Hướng tới Kỷ niệm 60 năm Hàm Rồng chiến thắng: Những dũng sĩ làng Yên Vực ngày ấy

Họ là những thanh niên tuổi vừa tròn mười tám, đôi mươi ở làng Yên Vực (thuộc huyện Hoằng Hóa khi xưa), nay là phường Tào Xuyên (TP Thanh Hóa). Giữa lúc bom đạn của Mỹ bắn phá ác liệt, họ đã xung phong bảo vệ làng xóm, quê hương. Để rồi, cho đến hôm nay khi buông tay súng, trở về cuộc sống đời thường, những “Dũng sĩ làng Yên Vực ngày ấy” vẫn còn vẹn nguyên niềm tự hào về những tháng ngày đạn bom, và luôn tự nhắc mình “phải sống sao cho xứng với sự hy sinh của đồng đội”.

Những dũng sĩ làng Yên Vực cùng nhau ôn lại kỷ niệm xưa. Ảnh: Nguyễn Đạt

Biết bao nhiêu năm đã qua đi, những “Dũng sĩ làng Yên Vực ngày ấy”, có người mất người còn, nhưng trong họ vẫn vẹn nguyên những ký ức về những ngày khói lửa chiến tranh. Gặp ông Nguyễn Đặng Thược, trưởng ban liên lạc của những dũng sĩ Yên Vực ngày ấy, năm nay đã 79 tuổi, may mắn là sức khỏe, tinh thần ông vẫn còn minh mẫn. Nhắc đến những năm tháng đấu tranh hào hùng đó, ánh mắt của người chiến sĩ năm xưa vẫn đong đầy cảm xúc. Ông Thược kể: “Cầu Hàm Rồng nằm vắt ngang dòng sông Mã, khi xưa trong kháng chiến chống Mỹ được coi là một trọng điểm giao thông đặc biệt quan trọng cần phải bảo vệ. Đế quốc Mỹ đã nhận rõ vị trí trọng yếu của cây cầu nên quyết tâm đánh sập cầu hòng chặt đứt con đường huyết mạch chi viện từ miền Bắc cho chiến trường miền Nam. Và trong những năm tháng ác liệt ấy, làng Yên Vực được ví như là rốn bom, là trọng điểm đánh phá của giặc Mỹ. Khi ấy, cả làng có 156 nóc nhà nhưng địch đánh phá không còn một nóc nhà nào, có nhiều gia đình bị bom Mỹ giết sạch. Cả làng tan hoang, tiêu điều, phải đi sơ tán hết. Lúc đó, tôi cùng nhiều thanh niên trong làng đã tình nguyện xung phong bám trụ tại làng để chiến đấu, và phục vụ chiến đấu bảo vệ cầu Hàm Rồng”.

Giữa lúc cuộc chiến đang gay go, ác liệt thì Đội dân quân tự vệ làng Yên Vực với 75 thành viên cũng được thành lập. Khi ấy, đội dân quân tự vệ được chia thành 5 lực lượng gồm: tiểu đội tải cứu thương, tiểu đội tiếp đạn thay thế pháo thủ, tiểu đội trực chiến tầm thấp, tiểu đội chữa cháy cứu nạn, tiểu đội hậu cần động viên. Cũng theo ông Thược: “Tôi được phân công ở tiểu đội tải cứu thương. Trong những ngày tháng chiến tranh, máy bay Mỹ điên cuồng đánh phá cầu Hàm Rồng, mặt bê tông của cầu bị phá hủy, chỉ còn trơ lại những thanh sắt, các phương tiện vận tải không thể qua được. Để có đạn cho trận địa pháo, không sợ hiểm nguy, bất chấp tính mạng, tôi và nhiều đồng đội khác đã vác những hòm đạn nặng gấp đôi trọng lượng cơ thể mình để tiếp tế cho các trận địa. Trong khi chiến sự vẫn đang tiếp diễn, các lực lượng của tiểu đội tải cứu thương vẫn như con thoi hối hả để tiếp đạn, tiếp nước cho bộ đội, thì ở nhà tiểu đội chữa cháy cứu nạn cũng đang tất bật dập tắt những đám cháy do bom đạn của Mỹ ném xuống khu nhà ở, có nhà thì bị đánh sập tan hoang, nhà thì bị cháy mái… Những ngày ấy thật sự quá khốc liệt, thế nhưng với tinh thần dũng cảm, kiên cường, những người dân quân tự vệ chúng tôi vẫn quyết tâm bám trụ để đánh tan giặc Mỹ giành lại bình yên cho xóm làng. Trong những trận đánh lịch sử ấy, làng Yên Vực mất đi em Lê Thị Hoàn, dù mới 16 tuổi nhưng cứ xung phong tiếp đạn, tiếp nước cho các chiến sĩ. Trong lúc làm nhiệm vụ, một mảnh bom đã găm vào người Hoàn và em đã hy sinh”.

