Powered by Techcity

Hội làng Xuân Phả

Nằm bên hữu ngạn sông Chu, làng Xuân Phả (nay là xã Xuân Trường, huyện Thọ Xuân) là “quê hương” của trò diễn Xuân Phả nổi tiếng. Về vùng đất cổ trong những ngày đầu tháng 2 (âm lịch), du khách được hòa mình vào không gian lễ hội Xuân Phả đặc sắc, chứa đựng nhiều ý nghĩa.

Hội làng Xuân PhảNgười dân háo hức xem diễn trò trong lễ hội truyền thống.

Theo sử sách, trong số 12 xứ Láng cổ thuộc huyện Lôi Dương xưa (Thọ Xuân ngày nay), ở buổi ban đầu xây dựng làng mạc, Xuân Phả được biết đến với tên gọi láng Trang. Khoảng thế kỷ XV, láng Trang đổi tên thành Xuân Phổ (có tài liệu viết Xuân Phố) huyện Lôi Dương, về sau Xuân Phổ được đổi tên thành Xuân Phả.

Làng Xuân Phả có con người đến tụ cư cách ngày nay cả nghìn năm. Cùng với quá trình tranh đấu, xây dựng cuộc sống, người Xuân Phả không ngừng vun đắp, tạo nên những giá trị văn hóa đậm nét. Là nghè Đệ nhất thờ Đại Hải Long Vương; nghè Đệ Nhị thờ thần Cao Minh Linh Quang; chùa Tạu…

Đặc biệt, đã là người Xuân Phả, mấy ai không “nằm lòng” và cả tự hào bởi câu ca: “Ăn bánh với giò không bằng xem trò làng Láng”. Ở đó, trò làng Láng chính là trò Xuân Phả – một trong những di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc của người Xuân Phả nói riêng, xứ Thanh nói chung.

Theo nhà nghiên cứu lịch sử Nguyễn Ngọc Khiếu trong sách Lễ hội xứ Thanh (tập 1): “Trò Xuân Phả có từ bao giờ, đến nay câu trả lời vẫn còn bỏ ngỏ. Vì chưa thấy nguồn tài liệu chữ viết nào ghi chép đầy đủ về nguồn gốc của nó. Lâu nay các nhà nghiên cứu văn hóa, nghệ thuật có hai thuyết về nguồn gốc trò Xuân Phả: Một là trò Xuân Phả có từ thời Đinh (thế kỷ thứ X), thuyết thứ hai cho rằng trò Xuân Phả ra đời sau khi Lê Lợi đánh thắng giặc Minh, nhà Lê được thành lập (thế kỷ XV) và vì thế cho rằng hệ thống trò Xuân Phả có tích từ hai điệu múa “Chư hầu lai triều” và “Bình Ngô phá trận”. Đối với người làng Xuân Phả thì rất tự hào với hệ thống trò diễn của mình, họ coi đó là vốn nghệ thuật của làng được hình thành từ đời vua Đinh trị vì đất nước, rồi được ông cha truyền lại từ đời này qua đời khác dưới dạng truyền khẩu”.

Đi cùng niềm tin cho rằng trò Xuân Phả có từ thời nhà Đinh, cho đến nay các thế hệ người dân Xuân Phả vẫn đời nối đời kể nhau nghe truyền thuyết. Rằng vào thời vua Đinh, khi đất nước có giặc xâm chiếm, nhà vua cho sứ giả đi khắp nơi tìm kiếm hiền tài hiến kế, giúp sức cho vua đánh giặc. Khi sứ giả đến bờ sông Chu làng Xuân Phả ngày nay thì bất ngờ gặp giông tố nổi lên, trời cũng vừa tối, đành phải trú ngụ trong ngôi miếu nhỏ bên sông. Và trong đêm hôm đó, sứ giả mộng thấy một vị thần tự xưng Thành hoàng làng hiến kế đánh giặc. Ngày hôm sau khi tỉnh giấc, cho là thần hiển linh, sứ giả bèn vội về kinh đô cấp báo nhà vua. Cho rằng kế sách hay, vua làm theo, quả nhiên đánh thắng được giặc. Đất nước yên bình trở lại, trong ngày hội mừng công, các nước lân bang, chư hầu, bộ tộc đến chúc mừng Đại Cồ Việt, họ mang theo những điệu múa hát đặc sắc của dân tộc mình, như “Chiêm Thành đồ tiến cống”, “Ai Lao đồ tiến cống”…

“Nhớ ơn Thành hoàng làng Xuân Phả có công lớn với đất nước, nhà vua đã ban đạo sắc phong hiệu cho Thành hoàng làng Xuân Phả là “Đại Hải Long Vương Hoàng Lang tướng quân” và truyền cho dân làng Xuân Phả lập đền thờ. Đồng thời ban thưởng những điệu múa hát hay nhất, đẹp nhất cho dân làng, đó là năm điệu trò cổ Chiêm Thành, Ai Lao, Ngô Quốc, Hoa Lang và Lục Hồn Nhung (còn gọi là Tú Huần)” (sách Thọ Xuân Di tích và danh thắng).

