Thị trường trái phiếu Chính phủ nền tảng vững chắc cho phát triển kinh tế

Hình ảnh tại toạ đàm (Ảnh: MP)

Từ nền tảng pháp lý đến thực tiễn hiệu quả

Tại Hội nghị tổng kết 15 năm hoạt động thị trường trái phiếu Chính phủ (TPCP) do Bộ Tài chính tổ chức ngày 5/12, các đại biểu đã đánh giá cao vai trò và những thành tựu mà thị trường TPCP mang lại cho nền kinh tế. Từ khi khai trương thị trường chuyên biệt năm 2009, TPCP đã phát triển mạnh mẽ cả về chiều rộng và chiều sâu, trở thành kênh huy động vốn chủ lực cho Chính phủ, các ngân hàng chính sách và chính quyền địa phương.

Hệ thống khung pháp lý cho thị trường TPCP đã được hoàn thiện đồng bộ, phù hợp với thông lệ quốc tế. Các quy định chuẩn hóa quy trình phát hành, đấu thầu, tính giá, niêm yết và giao dịch đã tạo nền tảng cho một thị trường trái phiếu hiện đại, minh bạch và hiệu quả. Đặc biệt, các sản phẩm TPCP đã được đa dạng hóa với đầy đủ kỳ hạn (ngắn hạn, trung hạn và dài hạn), phương thức trả lãi linh hoạt, đáp ứng nhu cầu đa dạng của nhà đầu tư.

Hạ tầng kỹ thuật phục vụ giao dịch trái phiếu cũng được nâng cấp qua từng giai đoạn. Thời gian từ phát hành đến giao dịch đã rút ngắn còn 2 ngày, đảm bảo sự thông suốt và an toàn trong các giao dịch tài chính. Từ năm 2017, thanh toán TPCP đã được chuyển từ ngân hàng thương mại sang Ngân hàng Nhà nước (NHNN), nâng cao tính an toàn và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Một trong những thành tựu nổi bật là khả năng huy động vốn hiệu quả để tái cơ cấu danh mục nợ Chính phủ. Đến tháng 11/2024, kỳ hạn còn lại của danh mục nợ đạt 9,05 năm, trong khi lãi suất phát hành giảm mạnh từ mức 6-8% (trước năm 2014) xuống chỉ còn 2-4% hiện nay. Điều này không chỉ giảm áp lực trả nợ cho ngân sách mà còn góp phần nâng cao hệ số tín nhiệm quốc gia, được các tổ chức như S&P và Fitch đánh giá ở mức BB+.

Theo bà Phan Thị Thu Hiền, Vụ trưởng Vụ Tài chính – Ngân hàng, Bộ Tài chính, chiến lược phát triển kinh tế – xã hội giai đoạn 2021-2030 đặt ra mục tiêu đầy tham vọng: Việt Nam trở thành nước công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao vào năm 2030. Để đạt được điều này, dư nợ thị trường trái phiếu cần đạt tối thiểu 58% GDP, trong đó TPCP tiếp tục đóng vai trò chủ lực.

Nhu cầu vốn giai đoạn tới được dự báo tăng mạnh, đặc biệt để thực hiện các dự án trọng điểm như đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam, với tổng mức đầu tư 1,7 triệu tỷ đồng. Trung bình mỗi năm, dự án này cần huy động khoảng 170 nghìn tỷ đồng. Bên cạnh đó, nhu cầu vốn tổng thể dự kiến tăng từ 500-600 nghìn tỷ đồng hiện nay lên 700-800 nghìn tỷ đồng/năm trong giai đoạn tới, phụ thuộc vào tiến độ giải ngân đầu tư công.

Trước thách thức này, Bộ Tài chính định hướng phát triển thị trường TPCP theo hướng vừa đảm bảo huy động đủ vốn, vừa nâng cao hiệu quả sử dụng vốn. Các giải pháp bao gồm phát hành đều đặn các sản phẩm TPCP, công bố hạn mức phát hành tối đa, điều chỉnh lãi suất phù hợp và gắn chặt huy động vốn với tiến độ giải ngân các dự án trọng điểm.

