Luật Nghĩa vụ quân sự (NVQS) năm 2015 quy định công dân có bổn phận làm NVQS, thực hiện NVQS là trách nhiệm của mỗi công dân đối với Tổ quốc, không phân biệt dân tộc, thành phần xã hội, tín ngưỡng, tôn giáo, trình độ văn hóa, nghề nghiệp… Những công dân đến tuổi tham gia NVQS cần thực hiện tinh thần trách nhiệm, nghĩa vụ của mình đối với Tổ quốc. Pháp luật quy định là vậy, nhưng trong những đợt tuyển quân vẫn còn diễn ra tình trạng trốn NVQS dẫn đến nhiều trường hợp bị xử phạt vi phạm hành chính vì không chấp hành lệnh gọi nhập ngũ.
Thanh niên TP Thanh Hóa lên đường nhập ngũ bảo vệ Tổ quốc tại lễ giao nhận quân năm 2023.
Đơn cử như, trong đợt nhập ngũ năm 2023, Hội đồng NVQS huyện Thiệu Hóa tổ chức lễ nhập ngũ đối với các công dân trúng tuyển NVQS trên địa bàn huyện. Tuy nhiên, công dân T.Q.P. (sinh năm 2004) tại xã Thiệu Vận và công dân N.A.Đ. (sinh năm 2004) tại thị trấn Thiệu Hóa không có mặt để nhập ngũ theo Lệnh gọi công dân nhập ngũ số 03/LNN, ngày 6-1-2023 của Chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy Quân sự (CHQS) huyện.
Do đó, Công an huyện Thiệu Hóa đã phối hợp với Hội đồng khám sức khỏe NVQS, Ban CHQS huyện tiến hành lập biên bản vi phạm hành chính đối với 2 trường hợp trên. Ngày 1-3-2023, Chủ tịch UBND tỉnh đã ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với 2 công dân trên về hành vi “Không có mặt đúng thời gian hoặc địa điểm tập trung ghi trong lệnh gọi nhập ngũ mà không có lý do chính đáng” quy định tại Khoản 1 Điều 7 Nghị định số 120/2013/NĐ-CP ngày 9-10-2013 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quốc phòng, cơ yếu được sửa đổi, bổ sung tại Khoản 9 Điều 1 Nghị định số 37/2022/NĐ-CP, ngày 6-6-2022 của Chính phủ.
Trao đổi với chúng tôi, Thượng tá Ngô Văn Cơ, Trưởng Ban Quân lực, Phòng Tham mưu, Bộ CHQS tỉnh Thanh Hóa, cho biết: Thanh Hóa là tỉnh có địa bàn rộng, dân số đông, số lượng công dân trong độ tuổi sẵn sàng nhập ngũ nhiều (khoảng 2,14% so với dân số toàn tỉnh). Trung bình mỗi năm, Chính phủ, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an giao chỉ tiêu tuyển quân cho tỉnh Thanh Hóa khoảng 4.000 thanh niên; tỉnh Thanh Hóa đều hoàn thành 100% chỉ tiêu tuyển quân, chất lượng công dân nhập ngũ ngày càng cao.
Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện công tác tuyển chọn, gọi công dân nhập ngũ vẫn còn có những hạn chế, vướng mắc, như: nhận thức, trách nhiệm của một bộ phận cán bộ, đảng viên và Nhân dân chưa thật đầy đủ; công tác quản lý nguồn công dân trong độ tuổi nhập ngũ ở một số cơ sở chưa chặt chẽ, đồng bộ; việc thực hiện quy trình tuyển quân có bước, có khâu, có địa phương tiến hành hiệu quả chưa cao; số lượng công dân trong độ tuổi sẵn sàng nhập ngũ nhiều nhưng khám trúng sức khỏe hạn chế.
