Đồi cát Pinhey hiện nay đã được công nhận là một trong những di sản địa chất trong vùng thủ đô của Canada. Và dự án môi trường này được khởi nguồn bởi một Tiến sĩ gốc Việt. Đó chính là Tiến sĩ Đặng Trung Phước, Chủ tịch Hội Bảo tồn đa dạng sinh vật thế giới (BCI). Ông là người đề xuất với NCC – cơ quan chịu trách nhiệm phát triển, quy hoạch đô thị và bảo tồn ở vùng thủ đô của Canada – dự án tái tạo hệ thống đồi cát cho Ottawa.
Tiến sỹ Đặng Trung Phước bên khu vực đồi cát Pinhey đang được bảo tồn. (Ảnh: Trung Dũng/TTXVN)
Tại thủ đô Ottawa, một hệ thống đồi cát đã được tái tạo và bảo tồn, mang đậm dấu ấn thời tiền sử trong giai đoạn kết thúc của thời kỳ đóng băng. Ngày nay, khu đồi cát này có tên là Pinhey – biểu tượng của cảnh quan 7.000-8.000 năm trước, đang thu hút hàng ngàn người đến tham quan mỗi năm.
Vào thập niên 1950-1960, thành phố bắt đầu trồng cây trên đồi cát và nhà cửa cũng được phép xây cất. Hệ thống đồi cát dần dần bị xâm hại từ đấy. Đến năm 2010, trên 99% hệ thống đồi cát hoàn toàn bị che phủ bởi rừng trồng và các khu nhà biệt lập. Năm 2011, Hội Bảo tồn đa dạng sinh vật thế giới (BCI), do Tiến sĩ Đặng Trung Phước đứng đầu, đã đề xuất với NCC – cơ quan chịu trách nhiệm phát triển, quy hoạch đô thị và bảo tồn ở vùng thủ đô của Canada – dự án tái tạo hệ thống đồi cát cho Ottawa. Theo Tiến sĩ Đặng Trung Phước, kinh nghiệm tái tạo, bảo tồn khu vực đồi cát Pinhey và một số vườn quốc gia đồi cát ở một số nước trên thế giới như Mexico, Mỹ có thể được áp dụng đối với một số khu vực đồi cát ở Việt Nam, như ở Bình Thuận.
Chia sẻ với báo chí, Tiến sĩ Đặng Trung Phước, Chủ tịch BCI, cho biết đây là một đề án môi trường táo bạo của BCI vì nó có vẻ như đi ngược dòng với công tác bảo tồn thiên nhiên thông thường. Dưới góc nhìn của các cơ quan quản lý, nghịch lý thứ nhất của đề án là đốn rừng để tái tạo một khu đất mà họ cho là khô cằn, hoang phế, không có sự sống. Nghịch lý thứ 2 là đốn rừng, dù là rừng trồng cây bản địa nơi đồi cát khi xưa tọa lạc, là một điều kiêng kỵ vì rừng có vai trò quan trọng trong giảm thiểu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, sau khi nghiên cứu kỹ những lý giải của BCI về giá trị lịch sử địa chất, sự duy biệt của môi sinh, hệ sinh thái của hệ thống đồi cát, NCC – cơ quan chịu trách nhiệm phát triển, quy hoạch đô thị và bảo tồn ở khu vực thủ đô của Canada – đã đồng thuận và cho phép triển khai dự án tái tạo hệ thống đồi cát trong địa hạt của Vành đai xanh thủ đô Canada.
Ông Alexander Stone, người làm việc trong các chương trình về môi trường của NCC, bày tỏ vui mừng khi đồi cát ngày nay – một dự án khôi phục đặc biệt mà NCC đã hợp tác với BCI từ năm 2010 – đang thu hút rất nhiều khách tham quan.
Ông Keith Egli, Ủy viên Hội đồng khu vực 9, thành phố Ottawa, cho biết trong 12 năm qua, ông đã nhiều lần đến thăm đồi cát – một dự án mà ông đánh giá là “có tầm nhìn rộng.”
Ông Keith Egli nhấn mạnh tái tạo đồi cát là một trong số rất ít các dự án đã thu hút được sự quan tâm của các cấp chính quyền cũng như khu vực tư nhân tham gia đóng góp tài chính và các nguồn lực khác.
Ông Keith Egli cho biết giới chức thành phố từng hoài nghi về tính hợp lý của dự án môi trường này, nhưng nay dự án đã tái tạo thành công hệ thống đồi cát trong lòng thủ đô.
Khách tham quan chia sẻ niềm vui và sự quan tâm đến hệ sinh thái đa dạng khi đến với khu vực đồi cát Pinhey. (Ảnh: Trung Dũng/TTXVN)
Tái tạo đồi cát từ một khu rừng rậm là một dự án hoàn toàn mới lạ. BCI đã kêu gọi cộng đồng đóng góp nhân lực làm việc tự nguyện và tiến độ thực hiện dự án đã nhanh hơn mong đợi. Trên 1 ha diện tích, hàng nghìn tấn cát phải được sàng lọc bằng tay để loại bỏ các vật liệu hữu cơ đủ kích cỡ từ 0,1-30cm. Để thực hiện được điều này đội ngũ tái tạo đồi cát phải thiết kế và chế biến những dụng cụ sàng lọc đơn giản, nhưng đạt hiệu quả cao trong một thời gian ngắn nhất có thể.
Theo Tiến sỹ Đặng Trung Phước, Việt Nam là một trong 5 quốc gia phải hứng chịu ảnh hưởng tiêu cực của biến đổi khí hậu trầm trọng nhất vì Việt Nam có một bờ biển dài với một vài vùng thấp như châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long. Bờ biển tại những vùng này rất bằng phẳng, không có cấu trúc địa hình để có thể chống lại sự xâm nhập của nước biển.
Trái lại, miền duyên hải từ Thanh Hóa cho đến Ninh Thuận thường có những hệ thống đồi cát ven biển cao, rộng vừa đủ để trở thành những bờ đê tự nhiên – tuyến đầu kiên cố đối phó với mực nước biển dâng cao hiệu quả nhất. Việt Nam có những đập tự nhiên vô cùng kiên cố, vững chắc và lâu bền. Đó là các đồi cát trải dọc theo duyên hải từ Thanh Hóa đến Bình Thuận.
Tiến sỹ Đặng Trung Phước mong mỏi Việt Nam cũng sẽ có Vườn quốc gia đồi cát (có thể thiết lập từ khu đồi cát Bình Thuận) để bảo vệ hệ sinh thái, chống biến đổi khí hậu, khuyến khích hoạt động nghiên cứu khoa học, và phát triển du lịch bền vững./.
Bích Hường