Một trong những ưu tiên phát triển thị trường TPCP là tăng cường tính thanh khoản trên thị trường sơ cấp và thứ cấp. Thanh khoản thị trường đã có những bước tiến lớn nhờ hệ thống các nhà tạo lập thị trường đóng vai trò thúc đẩy giao dịch, đáp ứng nhu cầu mua bán của nhà đầu tư. Tỷ lệ nắm giữ trái phiếu của các tổ chức tài chính phi ngân hàng dài hạn đạt 60,5% vào cuối quý III/2024, tăng mạnh so với 20% năm 2009.

Ngoài ra, Bộ Tài chính tập trung đa dạng hóa các kỳ hạn phát hành trái phiếu, từ ngắn hạn (1-3 năm) đến dài hạn (10-30 năm), để đáp ứng nhu cầu đầu tư của nhiều đối tượng. Các kỳ hạn dài không chỉ phù hợp với các dự án đầu tư công mà còn giúp Chính phủ giảm áp lực trả nợ trong ngắn hạn, nâng cao khả năng quản lý danh mục nợ một cách bền vững.

Phát triển thị trường TPCP gắn liền với hội nhập quốc tế

Ông Bùi Hoàng Hải, Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), nhấn mạnh vai trò của thị trường TPCP như một công cụ tham chiếu quan trọng cho toàn bộ hệ thống tài chính. Đường cong lợi suất chuẩn, được xây dựng từ dữ liệu thị trường trái phiếu, không chỉ giúp dự báo xu hướng lãi suất mà còn hỗ trợ doanh nghiệp và nhà đầu tư đưa ra các quyết định tài chính quan trọng.

Tuy nhiên, để phát triển đường cong lợi suất chuẩn, cần đảm bảo dữ liệu đầu vào chính xác và mở rộng kỳ hạn trái phiếu. Đặc biệt, cần khuyến khích nhà đầu tư tham gia vào các kỳ hạn dài (10-30 năm), giúp tăng tính ổn định và giảm biến động trên thị trường.

Trong tương lai, sự phối hợp giữa Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục được tăng cường để phát triển đồng bộ các cấu phần của thị trường tài chính, bao gồm thị trường phái sinh, tiền tệ và ngoại hối. Việc mở rộng hợp tác quốc tế, thu hút các tổ chức xếp hạng tín nhiệm và nhà đầu tư nước ngoài sẽ là chìa khóa nâng cao vị thế của thị trường TPCP Việt Nam.

Theo chuyên gia Ngân hàng Thế giới (WB), mặc dù thị trường TPCP Việt Nam đã tăng trưởng vượt bậc, từ 6% GDP năm 2011 lên hơn 25% GDP hiện nay (tương đương 100 tỷ USD), quy mô này vẫn còn nhỏ so với tiềm năng của nền kinh tế.

WB khuyến nghị Việt Nam cần cải thiện cơ chế định giá trái phiếu, đảm bảo giá trên thị trường sơ cấp và thứ cấp nhất quán, đồng thời sử dụng TPCP như một công cụ định giá tài sản đáng tin cậy. Việc nâng cấp hệ thống giao dịch, tăng cường minh bạch thông qua hợp tác với các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế sẽ không chỉ giúp thị trường TPCP thu hút thêm vốn đầu tư mà còn hỗ trợ nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam.

Để đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn tới, thị trường TPCP cần được phát triển toàn diện về quy mô, tính thanh khoản và mức độ hội nhập. Các giải pháp cải thiện hiệu quả huy động vốn, đồng bộ hóa với tiến độ giải ngân và nhu cầu đầu tư công sẽ là nền tảng vững chắc để thực hiện các mục tiêu kinh tế xã hội lớn của đất nước, hướng tới sự phát triển bền vững và thịnh vượng.

Với tầm quan trọng và những định hướng phát triển rõ ràng, thị trường TPCP tiếp tục là công cụ chủ chốt trong việc huy động nguồn lực tài chính, góp phần thực hiện thành công các chiến lược kinh tế của Việt Nam trong tương lai.