Powered by Techcity

Nghệ nhân Lê Thị Liên: Một thời “con trò”, cả đời cống hiến

Từng là con trò (diễn viên) nổi tiếng của ngũ trò Viên Khê, đến nay Nghệ nhân Ưu tú Lê Thị Liên (xã Đông Khê, Đông Sơn) dù đã ngoài 80 nhưng vẫn gắn bó với nghiệp diễn, đặc biệt là trong việc truyền dạy cho thế hệ trẻ.

Nghệ nhân Lê Thị Liên: Một thời “con trò”, cả đời cống hiếnNghệ nhân Ưu tú Lê Thị Liên. Ảnh: Vân Anh

Ngũ trò Viên Khê” trở thành di sản văn hóa phi vật thể quốc gia là niềm tự hào lớn lao của người dân xã Đông Khê nói riêng, Đông Sơn nói chung. Với những nghệ nhân già gắn bó với ngũ trò cả đời như nghệ nhân Lê Thị Liên thì niềm vui đó còn được nhân lên gấp bội.

Theo bà Liên và các Nghệ nhân Ưu tú trong làng thì Ngũ trò Viên Khê là nghệ thuật trình diễn hết sức phong phú. Với 12 tích trò đến từ 3 tổng: Tuyên Hóa, Quảng Chiếu, Thạch Khê trước đây, nay thuộc địa bàn các xã: Đông Khê, Đông Thịnh, Đông Thanh, thị trấn Rừng Thông… Gồm các trò: Múa đèn, Trống mõ, Tiên cuội, Ngô quốc (thuộc Ngũ trò Rủn Đông Khê); trò Thiếp, Vằn Vương (trò Hùm), Xiêm thành, Hà lan, Tú huần (xã Đông Khê); trò Ngô phường, Lan phường, Tiên phường, Thủy phường, Lăng ba khúc (nằm trong hệ thống Ngũ trò Bôn của Đông Thanh); trò Chạy gậy (Đông Thịnh)… Các tích trò tập trung phản ánh một cách chân thật về ước vọng của con người trong lao động sản xuất, đời sống sinh hoạt, cầu mong mưa thuận gió hòa…

Là vùng đất của ngũ trò, do vậy, với những người trung và cao tuổi ở làng thì việc “nằm lòng” một hai trò diễn là chuyện rất đỗi bình thường. Theo trí nhớ của bà Liên, không biết tự bao giờ trên đất Đông Khê xuất hiện các làn điệu dân ca. Thời xưa, ở Đông Khê có rất nhiều lễ hội dân gian, trong đó lễ hội Nghè Sâm là lớn nhất. Lễ hội này có nguồn gốc từ tục thờ con trai cả của Thái thú quận Cửu Chân (cuối nhà Tùy) là “Chàng Cả Lãng đại vương” cai trị 3 tổng. Khi ông mất, dân làng lập đền thờ tại Nghè Sâm. Từ đó, cứ ba năm một lần nghè Sâm được chọn là nơi tổ chức lễ hội của ba tổng này. Đây là lễ hội được bà con háo hức, mong chờ, đúng với câu ca “Ba năm một khoá trò lề/ Lấy chồng hàng tổng thì về mà coi/ Ba năm một khóa trò chơi/ Đông Tây Nam Bắc xin mời về quê”. Dịp lễ hội, mỗi làng được biểu diễn một trò tiêu biểu, các con trò được làng chọn, tuyển và tập luyện kỹ để đưa đến thi cụm. Vượt qua cuộc thi cụm, các đội mới được đưa đi diễn ở nghè Sâm. Với mục đích lễ tế thần linh nên Ngũ trò Viên Khê đặc biệt khắt khe trong việc tuyển chọn con trò. Các con trò được chọn ngoài hình thức ưa nhìn thì phải là những người con gái chưa chồng, con trai chưa vợ, tuổi từ 12 – 16, nhà không có tang, có cớ. Tùy theo từng hiệp trò mà lựa chọn số lượng con trò khác nhau.

“Trở thành con trò là niềm vinh dự lớn của nam thanh nữ tú lúc bấy giờ. Những đứa trẻ con chúng tôi nhìn các anh chị biểu diễn trên sân khấu, lòng thầm mong mai này mình cũng sẽ trở thành một con trò, được biểu diễn trên sân khấu trước đông đảo bà con trong làng”, bà Liên tâm sự.

