Thúc đẩy phát triển 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao tại Đồng bằng sông Cửu Long

NHNN đã chủ động triển khai chương trình cho vay ưu đãi nhằm hỗ trợ các chủ thể tham gia vào chuỗi liên kết lúa gạo chất lượng cao (Ảnh: VH)

Đồng bằng sông Cửu Long, được mệnh danh là vựa lúa của Việt Nam, là khu vực sản xuất lúa gạo lớn nhất cả nước. Nơi đây cung cấp hơn 50% sản lượng lúa gạo quốc gia và đóng vai trò quan trọng trong hoạt động xuất khẩu lúa gạo. Tuy nhiên, khu vực này đang đối mặt với nhiều thách thức từ biến đổi khí hậu, bao gồm hạn hán, xâm nhập mặn và sụt lún đất. Những yếu tố này không chỉ làm giảm diện tích đất canh tác mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng lúa gạo.

Nhằm ứng phó với những thách thức này, ngày 27/11/2023, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030” theo Quyết định số 1490/QĐ-TTg. Đề án không chỉ hướng tới việc nâng cao sản lượng và chất lượng lúa gạo, mà còn tập trung vào các giải pháp sản xuất nông nghiệp thân thiện với môi trường, giảm thiểu phát thải và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên. Đây là một trong những chiến lược dài hạn của Chính phủ nhằm đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, đồng thời nâng cao giá trị xuất khẩu lúa gạo của Việt Nam.

Hỗ trợ các chủ thể tham gia vào chuỗi liên kết lúa gạo chất lượng cao

Một trong những yếu tố quan trọng để hiện thực hóa các mục tiêu của Đề án là đảm bảo nông dân và doanh nghiệp có thể tiếp cận được nguồn vốn cần thiết để triển khai các hoạt động sản xuất, thu mua, chế biến và tiêu thụ lúa gạo. Hiểu rõ tầm quan trọng của tài chính đối với ngành nông nghiệp, NHNN đã chủ động triển khai chương trình cho vay ưu đãi nhằm hỗ trợ các chủ thể tham gia vào chuỗi liên kết lúa gạo chất lượng cao.

Ngày 11/10/2024, NHNN đã ban hành các văn bản hướng dẫn về chương trình cho vay hỗ trợ sản xuất lúa gạo, theo đó các tổ chức tín dụng (TCTD) và các chi nhánh ngân hàng nước ngoài được yêu cầu cung cấp các gói tín dụng ưu đãi cho các doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ nông dân tham gia vào chuỗi liên kết này. Chương trình cho vay này sẽ được thực hiện qua hai giai đoạn.

Cụ thể, giai đoạn thí điểm (đến cuối năm 2025): Agribank, với vai trò là ngân hàng chủ lực trong lĩnh vực nông nghiệp, sẽ chịu trách nhiệm chính trong việc cung cấp các khoản tín dụng ưu đãi cho các đơn vị tham gia sản xuất lúa gạo chất lượng cao tại ĐBSCL. Agribank cam kết cung cấp các khoản vay với lãi suất thấp hơn so với mức vay thương mại thông thường, tạo điều kiện cho nông dân và doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn với chi phí thấp.

Giai đoạn mở rộng (từ năm 2026 đến năm 2030): Sau khi kết thúc giai đoạn thí điểm, chương trình sẽ được mở rộng ra toàn bộ hệ thống các TCTD. Các ngân hàng như BIDV, VietinBank, Sacombank, MB sẽ tham gia cung cấp tín dụng cho các chủ thể tham gia vào chuỗi liên kết sản xuất lúa gạo. Điều này giúp tăng cường khả năng tiếp cận vốn vay của nông dân và doanh nghiệp, mở rộng phạm vi chương trình ra khắp ĐBSCL.

Chương trình cho vay ưu đãi cho phát triển bền vững 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao tại ĐBSCL được NHNN triển khai với những điều kiện vay vốn linh hoạt và ưu đãi đặc biệt nhằm hỗ trợ tối đa cho người nông dân và các doanh nghiệp tham gia sản xuất. Theo quy định, các TCTD sẽ sử dụng nguồn vốn tự huy động để cung cấp tín dụng cho các đơn vị sản xuất, tuy nhiên, mức lãi suất cho vay sẽ thấp hơn ít nhất 1%/năm so với mức lãi suất cho vay thông thường trên thị trường. Điều này giúp giảm thiểu chi phí tài chính cho các chủ thể tham gia chuỗi liên kết lúa gạo.

