Thưởng thức ‘văn hóa’ ẩm thực Việt

Những không gian văn hóa đặc sắc

Trên địa bàn Quận 5 tập trung nhiều không gian văn hóa, các di tích có lịch sử lâu đời, là lựa chọn của nhiều du khách trong và ngoài nước khi đến TP.HCM. Quận 5 tại TP.HCM là nơi có nhiều người Hoa sinh sống, cùng với thời gian, người Hoa ở đây đã hình thành nên một bản sắc văn hóa riêng có của Quận 5.

Đến với Quận 5, du khách không thể bỏ qua những công trình kiến trúc mang đậm phong cách Trung Quốc. Tại đây, nhiều ngôi chùa (hội quán), di tích đã được công nhận là di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia, di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia như: Hội quán Tuệ Thành (Chùa Bà Thiên Hậu, Chùa Bà Chợ Lớn), Đình Minh Hương Gia Thạnh, Quỳnh Phủ Hội Quán- Miếu Bà Hải Nam, Miếu Nhị Phủ (Nhị Phủ Hội quán, Chùa ông Bổn), Đình Nghĩa Nhuận, Hội quán Lệ Châu, Khu trại giam Bệnh viện Chợ Quán…

Những công trình kiến trúc nằm rải rác dọc theo các tuyến đường tại Quận 5, nổi bật lên với những nét thiết kế mang phong cách kiến trúc của vùng Triều Châu, Phúc Kiến, Hải Nam, Quảng Châu… thể hiện trên phần trang trí mái ngói dạng ống, những bức phù điêu, tượng thờ, liễn đối, hoành phi mang đậm bản sắc văn hóa Trung Hoa.

Hội quán Tuệ Thành là nơi thờ phụng Bà Thiên Hậu Thánh Mẫu – vị thần thường hiển linh phù hộ cho người dân. Hội quán Tuệ Thành thu hút sự chú ý của du khách bởi các phù điêu gốm trang trí trên tường, trên mái ngói. Mái của mỗi điện thờ và Đông sương, Tây sương được trang trí cả hai mặt bằng phù điêu gốm do hai lò gốm Đồng Hòa và Bửu Nguyên tạo tác vào năm 1908. Hiện trong Chùa vẫn còn lưu giữ một đại hồng chung, các chữ Hán đúc trên thân chuông cho biết chuông do các nhà buôn của hội quán dâng cúng vào năm Ất Dậu niên hiệu Càn Long tức năm 1795.

Đình Minh Hương Gia Thạnh là ngôi đình cổ nhất của người Hoa tại Việt Nam được xây dựng từ thế kỷ 18 với lối kiến trúc độc đáo mang đậm bản sắc của người Minh Hương. Đình không chỉ là nơi thờ cúng các vị thần, các bậc tiền nhân, mà còn là nơi gìn giữ nhiều di sản văn hóa, nghệ thuật và lịch sử. Đặc biệt, kiến trúc của đình nổi bật với những bờ nóc mái trang trí phù điêu lưỡng long tranh châu và các tiểu tượng do lò gốm Đồng Hòa ở Cây Mai thực hiện vào năm Tân Sửu 1901.

Toạ lạc số 276 đường Trần Hưng Đạo B, phường 11, Quận 5, TP.HCM, Hội quán Quỳnh Phủ hay chùa Bà Hải Nam là một công trình kiến trúc nghệ thuật mang đậm màu sắc văn hóa của người Hoa gốc Hải Nam. Hội quán được xây vào khoảng năm 1824, do cộng đồng Hoa kiều gốc Hải Nam đến sinh sống ở Chợ Lớn đóng góp tiền bạc mua đất xây dựng làm nơi tổ chức lễ hội dân tộc, cầu mong cho mưa thuận gió hoà, quốc thái dân an. Theo các ghi chép trên các bia đá thì Hội quán đã trải qua hơn chục lần trùng tu mở rộng, trong đó có 6 lần trùng tu quy mô lớn, chùa mới có quy mô, diện mạo như hôm nay.