Theo đuổi mơ ước, cô bé Liên thời đó chăm chỉ đi theo các anh chị học nghề. Ở các buổi diễn của làng, cô luôn là người đến sớm và ra về muộn nhất. Cô ghi nhớ tất cả các động tác, điệu trò và tiếng trống, rồi đến nhà các con trò có tiếng để nhờ họ chỉ bảo về điệu múa cùng tiếng hát. Sự kiên trì của cô được đền đáp, cô dần nắm vững kỹ thuật, diễn thành thạo nhiều trò, trong đó trò cô tâm huyết nhất là Thủy phường. “Lúc bấy giờ tôi trở thành con trò có tiếng ở vùng, các trò diễn của làng tôi luôn được tin tưởng, chọn lựa trong đội hình. Và cũng như anh chị đi trước, tôi tiếp tục truyền dạy cho những người trẻ có đam mê. Tôi nghĩ đây là cách để nghệ thuật dân gian truyền thống sống mãi với thời gian”.

Khi nghè Sâm mất, cùng với đó là sự biến thiên của thời gian, thăng trầm của lịch sử, Ngũ trò Viên Khê dần dần bị mai một, lãng quên.

Tuy nhiên, theo lý giải của bà Liên thì tại thời điểm đó, do nhiều nguyên nhân khác nhau, Ngũ trò Viên Khê không còn được như thời “vàng son” thuở trước, cũng không được nhiều người hâm mộ. Nhưng với những nghệ nhân gian dân, con trò của làng nói riêng và người dân làng Viên Khê nói chung, họ chưa bao giờ quên Ngũ trò mà chỉ tạm thời “cất” nó sang một bên để chờ thời cơ đến. Và thời cơ đó là năm 2002, Viện Âm nhạc Việt Nam phối hợp với chính quyền địa phương và Nhân dân xã Đông Khê thực hiện dự án khôi phục, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa Ngũ trò Viên Khê.

Nhớ lại thời điểm đó, đến giờ bà Liên vẫn rưng rưng cảm động. “Đó là những ngày tháng toàn thể Nhân dân xã Đông Khê đồng lòng, đồng sức, quyết tâm khôi phục lại toàn bộ Ngũ trò. Xã giao nhiệm vụ cho 7 thôn, mỗi thôn phải khôi phục từ 1-2 trò. Lúc đó đời sống nhà ai cũng khó khăn, kinh phí cho đội văn nghệ gần như không có gì nhưng chúng tôi không bận tâm, bởi người dân trong làng ai cũng có “máu trò” trong người. Tôi và những con trò trước đây cùng với các nhạc công nỗ lực khôi phục lại các trò diễn sao cho đúng với nguyên bản nhất”. Không nhận mình là người có công trong việc khôi phục các trò diễn, bà Liên nói: “Tôi chỉ nhiệt tình hơn người khác một chút, kiên trì hơn người khác trong việc tìm cách cho trò diễn “sống” dậy, để lại được làm con trò đứng trên sân khấu. Đó là trách nhiệm của tôi”.

Theo đó, để Viện Âm nhạc Việt Nam và Sở Văn hóa, Thể Thao và Du lịch tỉnh Thanh Hóa lấy tư liệu, hình ảnh phục vụ công tác nghiên cứu, bảo tồn, bà Liên đã song hành cùng với các nhà nghiên cứu trong việc đến từng nhà con trò xưa hoặc những người cao tuổi còn nhớ các tích trò, để ghi chép, phục dựng. Còn bản thân, bà nỗ lực tìm lại những con trò diễn tích Thủy phường ngày trước, kiên trì luyện tập từ ngày này qua ngày khác. Phối hợp với đội trống, khớp từng động tác, lời hát, nhằm mang tích Thủy phường về gần nguyên bản nhất. Bởi vậy, bà Liên là một trong những người làm sống dậy trò Thủy phường trong Ngũ trò Viên Khê.