Và theo lưu truyền, cùng với việc ban cho làng Xuân Phả những điệu múa hát hay nhất, vua Đinh còn truyền cho làng hằng năm đến ngày mùng 10 tháng 2 (âm lịch) – được cho là ngày Thành hoàng làng hiển linh mộng báo để mở hội diễn trò. Từ đó, lễ hội Xuân Phả ra đời và tiếp nối bởi những thế hệ người dân trong làng.

Hội làng Xuân PhảHội làng Xuân Phả với các trò diễn đặc sắc tạo nên sức sống lâu bền trong đời sống người dân.

Lễ hội Xuân Phả diễn ra trong hai ngày mùng 9, 10 tháng 2 (âm lịch) với phần lễ và hội. Trong đó, phần lễ thành kính, linh thiêng với rước văn, rước sắc, rước cỗ, rước trò về Nghè và tế Thành hoàng làng. Còn phần hội sôi động, náo nhiệt bởi các trò diễn.

Theo các cụ cao niên trong làng, khi xưa trong hội làng Xuân Phả, các trò diễn sẽ được “chia đều” cho các giáp, như giáp Thượng, Trung, Trường múa trò Hoa Lang; giáp Giữa múa trò Lục Hồn Nhung; giáp Đoài múa trò Chiêm Thành; giáp Đông múa trò Ai Lao; giáp Yên múa trò Ngô Quốc… Và hiện nay, việc diễn các trò vẫn theo lệ cũ, do người dân các làng (thôn) đảm trách. Trong đó, làng Thượng diễn trò Hoa Lang; làng Trung diễn trò Tú Huần; làng Đoài, làng Liên Thành diễn trò Chiêm Thành; làng Đông diễn trò Ngô Quốc; làng Yên diễn trò Ai Lao.

Dù những trò diễn đã “ăn sâu” vào trong đời sống văn hóa của người Xuân Phả, trở thành sinh hoạt văn hóa thường xuyên. Tuy nhiên năm nào cũng thế, về Xuân Phả dịp đầu xuân, ghé thăm các thôn làng, du khách sẽ không khỏi bất ngờ trước không khí tập luyện sôi nổi của người dân địa phương trước ngày diễn ra hội làng. Ông Đỗ Văn Khương, người làng Yên (85 tuổi), tự hào chia sẻ: “Lễ hội Xuân Phả chứa đựng yếu tố thiêng liêng, là nét đẹp văn hóa tín ngưỡng thấm sâu vào đời sống tinh thần của người dân địa phương. Để lễ hội diễn ra, mỗi thôn làng, mỗi người đều ý thức mình có một phần trách nhiệm. Và trong lễ hội Xuân Phả, việc diễn trò ví như cuộc thi giữa các đội, đội nào diễn trò hay hơn, hấp dẫn hơn sẽ nhận được sự ngợi khen, tán thưởng của người dân trong làng. Bởi vậy, càng gần đến ngày diễn ra lễ hội, các thôn làng đều nỗ lực tập luyện”.

Dù đều mang ý nghĩa “chúc mừng” nhưng mỗi trò diễn trong hội làng Xuân Phả lại được diễn theo những “hoạt cảnh” tươi vui, sôi động với màu sắc khác nhau, tạo nên sức hấp dẫn của trò diễn và hội làng Xuân Phả.