Nguyên nhân là do phần lớn công dân trong độ tuổi thực hiện NVQS sau khi tốt nghiệp THPT tiếp tục theo học ở các trường đại học, cao đẳng; một số gia đình chính sách thuộc diện tạm hoãn thực hiện NVQS theo Điều 41 Luật NVQS 2015; một bộ phận thanh niên tiếp tục học trung cấp, học nghề, xuất khẩu lao động, đi làm ăn phát triển kinh tế gia đình không thuộc diện tạm hoãn nhưng cũng gây khó khăn trong quá trình tuyển chọn và gọi nhập ngũ. Chất lượng sức khỏe công dân trong độ tuổi thực hiện NVQS ngày càng thấp, như: tỷ lệ mắc các tật khúc xạ về mắt, số người trẻ bị tăng huyết áp và bệnh tim, mạch ngày càng nhiều; số thanh niên xăm hình, xăm chữ phản cảm lên cơ thể chiếm tỷ lệ ngày càng đông, tìm cách gian dối làm sai lệch kết quả khám sức khỏe để trốn tránh thực hiện NVQS, đã ảnh hưởng trực tiếp đến công tác tuyển quân hàng năm…
Từ những nguyên nhân trên, dẫn đến số lượng công dân né tránh thực hiện NVQS có dấu hiệu ngày càng gia tăng, nhất là trong những năm gần đây. Tính riêng 2 năm 2022, 2023, tỉnh Thanh Hóa đã ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quốc phòng, cơ yếu đối với 48 trường hợp, với tổng số tiền phạt là 627.500.000 đồng (trong đó huyện Thiệu Hóa 47 trường hợp, huyện Cẩm Thủy 1 trường hợp).
Thượng tá Ngô Văn Cơ cho biết thêm, với vai trò là cơ quan thường trực Hội đồng NVQS tỉnh, thời gian tới, Bộ CHQS tỉnh sẽ tiếp tục chủ động phối hợp chặt chẽ với các sở, ban, ngành có liên quan, tham mưu cho Tỉnh ủy ra nghị quyết lãnh đạo công tác tuyển chọn và gọi công dân nhập ngũ; tham mưu UBND ban hành chỉ thị và kế hoạch tuyển quân sát với tình hình thực tế; phân công cụ thể đến từng thành viên theo dõi, chỉ đạo, kiểm tra, giúp đỡ các địa phương trong suốt quá trình tuyển quân và chịu trách nhiệm về chất lượng tuyển quân theo địa bàn được phân công; thường xuyên kiện toàn hội đồng NVQS các cấp đủ về số lượng, đúng thành phần theo quy định.
Tiếp tục triển khai thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả Nghị quyết số 45-NQ/ĐU, ngày 7-10-2020 của Đảng ủy Quân sự tỉnh Thanh Hóa về nâng cao chất lượng công tác tuyển chọn, gọi công dân nhập ngũ giai đoạn 2021-2025 và những năm tiếp theo. Đồng thời thực hiện tốt công tác tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng, các trang mạng xã hội; tham mưu UBND tỉnh giao chỉ tiêu tuyển quân sát với khả năng và tình hình cụ thể của từng địa phương; gắn chỉ tiêu tuyển quân với địa bàn động viên. Chỉ đạo các địa phương khám tuyển chặt chẽ đảm bảo dân chủ, công khai, công bằng và đúng luật; đồng thời thành lập các đoàn kiểm tra, giám sát trong công tác sơ tuyển, khám tuyển của từng địa phương.
Thực hiện tốt chính sách hậu phương quân đội, trong đó phối hợp các ban, ngành, đoàn thể, các doanh nghiệp trên địa bàn tổ chức thăm hỏi tặng quà, tặng sổ tiết kiệm; các hoạt động giao lưu văn hóa, văn nghệ động viên công dân lên đường nhập ngũ. Đối với quân nhân hoàn thành NVQS, địa phương tổ chức đón tiếp chu đáo, tư vấn học nghề, tạo điều kiện để họ có việc làm và ổn định cuộc sống. Tổ chức tổng kết rút kinh nghiệm, biểu dương khen thưởng kịp thời những tập thể và cá nhân có thành tích trong thực hiện nhiệm vụ tuyển quân; đồng thời xử lý nghiêm các hành vi vi phạm Luật NVQS.
Bài và ảnh: Ngân Hà
