hoàn toàn việc nhập khẩu khí đốt vào năm ngoái, nhưng nước này bắt đầu mua khí đốt từ Nga vào năm 2024.

Hầu hết các tuyến đường khí đốt khác của xứ bạch dương đến châu Âu bao gồm Yamal-châu Âu qua Belarus và Dòng chảy phương Bắc dưới biển Baltic đều bị đóng cửa. Tuyến đường ống dẫn khí đốt duy nhất của Nga tới châu Âu là Blue Stream và TurkStream tới Thổ Nhĩ Kỳ dưới Biển Đen.

Gazprom “gồng lỗ”

Theo tính toán của hãng tin Reuters, tổng lượng xuất khẩu khí đốt qua đường ống của Gazprom sang châu Âu qua tất cả các tuyến vào năm 2024 đã tăng lên 32 tỷ mét khối từ mức 28,3 tỷ mét khối năm 2023.

Dựa trên dự báo giá khí đốt trung bình của chính phủ là 339 USD/1.000 mét khối, Reuters ước tính, nước Nga có thể kiếm được khoảng 5 tỷ USD từ việc bán khí đốt qua Ukraine trong năm nay.

Trong khi đó, Công ty độc quyền xuất khẩu đường ống dẫn khí đốt Gazprom đã lỗ ròng 7 tỷ USD vào năm 2023, khoản lỗ hàng năm đầu tiên kể từ năm 1999 do mất thị trường khí đốt của EU.

Trước đó, Moscow nhiều lần tuyên bố sẵn sàng gia hạn thỏa thuận quá cảnh nhưng Kiev khẳng định sẽ không làm điều đó.

EU đã có sự chuẩn bị

Hiện tại, nhiều thành viên EU như Pháp, Đức cho biết sẽ không mua khí đốt của Nga nữa nhưng lập trường của Slovakia, Hungary và Á – những nước có quan hệ chặt chẽ hơn với Moscow – thì khác.

Các quốc gia vẫn nhận khí đốt của Nga cho rằng, đây là loại nhiên liệu rẻ nhất.

Một lựa chọn được thảo luận thời gian qua là, sau khi thỏa thuận giữa Moscow và Kiev hết hạn, Gazprom sẽ cung cấp một phần khí đốt qua một tuyến đường khác, chẳng hạn như qua TurkStream, Bulgaria, Serbia hoặc Hungary. Tuy nhiên, năng lực thông qua các tuyến đường này còn hạn chế.

Dù vậy giới chuyên gia nhận thấy, nguồn cung cấp khí đốt của Nga tới châu Âu qua Ukraine tương đối nhỏ.

Xứ bạch dương đã vận chuyển khoảng 15 tỷ mét khối khí đốt qua Kiev vào năm 2023 – chỉ bằng 8% lượng khí đốt cao điểm của Nga tới châu Âu qua các tuyến đường khác nhau trong năm 2018-2019.

Đất nước của Tổng thống Putin đã dành nửa thế kỷ để xây dựng thị phần khí đốt ở châu Âu. Tuy nhiên, sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine hồi tháng 2/2022, Moscow đã mất thị phần vào tay các đối thủ như Na Uy, Mỹ và Qatar.

Khi đó, để trừng phạt Nga, EU đã cắt giảm sự phụ thuộc vào khí đốt Moscow. Giá khí đốt của EU tăng mạnh vào năm 2022, lên mức cao kỷ lục.

Theo các quan chức và thương nhân khối 27 thành viên, đợt tăng giá đó sẽ không lặp lại vào mùa Đông năm nay nếu Moscow dừng vận chuyển khí đốt qua Kiev. Nguyên nhân bởi khối lượng khí đốt tương đối nhỏ và EU đã có sự chuẩn bị.