Ngoài ưu đãi về lãi suất, chương trình cũng cho phép các hộ nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp vay vốn mà không cần tài sản đảm bảo, với mức vay tối đa lên tới 3 tỷ đồng. Đối với các dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao hoặc mô hình liên kết nông nghiệp bền vững, mức vay không cần tài sản đảm bảo có thể đạt 70-80% giá trị dự án, giúp các đơn vị này dễ dàng tiếp cận nguồn vốn để đầu tư vào sản xuất.

Bên cạnh đó, chương trình còn có các cơ chế xử lý nợ linh hoạt, giúp các doanh nghiệp và hộ nông dân giảm bớt áp lực trả nợ trong trường hợp gặp khó khăn do thiên tai, dịch bệnh hoặc các yếu tố khách quan khác. NHNN đã cho phép các TCTD cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ cho các khách hàng gặp rủi ro và áp dụng cơ chế khoanh nợ đối với các trường hợp cần thiết. Điều này không chỉ giúp nông dân và doanh nghiệp vượt qua giai đoạn khó khăn mà còn khuyến khích họ tiếp tục đầu tư vào sản xuất nông nghiệp bền vững.

Chương trình cho vay ưu đãi dành cho phát triển bền vững 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao không chỉ giúp các chủ thể sản xuất tiếp cận nguồn vốn dễ dàng hơn, mà còn có tác động tích cực đến toàn bộ nền kinh tế nông nghiệp ĐBSCL. Việc tiếp cận vốn với chi phí thấp giúp các doanh nghiệp và nông dân có thể đầu tư vào các công nghệ canh tác tiên tiến, nâng cao năng suất và chất lượng lúa gạo. Điều này không chỉ giúp cải thiện thu nhập của nông dân mà còn nâng cao khả năng cạnh tranh của lúa gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Đồng thời, việc khuyến khích sử dụng các phương thức canh tác phát thải thấp và ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất lúa gạo cũng giúp giảm thiểu các tác động tiêu cực đến môi trường, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và duy trì bền vững sản xuất nông nghiệp tại ĐBSCL trong dài hạn. Đây là một trong những giải pháp quan trọng để Việt Nam ứng phó với các thách thức từ biến đổi khí hậu và đảm bảo an ninh lương thực trong tương lai.

Thách thức và cơ hội

Mặc dù chương trình cho vay phát triển bền vững 1 triệu héc-ta chuyên canh lúa mang lại nhiều cơ hội lớn cho nông nghiệp ĐBSCL, việc triển khai cũng đối mặt với một số thách thức. Đầu tiên, việc xác định các vùng chuyên canh lúa gạo chất lượng cao và xây dựng hệ thống liên kết sản xuất vẫn còn nhiều khó khăn. Các địa phương cần có sự phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan để đảm bảo chương trình được triển khai đúng hướng và đạt hiệu quả cao nhất.

Thêm vào đó, khả năng giải ngân của các TCTD cũng phụ thuộc vào khả năng hấp thụ vốn của các chủ thể tham gia chuỗi liên kết. Việc xây dựng niềm tin và tăng cường hiệu quả hợp tác giữa các doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân là yếu tố quan trọng để chương trình có thể phát huy tối đa hiệu quả.

Tuy nhiên, nếu vượt qua được các thách thức này, chương trình sẽ mang lại những lợi ích lâu dài không chỉ cho nông nghiệp ĐBSCL mà còn cho toàn bộ nền kinh tế nông nghiệp Việt Nam. Sự hỗ trợ tài chính từ hệ thống ngân hàng sẽ giúp các doanh nghiệp và nông dân tiếp cận nguồn… vốn cần thiết để đầu tư vào sản xuất nông nghiệp bền vững. Nhờ có các gói tín dụng ưu đãi từ chương trình cho vay của Ngân hàng Nhà nước, người nông dân và các doanh nghiệp sẽ có thể nâng cấp cơ sở hạ tầng nông nghiệp, cải tiến công nghệ canh tác và đầu tư vào các hệ thống tưới tiêu, phân bón hữu cơ và các giống lúa mới có năng suất cao, chịu được điều kiện khắc nghiệt do biến đổi khí hậu. Điều này giúp gia tăng đáng kể khả năng sản xuất của họ mà vẫn đảm bảo việc giảm thiểu phát thải và bảo vệ môi trường.