Hiện tại, ở thôn Tuyên Hóa, bà Liên vẫn là con trò nổi tiếng và đây cũng là thôn diễn trò Thủy phường hay nhất trong huyện. Tuy rằng, điệu múa, lời hát không còn uyển chuyển như trước nhưng tấm chân tình của một nghệ nhân già thì luôn đong đầy. Với đội văn nghệ thôn, bà luôn nhiệt tình tham gia hoạt động truyền dạy. “Học diễn Thủy phường, tôi luôn nói với mọi người phải biết tích trò trước rồi mới học diễn sau. Hiểu sâu sắc tích trò thì điệu múa mới có chiều sâu, tích trò bởi thế cũng hay hơn nhiều”, bà Liên cho biết.

Vân Anh

Nguồn

Cùng chủ đề

Về đất cổ Kẻ Rủn

Vùng đất Thạch Khê, xã Đông Khê, huyện Đông Sơn (nay thuộc TP Thanh Hóa) còn được biết đến với tên gọi Kẻ Rủn. Tên gọi này không chỉ gắn với những dấu tích lịch sử, văn hóa cổ xưa, mà còn là sự gợi nhớ về một vùng đất giao thương phát triển.Đền thờ Tể tướng Lê Hy trên quê hương Thạch Khê. Ảnh: Khánh Lộc“Thạch Khê là nơi tụ cư của nhiều dòng họ... đông nhất là...

Văn hóa khẳng định vai trò “nền tảng”

Trên con đường hiện thực hóa khát vọng trở thành tỉnh kiểu mẫu, Thanh Hóa đã phát huy vai trò của văn hóa. Qua đó, từng bước tạo “động lực” cho sự phát triển bền vững, văn minh, hiện đại.Người dân TP Thanh Hóa tham gia Liên hoan văn hóa các dân tộc tỉnh Thanh Hóa năm 2024.Những “trái ngọt” từ mạch nguồnXứ Thanh được ví như “cái nôi” văn hóa với nền văn hóa Đông Sơn - một...

Hôm nay có gì? – Sự kiện nổi bật ngày 1/1/2025

Hội nghị công bố Quyết định về thành lập Đảng bộ TP Thanh Hóa và các quyết định về công tác cán bộ sau sáp nhập huyện Đông Sơn vào TP Thanh Hóa là một trong các sự kiện nổi bật diễn ra ngày 1/1/2025.NM Nguồn: https://baothanhhoa.vn/hom-nay-co-gi-su-kien-noi-bat-ngay-1-1-2025-235495.htm

Đêm pháo hoa chuyển giao

Giờ phút chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, những tràng pháo hoa rực rỡ sắc màu bừng sáng trên bầu trời TP Thanh Hóa. Thời khắc năm mới 2025 đã tới, cũng chính là thời điểm huyện Đông Sơn chính thức sáp nhập vào TP Thanh Hóa, mở ra một chương mới đầy hứa hẹn - thời khắc mãi mãi không bao giờ quên.Dưới đây là hình ảnh màn bắn hoa rực rỡ tại Quảng trường Lam...

Đặc sắc chương trình nghệ thuật “Chào năm mới

Tối 31/12, tại Quảng trường Lam Sơn, TP Thanh Hóa đã tổ chức chương trình nghệ thuật “Chào năm mới - 2025”. Tham dự chương trình có đại diện lãnh đạo các ban, sở, ngành cấp tỉnh; các đồng chí lãnh đạo TP Thanh Hóa, huyện Đông Sơn cùng đông đảo Nhân dân.Trong không khí hân hoan chào đón năm mới 2025, các đại biểu và đông đảo Nhân dân thành phố đã cùng nhau nhìn lại những thành...

Cùng tác giả

Điểm tin nổi bật ngày 4/1/2025

04/01/2025 06:00 (Baothanhhoa.vn) - Những thông tin đáng chú ý: Kéo dài thời gian thực hiện...

Mời bạn đọc báo Thanh Hóa số ra ngày 4/1/2025

(Baothanhhoa.vn) - Trong số Báo Thanh Hóa phát hành ngày 4/1/2025 sẽ mang tới cho bạn đọc đầy đủ các thông tin về thời sự - chính trị, đời sống – xã hội, văn hóa – thể thao trên địa bàn tỉnh. Mời quý độc giả cùng đón đọc! Nguồn: https://baothanhhoa.vn/moi-ban-doc-bao-thanh-hoa-so-ra-ngay-4-1-2025-235762.htm

Phát triển trekking tour theo hướng chuyên nghiệp, hấp dẫn

Với địa hình, cảnh quan thiên nhiên đa dạng, gắn với giá trị văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số, từ tháng 12/2024, tỉnh Thanh Hóa đã đưa vào khai thác loại hình du lịch trekking (đi bộ đường dài và khám phá thiên nhiên) tại một số huyện miền núi. Tuy nhiên, để trekking tour thực sự trở nên chuyên nghiệp, hấp dẫn du khách vẫn cần có thêm thời gian để hoàn thiện và...

