Thúc đẩy đổi mới sáng tạo xanh trong nông nghiệp thông qua cơ chế thị trường

(MPI) – Phát biểu tại Hội thảo Thúc đẩy đổi mới sáng tạo xanh trong nông nghiệp thông qua cơ chế thị trường, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Thị Bích Ngọc nhấn mạnh, tăng cường nông nghiệp xanh không chỉ là một xu thế toàn cầu, mà còn là một ưu tiên trong chính sách phát triển nông nghiệp của Việt Nam nhằm đưa nền nông nghiệp nước nhà phát triển bền vững trên nền tảng công nghệ cao và thân thiện với môi trường.

Hội thảo do Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC), Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp cùng Hội Trí thức và Chuyên gia Việt tại Australia (VASEA), Đại học Quốc gia Australia (ANU) tổ chức ngày 17/9/2024 với sự hỗ trợ của Trung tâm Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc tế Australia (ACIAR). Tham dự Hội thảo có ông Todd Sanderson, Giám đốc Chương trình Nghiên cứu các hệ thống xã hội của ACIAR; ông Nghiêm Đức Long, Chủ tịch VASEA cùng các chuyên gia, nhà khoa học; đại diện bộ, ngành.

Thứ trưởng Nguyễn Thị Bích Ngọc phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: MPI

Thứ trưởng Nguyễn Thị Bích Ngọc đánh giá cao mục đích của Hội thảo nhằm chia sẻ các giải pháp phát triển nông nghiệp xanh thông qua cơ chế thị trường. Đồng thời nhấn mạnh, nông nghiệp Việt Nam đóng vai trò quan trọng, đóng vai trò nền tảng trong phát triển kinh tế – xã hội, cung cấp sinh kế cho khoảng 30% lực lượng lao động; việc phát triển ngành này không chỉ đảm bảo an ninh lương thực mà còn đóng vai trò quan trọng trong chương trình xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống người dân, duy trì ổn định xã hội. Tuy nhiên, trước thách thức về biến đổi khí hậu trên phạm vi toàn cầu, ô nhiễm môi trường đang diễn ra cấp bách thì việc phát triển xanh, phát bền vững, trong đó có việc chuyển đổi mô hình nông nghiệp là yêu cầu tất yếu giúp chúng ta ứng phó với các thách thức nêu trên.

Thứ trưởng chi sẻ, dự báo khu vực đồng bằng sông Cửu Long – vựa lúa lớn nhất cả nước – sẽ mất từ 500 nghìn đến 1 triệu ha đất nông nghiệp vào năm 2050 do nước biển dâng, ước tính sơ bộ sẽ gây thiệt hại lên tới 3% GDP. Điều này đòi hỏi chúng ta phải thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp theo hướng bền vững và ít phát thải hơn.

Để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, thúc đẩy chuyển đổi nông nghiệp xanh thông qua cơ chế thị trường đóng vai trò quan trọng, là bệ đỡ để thúc đẩy huy động nguồn lực từ khu vực tư nhân, từ mọi thành phần kinh tế tham gia xây dựng các mô hình phát triển xanh, bền vững. Đặc biệt, thị trường sẽ tạo động lực cho doanh nghiệp, nhà nghiên cứu, người nông dân và các bên có liên quan liên kết với nhau một cách hiệu quả, tối ưu hóa quá trình sản xuất, tiêu thụ và lưu thông hàng hóa.

Hiện nay, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã ứng dụng công nghệ cao, công nghệ xanh trong sản xuất nông nghiệp, từ hệ thống tưới nhỏ giọt, công nghệ nhà kính thông minh đến việc sử dụng năng lượng tái tạo trong sản xuất. Các mô hình này đã giúp giảm lượng phát thải CO2, tiết kiệm nước và tăng năng suất cây trồng. Việt Nam cũng đang hướng tới mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính, thực hiện cam kết đạt phát thải ròng bằng không vào năm 2050. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được vẫn còn những tồn tại, hạn chế. Do vậy, để đạt được mục tiêu đề ra rất cần sự chung tay của các bên liên quan và nhà nước đóng vai trò rất quan trọng nhằm xây dựng, tạo hành lang pháp lý thuận lợi.