“Lý giải” về các trò diễn trong hội làng Xuân Phả, theo sách Thọ Xuân Di tích và danh thắng: Trò Hoa Lang mô phỏng người nước Hoa Lang (một bộ tộc ở Cao Ly) đến tiến cống vua Đại Việt; trò Ai Lao mô phỏng người nước Ai Lao (Lào) sang tiến cống; trò Chiêm Thành (còn gọi là Xiêm Thành) mô phỏng người Chiêm Thành sang tiến cống, nhân vật trò Chiêm Thành là chúa, mế nàng, phỗng, quân, trang phục màu đỏ; trò Tú Huần mô phỏng tộc người Tú Huần ở miền núi phía Bắc đến cống tiến, so với các trò khác, trò Tú Huần được lưu truyền rộng rãi hơn cả… Những điệu múa trong trò Xuân Phả vừa vui, mạnh mẽ mà không kém phần uyển chuyển, nhịp nhàng, tạo nên những “lớp lang” chặt chẽ, cuốn hút người xem.

Trải qua thời gian dài với nhiều biến động, trò diễn và lễ hội Xuân Phả đã từng bị gián đoạn, mai một. Và đầu những năm 2000, với sự quan tâm của các cấp, ngành và nỗ lực tận tâm của người dân địa phương, trò diễn và lễ hội Xuân Phả suốt những năm qua đã được khôi phục thành công. Ông Bùi Văn Hùng, Phó Chủ tịch UBND xã Xuân Trường cũng đồng thời là nghệ nhân có nhiều đóng góp trong việc khôi phục trò diễn và lễ hội Xuân Phả, cho biết: “Hội làng Xuân Phả cùng các trò diễn đặc sắc trong lễ hội ví như mạch nguồn âm thầm chảy trong đời sống văn hóa tinh thần người dân địa phương, dẫu có những khoảng thời gian trầm lặng, gián đoạn nhưng không mất đi. Di sản văn hóa ấy đã góp phần làm nên màu sắc rực rỡ của “bức tranh” văn hóa xứ Thanh, văn hóa Việt Nam… Mời du khách về với Xuân Phả, về với hội làng truyền thống để hiểu hơn về nét đẹp của di sản văn hóa ông cha”.

Khánh Lộc

Nguồn

Cùng chủ đề

Xã Quảng Nham phát triển kinh tế biển

Nằm ven bờ biển dài hơn 7km, xã Quảng Nham (Quảng Xương) từ lâu đã được biết đến là một vùng đất giàu truyền thống ngư nghiệp. Với điều kiện tự nhiên ưu đãi, nguồn tài nguyên hải sản phong phú và sự cần cù, sáng tạo của người dân, Quảng Nham đang vươn lên mạnh mẽ, trở thành điểm sáng trong phát triển kinh tế biển.Mô hình nuôi tôm ứng dụng công nghệ cao tại xã Quảng Nham.Kinh...

Trưng bày và giới thiệu cuốn sách “Danh nhân văn hóa Đào Duy Từ”

Trong khuôn khổ Lễ hội Đền thờ Thái sư Hoằng Quốc Công Đào Duy Từ, tưởng nhớ 390 năm ngày mất của ông (17/10 năm Giáp Tuất 1634 - 17/10 năm Giáp Thìn 2024), chiều 16/11, Ban Tổ chức lễ hội phối hợp với Nhà xuất bản Thanh Hóa và tác giả cuốn sách “Danh nhân văn hóa Đào Duy Từ (1572-1634)” tổ chức trưng bày và giới thiệu cuốn sách đến đông đảo độc giả và Nhân dân.Phó...

Giải bài toán bỏ ruộng hoang

Ngày càng có nhiều nông dân không mặn mà với ruộng đồng bởi sản xuất quy mô nhỏ cho hiệu quả kinh tế thấp, đầu ra nông sản bấp bênh, thiếu lao động và nhiều nguyên nhân khác. Theo đó, tình trạng bỏ ruộng hoang, bỏ vụ đã diễn ra nhiều nơi trên địa bàn tỉnh. Một số địa phương đã giải quyết được tình trạng này nhờ khuyến khích tích tụ, tạo cơ chế cho người dân, HTX,...

Cộng đồng trách nhiệm bảo tồn, phát huy giá trị lịch sử

Những giá trị lịch sử, văn hóa do các thế hệ nối tiếp nhau dày công vun đắp, sáng tạo mà thành, là tài sản chung của cộng đồng. Vì lẽ đó, việc bảo tồn và phát huy giá trị lịch sử, văn hóa ấy là trách nhiệm của cả cộng đồng trên cơ sở tự nguyện, đồng thuận, tích cực, chủ động.Trò diễn Tú Huần (xã Quảng Yên) tham gia Giao lưu văn hóa - nghệ thuật truyền...