Miếu Nhị Phủ được thành lập do sự đóng góp của người Hoa gốc ở hai phủ Tuyền Châu và Chương Châu, Phúc Kiến, Trung Quốc, được xem là một trong những đền miếu xưa nhất của người Hoa ở TP.HCM. Là một công trình kiến trúc đặc sắc với nghệ thuật chạm đá, chạm gỗ tinh xảo, Miếu Nhị Phủ không chỉ thể hiện sự giao lưu văn hóa Hoa – Việt mà còn đánh dấu sự định cư và phát triển của người Hoa Phúc Kiến, gắn liền với sự phát triển của Sài Gòn xưa.

Hội quán Lệ Châu tồn tại và phát triển hơn 120 năm, nổi tiếng là ngôi nhà thờ Tổ nghề Thợ Bạc sớm nhất tại Sài Gòn – Chợ Lớn và cả vùng Nam Bộ. Hội quán còn lưu giữ nhiều kiến trúc đặc trưng, cùng các bức bình phong, câu đối, liễn đối mang nhiều ý nghĩa ca ngợi nghề làm thợ bạc. Đồng thời, nơi đây còn lưu giữ bức sắc phong Cao tổ nghề kim hoàn Việt Nam Cao Đình Độ (1743-1810). Hàng năm, lễ giỗ tổ “Đệ nhị tổ sư Cao Đình Hương được Hội quán Lệ Châu tổ chức long trọng vào mùng 6, 7 và 8 tháng 2 âm lịch.

Khu trại giam Bệnh viện Chợ Quán- di tích kiến trúc, lịch sử hào hùng của dân tộc trong công cuộc chống giặc ngoại xâm, nằm trong khuôn viên Bệnh viện Nhiệt đới tại TP.HCM. Khu trại giam bệnh viện Chợ Quán gắn liền với cuộc đời cách mạng bất khuất kiên cường của nhiều chiến sĩ cách mạng, trong đó có đồng chí Tổng Bí Thư Trần Phú đã bị giam giữ và hy sinh tại đây. Ngày nay, các bức tường của trại giam đã trở thành những “chứng nhân” lịch sử tố cáo cho tội ác của thực dân đế quốc.

Khám phá Quận 5 hôm nay, du khách sẽ có cảm giác vừa lạ vừa quen bởi xen lẫn tiếng Việt hằng ngày, chúng ta vẫn sẽ bắt gặp những chủ cửa hàng nói tiếng Việt bằng giọng Quảng Đông, một ngôn ngữ tạo nên đặc trưng âm thanh độc đáo trong cuộc sống sinh hoạt thường ngày của người dân nơi đây, hay xen lẫn những bảng hiệu tiếng Việt là những bảng hiệu viết bằng chữ Hán, hay những quán ăn phục vụ thượng khách những món ăn đậm vị Quảng Đông…

Văn hóa của người Hoa còn được thể hiện rõ nét trong những dịp lễ hội lớn trong năm như: Tết Nguyên đán, Tết Nguyên tiêu, Trung Thu… Trong những dịp Lễ Tết đặc biệt này, ngoài các hoạt động văn hóa tín ngưỡng thực hiện tại chùa chiền, trong các gia đình và cộng đồng dân cư nơi đây cũng tổ chức nhiều hoạt động văn hóa truyền thống như múa lân, múa rồng… khiến cho không khí thêm vui nhộn.

Văn hóa ẩm thực Việt – Hoa

Cùng với những nét kiến trúc văn hóa đặc sắc của người Hoa, ẩm thực của người Hoa tại Quận 5 cũng là một nét văn hóa độc đáo, điểm nổi bật thu hút du khách khi đến với TP.HCM. Phát huy ưu thế này, Quận 5 không ngừng nỗ lực nâng tầm vị thế ẩm thực để trở thành một thương hiệu văn hóa của Quận mà Lễ hội ẩm thực Chợ Lớn- Chợ Lớn Food Story là một điểm nhấn, dự kiến thu hút du khách đến với Thành phố dịp cuối năm.