Đoàn đại biểu tỉnh Thanh Hóa dâng hương tưởng niệm Đại tướng Võ Nguyên Giáp và các anh hùng liệt sĩ

Với lòng thành kính, Đoàn đại biểu Tỉnh ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ tỉnh đã dâng hoa, dâng hương tưởng niệm, đời đời ghi nhớ công ơn của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, Đại tướng Võ Nguyên Giáp và các anh hùng liệt sĩ đã công hiến, hy sinh vì độc lập, tự do cho Tổ quốc, vì hạnh phúc Nhân dân.Đồng chí Đầu Thanh Tùng, Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh dâng hương...

Tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác đoàn và phong trào thanh thiếu nhi

Chiều 3/12, Tỉnh đoàn đã tổ chức hội nghị Ban Chấp hành, kỳ họp thứ 6, nhiệm kỳ 2022-2027.Các đại biểu dự hội nghị.Năm 2024, với chủ đề “Năm Thanh niên tình nguyện”, các cấp bộ đoàn trong tỉnh đã tích cực hưởng ứng bằng những việc làm, mô hình, phần việc, hoạt động cụ thể, thiết thực đạt kết quả tốt. Có 12/12 chỉ tiêu công tác năm đề ra đạt và vượt kế hoạch.Bí thư Tỉnh đoàn...

Cùng chuyên mục

Miền non nước được ví như Vịnh Hạ Long trên cạn ở Thanh Hóa

Với hệ thống hơn 20 hòn đảo lớn nhỏ, mặt hồ ở Vườn Quốc gia Bến En được ví như Vịnh Hạ Long trên cạn của xứ Thanh. Vườn Quốc gia Bến En (thuộc địa bàn hai huyện Như Thanh và Như Xuân, tỉnh Thanh Hóa), cách trung tâm TP Thanh Hóa khoảng 45 km về hướng Tây Nam và cách Hà Nội 200 km. Nơi đây được ví như một “Vịnh Hạ Long trên cạn” ở xứ Thanh, với không...

“Cô gái Lạch Trường” hai lần hiến máu cho các chiến sĩ hải quân

Cô gái ấy chính là bà Tô Thị Đạo quê ở làng Nam Huân, xã Hòa Lộc (Hậu Lộc). Năm nay đã 82 tuổi đời, 61 năm tuổi Đảng, nhưng bà vẫn còn nhớ mãi cái ngày 5/8/1964, cách đây vừa tròn 60 năm.Bà Tô Thị Đạo bên món quà của Bộ Tư lệnh Hải quân tặng nhân kỷ niệm 60 năm chiến thắng trận đầu của Hải quân nhân dân Việt Nam và Quân dân miền Bắc. Ảnh:...

[WOW THANH HÓA] Sầm Sơn và những câu chuyện huyền bí: Hòn Trống Mái

02/08/2024 08:20(Baothanhhoa.vn) - Hòn Trống Mái nằm trên đỉnh Núi Trường Lệ, là hai tảng đá tự nhiên đứng cạnh nhau như đôi vợ chồng, gắn bó không rời. Được hình thành từ hàng triệu năm trước, Hòn Trống Mái không chỉ là một tuyệt tác của thiên...Phạm Nam - Thanh Tâm Nguồn: https://baothanhhoa.vn/video/wow-thanh-hoa-sam-son-va-nhung-cau-chuyen-huyen-bi-hon-trong-mai-221054.htm

‘Bỏ túi’ kinh nghiệm du lịch Thanh Hóa

Vùng đất xứ Thanh không chỉ có những bãi biển đẹp ngút ngàn mà còn có những di tích lịch sử đậm dấu ấn thời gian cùng rất nhiều món ngon đáng nhớ. Kinh nghiệm du lịch Thanh Hóa: đi vào mùa nào đẹp? Do sự đa dạng về địa hình, Thanh Hóa có khí hậu đặc trưng của cả 3 vùng là vùng ven biển, vùng trung du và vùng đồi núi. Bạn nên chọn lịch trình ứng với mỗi...