Chương trình cũng mở ra cơ hội cho các hộ nông dân quy mô nhỏ và các doanh nghiệp vừa và nhỏ, những đối tượng thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận các khoản vay thương mại do không có tài sản đảm bảo. Với chính sách cho vay không cần tài sản thế chấp, những nông dân này có thể tiếp cận nguồn vốn dễ dàng hơn để mở rộng quy mô sản xuất, áp dụng các kỹ thuật canh tác tiên tiến và tham gia vào chuỗi liên kết sản xuất lúa gạo. Qua đó, họ có thể tối ưu hóa chi phí sản xuất và gia tăng giá trị sản phẩm, cải thiện đời sống kinh tế và đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế của địa phương.

Với việc chương trình cho vay được triển khai đến giai đoạn mở rộng sau năm 2025, sự tham gia của các tổ chức tín dụng ngoài Agribank sẽ mở rộng phạm vi và khả năng tiếp cận vốn cho các chủ thể sản xuất trên toàn ĐBSCL. Các ngân hàng khác như BIDV, VietinBank, Sacombank, và MB sẽ có thêm các gói tín dụng ưu đãi, giúp chương trình đạt được độ phủ rộng hơn và đáp ứng nhu cầu vốn đa dạng của các nông dân và doanh nghiệp.

Đồng thời, việc phối hợp giữa các ngân hàng với các tổ chức chính phủ và cơ quan quản lý sẽ giúp cải thiện quá trình xác định và phân bổ các nguồn lực tài chính. Các bộ, ngành liên quan như Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Tài chính và các UBND địa phương sẽ tiếp tục có vai trò quan trọng trong việc giám sát, định hướng và đảm bảo chương trình đạt được các mục tiêu kinh tế và môi trường đặt ra trong Đề án 1490. Bằng cách này, những chủ thể tham gia vào sản xuất và chế biến lúa gạo có thể đảm bảo rằng các khoản đầu tư vào hạ tầng nông nghiệp, kỹ thuật và công nghệ canh tác đều được sử dụng hiệu quả.

Chương trình cho vay phát triển bền vững 1 triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao tại Đồng bằng sông Cửu Long không chỉ là một giải pháp tài chính ngắn hạn, mà còn là chiến lược dài hạn hướng tới sự phát triển bền vững cho ngành nông nghiệp Việt Nam. Sự hỗ trợ tài chính từ các ngân hàng, với vai trò tiên phong của Agribank và sau đó là các tổ chức tín dụng khác, sẽ tạo ra bước đệm quan trọng giúp nông dân và doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn cần thiết để đầu tư vào sản xuất hiện đại, hiệu quả và thân thiện với môi trường.

Nhờ sự phối hợp chặt chẽ giữa NHNN, các TCTD và các cơ quan chức năng, Đề án 1490 không chỉ giúp cải thiện năng suất và chất lượng lúa gạo, mà còn đóng góp tích cực vào việc bảo vệ tài nguyên đất, nước và giảm thiểu phát thải khí nhà kính. Đây là một minh chứng cho thấy tầm quan trọng của sự kết hợp giữa tài chính và nông nghiệp trong việc hướng tới một nền nông nghiệp hiện đại, bền vững và có trách nhiệm với môi trường.

Việc triển khai thành công chương trình này sẽ giúp không chỉ Đồng bằng sông Cửu Long mà cả nền kinh tế Việt Nam gia tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của các thị trường xuất khẩu khó tính về chất lượng và tính bền vững của sản phẩm nông nghiệp. Trong tương lai, sự phát triển bền vững của 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao sẽ góp phần đảm bảo an ninh lương thực, tạo việc làm ổn định cho người dân, đồng thời thúc đẩy quá trình chuyển đổi nông nghiệp xanh cho Việt Nam.