Tín ngưỡng thờ Mẫu – Từ góc nhìn văn hóa

Sáng nay 1/7 tại Hà Nội, Viện Nghiên cứu Văn hóa & Phát triển phối hợp cùng NXB Dân trí tổ chức ra mắt cuốn sách “Tín ngưỡng thờ Mẫu – Từ góc nhìn văn hóa” của Tiến sĩ Phạm Việt Long. Đến dự sự kiện có PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ – Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương; NSND Vương Duy Biên – nguyên Thứ trưởng Bộ VHTT&DL; nhà báo, nhà thơ Đỗ Quý Doãn – nguyên Thứ trưởng Bộ Thông tin & Truyền thông; PGS.TS Đặng Văn Bài – Phó chủ tịch Hội đồng Di sản Văn hóa Quốc gia.

Cùng với phần mở đầu và kết luận, cuốn sách gồm 5 chương.

Chương đầu tiên của “Tín ngưỡng thờ Mẫu – Từ góc nhìn văn hóa” đặt nền tảng cho sự hiểu biết về tín ngưỡng thờ Mẫu, một yếu tố quan trọng trong di sản văn hóa và tâm linh Việt Nam. Tác giả đã phân tích tỉ mỉ các khái niệm, nguồn gốc, đặc trưng, phương thức và bản chất của tín ngưỡng này, qua đó khám phá giá trị tinh thần mà nó mang lại cho cộng đồng. Chương này đi sâu vào Đạo Mẫu, hệ thống tín ngưỡng đặc sắc của văn hóa Việt.

Chương một không chỉ mang lại cái nhìn toàn diện về tín ngưỡng thờ Mẫu mà còn mở ra hướng nghiên cứu mới, nhấn mạnh sự cần thiết của việc bảo tồn và phát huy giá trị của nó trong xã hội hiện đại. Đây là bước đi quan trọng giúp độc giả có cơ sở tìm hiểu tiếp các chương sau.

Chương 2 của cuốn sách “Tín ngưỡng thờ Mẫu – Từ góc nhìn văn hóa” đã đưa người đọc đi sâu vào thế giới của nghi lễ và lễ hội liên quan đến thờ Mẫu, một phần quan trọng trong di sản văn hóa dân gian có tính thiêng của người Việt. Qua việc khám phá nghi lễ hầu đồng, các hình thức hầu đồng đa dạng, và sự hóa thân thành các vị Thánh Mẫu, chương hai đã làm nổi bật sự phong phú và độc đáo của tín ngưỡng này. Chương này nhấn mạnh sự đóng góp của tín ngưỡng thờ Mẫu đối với văn hóa dân gian, làm giàu thêm kho tàng di sản văn hóa Việt Nam.

Chương 3 đã khám phá sâu vào đội ngũ hầu đồng, một nhóm các cá nhân đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu. Thanh đồng, cung văn, thầy pháp, và đồng phục không chỉ là những người thực hành các nghi lễ, mà còn là những người gìn giữ và truyền bá về tín ngưỡng này. Nội dung chương 3 đã cung cấp một cái nhìn toàn diện về cách thức mà tín ngưỡng thờ Mẫu được thể hiện qua các nghi lễ, không gian thờ tự, và các vật phẩm tín ngưỡng, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc gìn giữ và phát huy tín ngưỡng này trong xã hội hiện đại.

Chương 4 phân tích bối cảnh xã hội với những tác nhân tác động đến tín ngưỡng thờ Mẫu, cũng như thực trạng của tín ngưỡng này trong xã hội hiện đại. 

Tín ngưỡng thờ Mẫu có mức độ phổ biến rộng rãi, không chỉ ở Việt Nam mà còn ở nhiều nước khác, đặc biệt là các nước có người Việt định cư. UNESCO đã công nhận Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2016, khẳng định giá trị của tín ngưỡng này.

Chương 5 của cuốn sách khám phá sâu rộng về vai trò và ý nghĩa của tín ngưỡng thờ Mẫu trong đời sống tinh thần, xã hội, và văn hóa của người Việt. Từ việc thúc đẩy tinh thần đoàn kết cộng đồng, khẳng định vai trò của phụ nữ, đến việc là nguồn cảm hứng cho các tác phẩm văn học và nghệ thuật hiện đại, tín ngưỡng này đã chứng tỏ sức sống mãnh liệt và khả năng thích ứng linh hoạt với thời đại.

Đặc biệt, cuốn sách còn gây chú ý khi được tích hợp công nghệ hiện đại với các mã QR, cho phép độc giả có thể dễ dàng quét mã và truy cập vào nhiều tài liệu video liên quan đến nội dung từng chương, mang đến trải nghiệm sinh động và tương tác.

Chương này không chỉ là một bản tổng kết về tầm quan trọng của tín ngưỡng thờ Mẫu mà còn là một lời kêu gọi hành động để bảo tồn và phát huy di sản văn hóa này cho thế hệ tương lai. Đó là trách nhiệm của mỗi cá nhân và là sứ mệnh của cả cộng đồng, để di sản văn hóa của chúng ta không chỉ là quá khứ mà còn là cầu nối với tương lai.

Cuốn sách được đánh giá là một tác phẩm nghiên cứu sâu sắc về tín ngưỡng thờ Mẫu, một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa và tinh thần của người Việt. Nhất là trong xã hội hiện đại, khi tín ngưỡng thờ đạo Mẫu không chỉ đối mặt với những thách thức từ sự thay đổi của xã hội, mà còn phải thích nghi với những biến đổi của môi trường sống. Trên cơ sở những nghiên cứu khoa học và cả những tìm tòi đi sâu vào đời sống tinh thần của việc thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu, Tiến sĩ Phạm Việt Long đã bàn luận về cách thức mà Nhà nước và cộng đồng có thể phối hợp để bảo tồn và phát triển đạo Mẫu như ban hành hệ thống pháp luật, hướng dẫn, giáo dục, và kiểm tra giám sát đã góp phần quan trọng trong việc duy trì và phát triển tín ngưỡng này một cách bền vững.

Điều đáng trân trọng, cuốn sách “Tín ngưỡng thờ Mẫu – Từ góc nhìn văn hóa” không chỉ là một công trình nghiên cứu khoa học mà còn là tấm lòng của tác giả dành cho Đạo Mẫu – một di sản văn hóa phi vật thể quý giá của Việt Nam. Tác giả đã cố gắng không chỉ là một nhà nghiên cứu mà còn là người kể chuyện, người lưu giữ những giá trị văn hóa quý báu này.

PV