Về thăm làng cổ Vân Cổn

Nằm cách thị trấn Triệu Sơn (Triệu Sơn) khoảng 6km có một ngôi làng tuổi đời hàng thế kỷ nằm bên sông Nhơm, đó là làng Vân Cổn thuộc xã Vân Sơn.Đền Tía ở làng Vân Cổn được UBND tỉnh công nhận là Di tích lịch sử - Văn hóa cấp tỉnh.Đầu thế kỷ XIX, Vân Cổn là một làng thuộc tổng Cổ Định (Nông Cống). Đến thời Đồng Khánh, do cư dân phát triển đông đúc, làng được...

[WOW THANH HÓA] Làng cổ Đông Sơn

26/07/2024 07:00(Baothanhhoa.vn) - Làng cổ Đông Sơn được xem là một trong những ngôi làng có lịch sử phát triển lâu đời nhất của Việt Nam. Trải qua bao nhiêu năm tháng, làng Đông Sơn vẫn luôn lưu giữ cả một hệ thống các giá trị văn hóa vật thể, phi...Phương Đỗ - Hoàng Đông Nguồn: https://baothanhhoa.vn/video/wow-thanh-hoa-lang-co-dong-son-mot-trong-nhung-lang-co-dep-nhat-viet-nam-220516.htm

Biển Hải Lĩnh – điểm đến mới của giới trẻ

Nếu biển Hải Hòa, Bãi Đông đã khá nổi tiếng, có hệ thống khách sạn, nhà hàng lớn được mệnh danh là “biển ngọc” phía Nam tỉnh Thanh Hóa thì biển Hải Lĩnh vẫn còn hoang sơ vắng vẻ, và ít người biết đến. So với những ồn ào, chật chội, khan hiếm phòng của các điểm du lịch khác thì chỉ cần bạn thích là có thể đến ngay với bãi biển Hải Lĩnh (thị xã Nghi Sơn).Bình...

Người cộng sản kiên trung của chiến khu Ngọc Trạo

Phạm Văn Hinh sinh năm 1914, quê ở làng Cẩm Bào, tổng Cổ Tế, huyện Thạch Thành, phủ Quảng Hóa, nay là làng Cẩm Bào, xã Vĩnh Long (Vĩnh Lộc). Dù xuất thân trong một gia đình quan lại phong kiến, nhưng ông lại sớm giác ngộ cách mạng.Nhà thờ họ Phạm ở làng Cẩm Bảo, xã Vĩnh Long (Vĩnh Lộc) - nơi thờ cúng liệt sĩ Phạm Văn Hinh.Năm 13 tuổi, ông học Trường Pháp - Việt ở...

[WOW Thanh Hóa!] Hoài niệm ký ức xưa qua bộ sưu tập xe đạp cổ độc đáo

19/07/2024 09:00(Baothanhhoa.vn) - Bộ sưu tập này không chỉ là một kho báu về mặt vật chất mà còn mang giá trị tinh thần lớn lao. Mỗi chiếc xe, mỗi hiện vật đều kể lại một câu chuyện về quá khứ, về những tháng ngày gian khó mà đầy kỷ niệm...Hoàng Phương - Hoàng Sơn Nguồn: https://baothanhhoa.vn/video/wow-thanh-hoa-hoai-niem-ky-uc-xua-qua-bo-suu-tap-xe-dap-co-doc-dao-219926.htm

Xuân Minh – sáng mãi tinh thần cách mạng

Là vùng quê nổi tiếng với những trang sử cách mạng hào hùng, Nhân dân xã Xuân Minh (Thọ Xuân) với tinh thần anh dũng, bất khuất đã chiến thắng thực dân Pháp, đế quốc Mỹ. Để đến thời bình chính tinh thần cách mạng đó là “ngọn đuốc” thắp sáng để người dân và chính quyền xây dựng, phát triển quê hương giàu mạnh.Di tích cách mạng đình làng Phong Cốc. Ảnh: Vân AnhVề thăm Xuân Minh, điều...

Tin nổi bật

Tin mới nhất