SGGP
Ngày 20-6, Hiệp định về bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học tại vùng ngoài quyền tài phán quốc gia (BBNJ), còn gọi là Hiệp định về Biển cả, đã được thông qua sau gần 20 năm thảo luận và đàm phán. Hiệp định được đánh giá là một trong những văn kiện pháp lý đàm phán khó khăn nhất tại Liên hiệp quốc.
|
| Các thợ lặn thu thập rác thải nhựa tại vùng biển Goree, Senegal |
Thành tựu lịch sử
Công ước Liên hiệp quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982 quy định quyền tự do hàng hải, tự do đánh cá trên biển ngoài các vùng đặc quyền kinh tế, khoáng sản trong vùng đáy biển nằm dưới thềm lục địa của các nước là “di sản chung của nhân loại”, đồng thời thành lập cơ chế cấp phép, phân bổ lợi ích từ khai mỏ dưới đáy biển khơi. Tuy nhiên, thời điểm UNCLOS 1982 ra đời chưa có cơ chế tương tự đối với “nguồn gen biển”, một lĩnh vực được đánh giá là đầy tiềm năng và quan trọng trong tương lai. Tới nay, hầu như chỉ có các nước phát triển sở hữu công nghệ biển và công nghệ sinh học hàng đầu, với nguồn tài chính dồi dào, mới có khả năng thu thập nguồn gen biển và phát triển ứng dụng đem lại lợi nhuận, nhưng lại không có văn kiện quốc tế nào quy định họ phải chia sẻ lợi ích và nghĩa vụ bảo tồn biển.
Do đó, BBNJ chính là văn bản mang tính ràng buộc pháp lý đầu tiên nhằm cụ thể hóa và phát triển Công ước UNCLOS 1982 trên khía cạnh này. Hiệp định gồm 17 chương, 76 điều, 2 phụ lục với nội dung chính xoay quanh một số vấn đề gồm: Chia sẻ lợi ích nguồn gen biển; Thiết lập vùng bảo tồn biển; Đánh giá tác động môi trường; Xây dựng năng lực và chuyển giao công nghệ; Vấn đề chung như cơ chế ra quyết định của hội nghị các quốc gia thành viên, thành lập, vận hành các cơ quan, thể chế để thực hiện văn kiện, giải quyết tranh chấp, cơ chế tài chính. Thành công được đánh giá quan trọng nhất và quá trình đàm phán cũng khó khăn nhất là văn kiện ghi nhận nguyên tắc nền tảng về nguồn gen biển là “di sản chung của nhân loại”, kết hợp với quyền tự do nghiên cứu khoa học biển và các quyền tự do khác ở biển cả. Đây là cơ sở để mọi lợi ích thu được từ nguồn gen biển được chia sẻ một cách công bằng cho tất cả các quốc gia.
Vì thế hệ tương lai
Đa số phát biểu đã hoan nghênh và ủng hộ mạnh mẽ việc thông qua BBNJ, đồng thời thể hiện ý định cần ký và phê chuẩn để hiệp định sớm có hiệu lực, được thực thi đầy đủ và hiệu quả. Đại diện cho nhóm các nước đang phát triển, Cuba đánh giá kết quả này là sự thắng lợi của ngoại giao đa phương và chủ nghĩa đa phương, thắng lợi của các nước đang phát triển nhờ sự nỗ lực không mệt mỏi và đoàn kết chặt chẽ của các nước trong nhóm.
Ông Csaba Kőrösi, Chủ tịch Đại hội đồng Liên hiệp quốc khóa 77, gọi sự kiện thông qua BBNJ là một kỳ tích, cho rằng cùng nhau, các nước đã đặt nền móng cho việc quản lý tốt hơn các đại dương thế giới và bảo vệ chúng cho các thế hệ mai sau.
Phát biểu tại hội nghị, Tổng Thư ký Liên hiệp quốc Antonio Guterres khẳng định “đại dương là nguồn sống của hành tinh và việc thông qua hiệp định nói trên đã tiếp thêm sức sống mới và hy vọng cho đại dương”. Ông kêu gọi các quốc gia nhanh chóng ký và phê chuẩn BBNJ sớm nhất có thể để ứng phó với các mối đe dọa đối với đại dương, như: Biến đổi khí hậu làm Trái đất nóng lên, khai thác quá mức, biến đổi hệ sinh thái biển, cũng như thực hiện thành công các mục tiêu phát triển bền vững vì các thế hệ hôm nay và mai sau.
