Thị trường điện cạnh tranh sau 20 năm bàn thảo vẫn ‘rất mờ nhạt, rất xa vời’

Tình trạng thiếu điện nhưng EVN vẫn đều đều cắt giảm, sa thải sản lượng điện của các dự án điện mặt trời áp mái quy mô nhỏ đã được đề cập.

Nhiều dự án điện mặt trời bị cắt giảm

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Duy Thanh (Cà Mau) khi thảo luận ở hội trường về dự án Luật Điện lực (sửa đổi) chiều 7-11 cho biết qua nghiên cứu dự luật, tại điểm c khoản 2 điều 5 dự luật có quy định Nhà nước độc quyền vận hành lưới điện, truyền tải điện, trừ lưới điện truyền tải điện do tư nhân đầu tư xây dựng.

Theo đại biểu, quy định này mâu thuẫn với một khoản khác (khoản 5 điều 5) quy định xóa bỏ mọi độc quyền, thu hút mọi thành phần kinh tế tham gia đầu tư xây dựng công trình nguồn điện, lưới điện theo quy hoạch phát triển điện lực, hoạt động phân phối điện, bán buôn điện, bán lẻ điện, các thành phần kinh tế ngoài Nhà nước được vận hành lưới điện do mình đầu tư xây dựng theo quy định của pháp luật.

Theo ông Thanh, lưới điện quốc gia hiện nay khoảng 95% do Nhà nước đầu tư không thể xã hội hóa được theo khoản 5 điều 5 của dự thảo luật. Ông kiến nghị sửa lại điểm c khoản 2 điều 5 là “Nhà nước độc quyền vận hành lưới điện truyền tải cao áp và siêu cao áp”.

“Hiện nay đang thiếu điện nhưng Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) vẫn đều đều cắt giảm, sa thải sản lượng điện của các dự án điện mặt trời áp mái quy mô nhỏ đã ký với nhà đầu tư hợp đồng 20 năm không có điều khoản cắt giảm, trong khi EVN tăng giá điện là chưa đúng với chủ trương của Đảng và Nhà nước về khuyến khích theo quyết định 13 năm 2020 của Thủ tướng”, ông Thanh nói.

Khi nào có thị trường điện cạnh tranh?

Đại biểu Trần Hữu Hậu (Tây Ninh) cho rằng với thực trạng hiện tại của ngành điện, rất nhiều nội dung đưa ra trong dự luật chưa tạo được hành lang thông thoáng và căn cứ pháp lý mạnh mẽ để phát triển ngành điện.

Ông Hậu cho rằng: “Hàng loạt vấn đề đang gây bức xúc, tranh cãi liên quan đến ngành điện như: giá điện, mua bán điện, phát điện và hòa điện lên lưới của các nhà máy ngoài EVN; bù chéo… rồi ranh giới giữa kinh doanh với thực hiện những nhiệm vụ an sinh xã hội, thực hiện chính sách hỗ trợ các đối tượng của Nhà nước…”.

Đại biểu đoàn Tây Ninh cho rằng có nhiều nguyên nhân dẫn đến các vấn đề trên, nhưng căn bản do chưa có thị trường điện cạnh tranh.

Ông Hậu cho hay cách đây 20 năm khi tham gia thẩm tra Luật Điện lực, một vấn đề đặc biệt được quan tâm bàn thảo là xây dựng và hoàn thiện thị trường điện cạnh tranh. Thế nhưng sau 20 năm, một thị trường điện cạnh tranh thực sự có vẻ còn rất mờ nhạt, rất xa vời. Thị trường điện cạnh tranh có 3 cấp độ là phát điện cạnh tranh; mua, bán điện cạnh tranh và bán lẻ cạnh tranh, nhưng đến nay cả 3 cấp độ chỉ là bề nổi của thị trường điện cạnh tranh.

Theo ông Hậu, muốn có thị trường điện cạnh tranh thực sự, góp phần quan trọng gỡ những rối rắm hiện nay của ngành điện, phải thay đổi triệt để, tách bạch thực sự 3 khâu then chốt của ngành điện là phát điện, truyền tải điện và điều độ hệ thống điện quốc gia.

“Ngành điện liên quan đến an ninh năng lượng của đất nước, Nhà nước phải nắm vai trò chủ đạo, quản lý và điều hành tổng thể, chặt chẽ. Nhưng 3 khâu trên phải tách bạch; đồng thời tách bạch rõ ràng giữa kinh doanh với quản lý nhà nước, giữa kinh doanh với thực hiện chính sách an sinh xã hội”, ông Hậu nêu ý kiến.

Sốt ruột chờ thị trường điện cạnh tranh

Phải sớm có cơ chế giải quyết vấn đề bù chéo giá điện, đưa ra được giá thị trường điện, cho phép mua bán điện trực tiếp, bổ sung các chính sách liên quan đến phát triển năng lượng tái tạo…