Sự kiện được tổ chức nhằm quảng bá thương hiệu ẩm thực Quận 5, hướng tới mục tiêu đưa Quận 5 trở thành thủ phủ ăn uống thu hút sự chú ý của du khách và người dân, tạo nên một chiến dịch quảng bá ẩm thực độc đáo, có ý nghĩa và gắn liền với lợi ích của cộng đồng, đồng thời đưa Quận 5 trở thành một điểm đến không thể bỏ lỡ đối với khách du lịch khi đến với TP.HCM nói riêng và Việt Nam nói chung.

Sau thành công của Lễ hội ẩm thực Chợ Lớn Food Story lần thứ 1, thu hút hơn 25.000 lượt khách trong nước và quốc tế tham gia, năm 2024, Quận 5 tiếp tục tổ chức Lễ hội ẩm thực Chợ Lớn Food Story lần 2 với chủ đề “Mỹ vị Mì và Bánh”, thể hiện những tinh túy của nền ẩm thực truyền thống đặc trưng đến từ các nhà hàng, quán ăn đặc trưng và nổi tiếng. Lễ hội diễn ra từ 09g00 ngày 06/12 đến 21g30 ngày 08/12/2024. Lễ Khai mạc sẽ diễn ra vào lúc 18g00 ngày 06/12 tại Trung tâm Văn hóa- Thể thao Quận 5 (số 105 đường Trần Hưng Đạo, phường 6, quận 5, TP. HCM).

Nhấn mạnh sự độc đáo của sự kiện, bà Đào Thị Ánh Tuyết, Phó phòng Kinh tế UBND Quận 5 cho hay, Lễ hội ẩm thực Chợ Lớn Food Story không chỉ đơn thuần là nơi thưởng thức món ngon mà còn là dịp để trải nghiệm và khám phá câu chuyện văn hóa ẩm thực độc đáo, cũng như phong tục tập quán đặc trưng của cộng đồng người Việt – Hoa tại Chợ Lớn.

Lễ hội là sự kiện quảng bá thương hiệu, phát huy giá trị văn hóa ẩm thực Việt – Hoa kết hợp giữa truyền thống và hiện đại góp phần xây dựng và quảng bá Quận 5 trở thành điểm đến hấp dẫn của người dân, du khách trong và ngoài nước, đặc biệt là các bạn trẻ khi đặt chân đến TP.HCM.

Tham gia Lễ hội, người dân sẽ được trải nghiệm, thưởng lãm nhiều món ăn đặc trưng, các món ẩm Việt (trà, cà phê, nước mát, chè…) – thực Hoa (mì, hủ tiếu, sủi cảo, bánh các loại…), các sản phẩm, nguyên liệu nấu ăn… hay cùng tham gia trải nghiệm chế biến món ăn thông qua các workshop vào bếp. Trong khuôn khổ Lễ hội, người tham dự sẽ tham gia các talkshow, tọa đàm về ẩm thực, xây dựng thương hiệu… để góp phần quảng bá, phát triển du lịch trong thời đại mới kết hợp giữa offline và online.

Quận 5 thuộc khu vực trung tâm của TP.HCM, là nơi giao thoa văn hóa, thu hút khách du lịch không chỉ vì nhiều công trình kiến trúc độc đáo, điểm đến đặc sắc mà còn bởi văn hóa ẩm thực phong phú, hấp dẫn. Sự kiện nhằm góp phần tích cực vào việc phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, văn hóa ẩm thực Việt – Hoa. Bên cạnh đó, giới thiệu, tôn vinh, xây dựng thương hiệu ẩm thực “Ăn ngon Quận 5” hướng đến mục tiêu đưa Quận 5 trở thành điểm đến du lịch ẩm thực đặc trưng của TP.HCM.

Đây cũng là nơi gửi gắm câu chuyện về văn hóa thưởng lãm “ẩm” và “thực” cùng phong tục, tập quán của cộng đồng người dân tại vùng Chợ Lớn, đồng thời mang tới cơ hội để các nhà hàng, quán ăn trên địa bàn quảng bá thương hiệu đến người dân và du khách, góp phần phát triển du lịch, đóng góp vào sự phát triển kinh tế của Quận 5 cũng như TP.HCM.