Thứ trưởng Nguyễn Thị Bích Ngọc cho biết, Việt Nam đã có các chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh và hiện đang thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050 với mục tiêu tổng quát là tăng trưởng xanh góp phần thúc đẩy cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng nhằm đạt được thịnh vượng về kinh tế, bền vững về môi trường và công bằng về xã hội; hướng tới nền kinh tế xanh, trung hòa với các bon và đóng góp vào mục tiêu hạn chế sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu. Chiến lược xác định sáu ngành quan trọng trong đó có ngành nông nghiệp bền vững.

Chính phủ Việt Nam đã ban hành và triển khai nhiều cơ chế, chính sách để thúc đẩy hoạt động phát triển xanh, bền vững, trong đó có lĩnh vực nông nghiệp như Quyết định 429/QĐ-TTg ngày 24/3/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án phát triển công nghiệp sinh học ngành nông nghiệp đến năm 2030; Quyết định 130/QĐ-TTg ngày 27/01/2021 của Thủ tướng Chính phủ Ban hành Chương trình quốc gia phát triển công nghệ cao đến năm 2030; Quyết định 157/QĐ-TTg ngày 1/2/2021 của Thủ tướng Chính phủ Ban hành Chương trình phát triển sản phẩm quốc gia đến năm 2030,… cũng như các chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng nhằm hỗ trợ doanh nghiệp và người nông dân đầu tư vào các giải pháp công nghệ xanh. Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đã xây dựng và thực hiện nhiều chương trình và kế hoạch hành động khác nhau nhằm hỗ trợ cho quá trình chuyển đổi xanh. Trong thời gian tới, Bộ sẽ phối hợp với các cơ quan liên quan nghiên cứu, đề xuất cơ chế, giải pháp chính sách để tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp trong việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo xanh trong nông nghiệp.

Thứ trưởng Nguyễn Thị Bích Ngọc cho rằng, Hội thảo là dịp để các bên liên quan trao đổi, cập nhật thông tin về thúc đẩy nông nghiệp xanh thông qua cơ chế thị trường; là dịp để các cơ quan quản lý nhà nước lắng nghe ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học. Từ đó, tiếp tục nghiên cứu các cơ chế, chính sách, xây dựng khung pháp lý, tạo hệ sinh thái để thúc đẩy quá trình đổi mới sáng tạo xanh trong nông nghiệp. Thứ trưởng đề nghị các đại biểu tham dự tập trung thảo luận, cung cấp góc nhìn đa chiều, tạo động lực đổi mới sáng tạo, hỗ trợ, kết nối, hợp tác vì một Việt Nam không phát thải trong tương lai; cùng nhau xây dựng một khối liên kết mạnh mẽ và bền vững trong nghiên cứu phát triển, sản xuất, khám phá và tận dụng sự tiềm năng của công nghệ để tăng tốc đổi mới sáng tạo xanh toàn cầu.

Ông Todd Sanderson, Giám đốc chương trình nghiên cứu các hệ thống xã hội của ACIAR. Ảnh: MPI

Phát biểu tại Hội thảo, ông Todd Sanderson, Giám đốc chương trình nghiên cứu các hệ thống xã hội của ACIAR cho biết, trong hơn 30 năm qua, ACIAR đã hợp tác với nhiều đơn vị nghiên cứu nhằm đóng góp chung vào nỗ lực của Chính phủ Việt Nam trong phát triển ngành nông nghiệp, cụ thể như kinh doanh trong lĩnh vực nông nghiệp, nghiên cứu đất đai; đặc biệt là về biến đổi khí hậu, hỗ trợ xây dựng các hệ thống giám sát và kiểm định; xây dựng và khuyến nghị các chính sách để phát triển nông nghiệp xanh.

Nhấn mạnh đến tầm quan trọng của việc thực hiện phát triển nông nghiệp xanh, bền vững, ông Todd Sanderson cho rằng, Việt Nam là điển hình trong thực hiện chuyển đổi xanh và hy vọng thông qua việc xây dựng chiến lược, lộ trình phát triển nông nghiệp xanh, Việt Nam sẽ đưa ra những bài học kinh nghiệm trong chuyển đổi xanh, chuyển đổi xanh trong tương lai. Từ kinh nghiệm của Australia, Ông khẳng định, phát triển nông nghiệp xanh thông qua cơ chế thị trường đóng vai trò rất quan trọng, giúp thực hiện các nỗ lực một cách hiệu quả, tăng năng suất, giảm phát thải.

