Căn cứ vào các bản sắc phong lưu giữ tại đền thờ Đô đốc Đài Lương quận công Lê Phúc Hoạch và thông tin từ các cụ cao niên ở làng Chiềng Khạt, xã Đồng Lương (Lang Chánh), Lê Phúc Hoạch vốn người làng Chiềng Khạt, là một vị tướng tài, do có công phò vua diệt giặc Minh nên được vua Lê Thái tổ phong làm Đô đốc Đài Lương quận công.
Một nghi lễ trong Lễ hội đền thờ Đô đốc Đài Lương quận công Lê Phúc Hoạch. Ảnh: Khắc Công
Tương truyền, sau khi đánh đuổi giặc Minh ra khỏi bờ cõi, vua Lê Thái tổ có ý định gả công chúa cho ông, nhưng do ở quê ông đã có vợ con nên Lê Phúc Hoạch từ chối và xin cấp đất để về quê sinh sống. Trong những năm sống ở quê nhà, Nhân dân lâm vào nạn mất mùa, đói khổ, ông đã lấy hết vàng bạc, đất đai được vua ban để cứu giúp dân thoát khỏi cảnh đói rét, thiên tai…
Khi ông qua đời, Nhân dân tưởng nhớ công ơn nên đã lập đền thờ tại thôn Chiềng Khạt và tổ chức lễ hội vào dịp đầu xuân hằng năm. Tuy nhiên, đền thờ chưa từng được ban sắc. Đến năm 1906, nhân dịp vua Duy Tân kế thừa mệnh lớn, nhớ tới công lao của ông nên phong cho ông mỹ tự “Dực bảo Trung hưng linh phù chi thần”, cho phép địa phương thờ phụng. Năm 1908, vua làm lễ đăng quang nên ban chiếu báu, ban cấp cho ông lên một bậc, cho phép địa phương thờ phụng như cũ để ghi vào điển lễ quốc gia. Đến năm Khải Định thứ 9 (1924), nhân dịp vua Khải Định mừng thọ 40 tuổi đã ban cấp thêm một bậc, ban thêm mỹ tự “Đoan túc tôn thần”, cho phép thờ phụng để ghi vào điển lễ của quốc gia.
Hiện nay, tại UBND xã Đồng Lương đang lưu giữ 3 sắc phong của các vua triều Nguyễn ban cho phép Nhân dân xã Đồng Lạc, châu Lương Chánh (nay là xã Đồng Lương, huyện Lang Chánh) thờ tự Đô đốc Đài Lương quận công Lê Phúc Hoạch tại thôn Chiềng Khạt.
Đến nay, không còn tài liệu nào ghi chép một cách cụ thể và chính xác về thời gian xây dựng đền thờ Đô đốc Đài Lương quận công Lê Phúc Hoạch. Qua khảo sát thực tế và theo các cụ cao niên trong làng, thì đền thờ có từ lâu đời, tọa lạc trên khuôn viên rộng rãi và thoáng mát của khu đồi Bó Pụng. Trải qua thời gian dài với sự hủy hoại của thiên nhiên và chiến tranh, đền đã bị phá hủy hoàn toàn, Nhân dân đưa đồ thờ về một hộ dân trong thôn cất giữ. Khoảng năm 1980, để có nơi đặt bát hương thờ cúng thần, Nhân dân dựng tạm một miếu nhỏ trong diện tích đất một nhà dân để thờ cúng. Năm 2019, để đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng của Nhân dân trong làng nói riêng và người dân trong vùng nói chung, chính quyền địa phương và các nhà hảo tâm đã đóng góp công đức phục dựng lại đền trên đỉnh đồi Bó Pụng.
Hằng năm vào dịp đầu xuân, người dân thôn Chiềng Khạt lại nô nức tổ chức Lễ hội đền thờ Đô đốc Đài Lương quận công Lê Phúc Hoạch. Đặc biệt, vào ngày 16/2/2024 (tức ngày mùng 7 tháng Giêng năm Giáp Thìn 2024), Lễ hội đền thờ Đô đốc Đài Lương quận công Lê Phúc Hoạch được huyện Lang Chánh tổ chức lần đầu tiên sau khi phục dựng, có sự tham gia của lãnh đạo Cục Di sản văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), Trung tâm Bảo tồn di sản văn hóa tỉnh, hàng nghìn người dân trong vùng và du khách. Lễ hội diễn ra với các nghi thức truyền thống như: Lễ rước đất, lễ rước nước, lễ cúng thần, lễ khai hội. Sau phần lễ là chương trình nghệ thuật sân khấu hóa do bà con Nhân dân địa phương thực hiện, nêu bật công huân, sự nghiệp của Đô đốc Đài Lương quận công Lê Phúc Hoạch trong công cuộc bảo vệ Tổ quốc.
Hiện nay, huyện đã hoàn thiện hồ sơ và trình UBND tỉnh công nhận đền thờ Đô đốc Đài Lương quận công Lê Phúc Hoạch là Di tích lịch sử cấp tỉnh.
Khắc Công