Bà Nguyễn Thị Út cũng là 1 trong 75 dũng sĩ làng Yên Vực đã trực tiếp tham gia chiến đấu trong những ngày chiến tranh chống Mỹ gay go, ác liệt. Đến nay bà đã 78 tuổi nhưng những ký ức về chiến tranh dường như vẫn còn in đậm trong tâm trí. Bà Út kể lại: “Ngày đó, tôi đang ở độ tuổi mười tám, đôi mươi tràn đầy nhiệt huyết. Tôi cũng như bao thanh niên trong làng quyết tâm gia nhập vào đội dân quân tự vệ để chiến đấu bảo vệ quê hương. Để chuẩn bị cho cuộc chiến đấu bảo vệ cầu Hàm Rồng, các thành viên trong đội dân quân tự vệ phải ngày đêm đào hầm trú ẩn, chuẩn bị cáng cứu thương, san lấp hố bom, phá bom nổ chậm, giúp dân đi sơ tán, cấp cứu thương binh, mai táng liệt sĩ, tuần tra canh gác, tăng gia sản xuất… Tôi nhớ nhất là trận đánh diễn ra trong 2 ngày 3 – 4/4/1965, máy bay Mỹ nhiều tầng, nhiều hướng đánh phá Hàm Rồng, Nam Ngạn, Yên Vực một cách kinh hoàng. Khi đó, được lệnh của Ban Chỉ huy phòng không thị xã Thanh Hóa, người dân phải sơ tán hết, chỉ có lực lượng chiến đấu và phục vụ chiến đấu được ở lại. Đáp trả lại quân địch là những họng pháo từ núi Hàm Rồng, Nam Ngạn, Yên Vực thi nhau bắn trả, cả bầu trời Hàm Rồng chìm trong khói lửa của đạn bom. Để bảo vệ cầu Hàm Rồng, quân và dân ta cũng bắn trả ác liệt. Sau 2 ngày chiến đấu kiên cường, Thanh Hóa đã bắn rơi 47 máy bay giặc Mỹ, bắt sống nhiều giặc lái, bảo vệ an toàn cầu Hàm Rồng, khiến cho dư luận nước Mỹ xôn xao, bạn bè yêu chuộng công lý và hòa bình trên toàn thế giới khâm phục. Để có kết quả ấy, có sự góp sức không nhỏ của đội dân quân tự vệ chúng tôi, đây cũng là niềm vinh dự, tự hào mà chúng tôi mãi khắc sâu trong tâm khảm và chắc chắn sẽ không bao giờ quên. Với tinh thần trách nhiệm, và những đóng góp cho cuộc kháng chiến nên vào ngày 21/9/1966, 75 dân quân tự vệ của làng Yên Vực đã được phong tặng danh hiệu “Dũng sĩ làng Yên Vực”. Đây cũng chính là sự tri ân mà Nhân dân xứ Thanh dành cho những hy sinh và đóng góp to lớn của chúng tôi”.

Đến nay, suốt mấy chục năm đã trôi qua, không chỉ có ông Thược, bà Út mà còn nhiều dũng sĩ khác dù có ở xa trên khắp mọi miền Tổ quốc, nhưng cứ đến ngày 3 và 4/4 hàng năm đều hẹn nhau cùng trở về nhà truyền thống của làng Yên Vực để gặp gỡ, cùng nhau ôn lại những ngày tháng gian khổ chiến đấu và làm nên chiến thắng, về tình đồng chí, đồng đội gắn bó keo sơn. Và đến hôm nay, khi hòa bình lập lại những dũng sĩ làng Yên Vực anh dũng chiến đấu, phục vụ chiến đấu năm xưa đã trở về đóng góp công sức của mình vào nhiệm vụ xây dựng, phát triển quê hương. Dù ở cương vị nào, những dũng sĩ ấy vẫn luôn giữ vững phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua… và trở thành những công dân đi đầu trong các phong trào hoạt động của địa phương.

Nguyễn Đạt