Hội thảo không chỉ nhằm cung cấp những thông tin cập nhật về thúc đẩy nông nghiệp xanh thông qua cơ chế thị trường và tăng cường đổi mới sáng tạo xanh trong nông nghiệp cho các doanh nghiệp trong nước mà còn là cơ hội thúc đẩy hợp tác, tăng cường đầu tư giữa Australia và Việt Nam, xây dựng cầu nối gắn kết theo hướng bền vững.

Toàn cảnh Hội thảo. Ảnh: MPI

Trong khuôn khổ Hội thảo đã diễn ra Phiên tọa đàm cung cấp những thông tin cập nhật, hướng dẫn và khuyến nghị về thúc đẩy nông nghiệp xanh thông qua cơ chế thị trường. Các đại biểu đã cùng nhau thảo luận về các chủ đề như động cơ tài chính của nông dân hướng tới sản xuất xanh trong ngành lúa gạo – Lượng hóa chi phí và lợi ích của nông dân trong việc thực hiện các kỹ thuật canh tác phát thải thấp; chứng nhận tín chỉ carbon – hướng dẫn nông dân và doanh nghiệp về quá trình biến lợi ích môi trường từ việc áp dụng các kỹ thuật canh tác phát thải thấp thành tín chỉ carbon có thể giao dịch được; Những khuyến nghị để giúp nông dân áp dụng biện pháp giảm thiểu biến đổi khí hậu thông qua thị trường tín dụng carbon.

Phó Giáo sư Chu Hoàng Long – Đại học Quốc gia Australia đã đưa ra những phân tích một cách tổng thể, khách quan về động cơ tài chính của nông dân hướng tới sản xuất xanh trong ngành lúa gạo nhằm xác định được chi phí mà nông dân phải bỏ ra và đánh giá cụ thể lợi ích kinh tế mà nông dân nhận được khi áp dụng các kỹ thuật canh tác lúa gạo phát thải thấp. Bài trình bày cũng nhấn mạnh đến các giải pháp kỹ thuật và công nghệ, khía cạnh kinh tế, xã hội, chính sách và quy trình thực hiện cho việc chuyển đổi thành công; quá trình theo dõi, kiểm định và báo cáo (MRV); giải pháp hỗ trợ các hộ nghèo (khó vay vốn) và đào tạo để giảm bớt rủi ro; vai trò của công tác tuyên truyền trong việc chuyển đổi xanh, bền vững.

Trình bày tham luận về chứng nhận tín chỉ carbon – hướng dẫn nông dân và doanh nghiệp về quá trình biến lợi ích môi trường từ việc áp dụng các kỹ thuật canh tác phát thải thấp thành tín chỉ carbon có thể giao dịch, Tiến sĩ Nguyễn Thị Hải, Đại học Quốc gia Australia đã đưa ra các tổng quan về thị trường các bon – Ngành Nông nghiệp và lúa gạo; tín chỉ các bon cho ngành lúa gạo; quy trình cấp tín chỉ các bon và thách thức khi thực hiện; hướng dẫn cho nông dân các bước thực hiện dự án tín chỉ các bon ngành lúa gạo; đề xuất cơ chế tín chỉ các bon phù hợp cho ngành lúa gạo ở Việt Nam.

Lễ ký kết biên bản hợp tác giữa NIC và VASEA. Ảnh: MPI

Tại Hội thảo, dưới sự chứng kiến của Thứ trưởng Nguyễn Thị Bích Ngọc và một số đại biểu tham dự, Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) và Hội Trí thức và Chuyên gia Việt – Úc (VASEA) đã ký biên bản ghi nhớ hợp tác nhằm triển khai các hoạt động hợp tác về đổi mới sáng tạo, chuyển giao công nghệ, phát triển hệ sinh thái gắn với đổi mới sáng tạo trong các lĩnh vực đào tạo, nghiên cứu, tư vấn, phát triển sản phẩm và thương mại hóa sản phẩm. Việc ký kết đánh dấu một bước chuyển mới cho quan hệ hai bên, hướng tới thúc đẩy đổi mới sáng tạo xanh trong nông nghiệp tại Việt Nam./.

Tùng Linh

Bộ Kế hoạch và Đầu tư