Giữ “hơi thở” của làng

Từ bao đời nay, đồng bào dân tộc Thái ở thôn Tân Hiệp, xã Thanh Hòa (Như Xuân) gắn bó với rừng. Rừng mang đến cho họ những đọt măng, cây thuốc và nguồn nước trong lành cho cuộc sống hàng ngày. Vì vậy, giữ rừng không chỉ bảo vệ tài nguyên, mà còn là giữ “hơi thở” của bản làng, nguồn sống xanh cho các thế hệ con cháu mai sau.Anh Lương Văn Bảy, thôn Tân Hiệp, xã...

Cùng tác giả

Dự báo thời tiết 25/11/2024: Không khí lạnh tràn đến, Bắc Bộ mưa rét từ đêm

Theo Trung tâm Dự báo khí tượng thuỷ văn quốc gia, hiện nay (24/11), bộ phận không khí lạnh mạnh đang tiếp tục di chuyển xuống phía Nam. Tới khoảng chiều tối và đêm 25/11, bộ phận không khí lạnh này sẽ ảnh hưởng đến các tỉnh phía Đông Bắc Bộ, sau đó ảnh hưởng đến Bắc Trung Bộ, phía Tây Bắc Bộ và Trung Trung Bộ. Gió Đông Bắc trong đất liền mạnh cấp 3-4, vùng ven biển cấp...

TP Thanh Hóa triển khai kế hoạch sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã, giai đoạn 2023-2025

Chiều 24/11, TP Thanh Hóa tổ chức hội nghị triển khai kế hoạch thực hiện Nghị quyết số 1238/NQ-BTVQH15 của Ủy Ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp huyện, cấp xã tỉnh Thanh Hóa, giai đoạn 2023-2025.Các đại biểu dự hội nghị.Dự hội nghị có các đồng chí: Lê Anh Xuân, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Bí thư Thành ủy, Chủ tịch HĐND TP Thanh Hóa; Đầu Thanh Tùng, Tỉnh...

Hội nghị xúc tiến đầu tư – kết nối giao thương Thanh Hóa – TP Hồ Chí Minh

Ngày 24/11, tại TP Hồ Chí Minh, Hiệp hội Doanh nghiệp (DN) tỉnh Thanh Hóa đã tổ chức Hội nghị xúc tiến đầu tư - kết nối giao thương Thanh Hóa - TP Hồ Chí Minh và khu vực Đông Nam Bộ.Toàn cảnh hội nghị. Ảnh: Hương Ly (Hiệp hội DN tỉnh Thanh Hóa)Dự hội nghị có đồng chí Nguyễn Văn Thi, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh, lãnh đạo các...

Vẻ đẹp hoang sơ, kỳ vĩ của “Hạ Long trên cạn” ở xứ Thanh

(NLĐO)- Cách TP Thanh Hóa khoảng 45 km, Vườn Quốc gia Bến En đang còn lưu giữ được vẻ đẹp hoang sơ, kỳ vĩ và được ví như “Hạ Long trên cạn” của xứ Thanh Vườn Quốc gia Bến En được thành lập từ năm 1992 với diện tích 16.643 ha, trong đó có 8.544ha rừng nguyên sinh và tái sinh, trải rộng trên địa bàn 2 huyện Như Thanh và Như Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Vườn Quốc gia Bến En...

Trở lại càng phải mạnh mẽ hơn

Tỉnh Thanh Hóa đã trở lại Câu lạc bộ thu ngân sách trên 50.000 tỷ đồng/năm khi thu ngân sách Nhà nước năm 2024 trên địa bàn tỉnh ước đạt 54.341 tỷ đồng, vượt 52,8% dự toán và tăng 25,9% so với cùng kỳ. Đây là con số báo cáo tại phiên họp thường kỳ của UBND tỉnh tháng 11/2024.Không chỉ vượt kế hoạch, đây còn là con số thu cao nhất từ trước đến nay mà tỉnh Thanh...

Cùng chuyên mục

Tinh thần hiến tặng

Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11) năm nay tại Bảo tàng tỉnh Thanh Hóa diễn ra như thường lệ, với một phần rất cảm động đó là: Tiếp nhận hiện vật hiến tặng từ người dân.Đại diện lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Bảo tàng tỉnh tiếp nhận hiện vật do các cá nhân hiến tặng tại tọa đàm kỷ niệm Ngày Di sản văn hóa Việt Nam năm 2024.Tôi từng có...

Thúc đẩy thu hút khách du lịch quốc tế đến Thanh Hóa

Sáng 24/11, Hiệp hội Du lịch tỉnh đã tổ chức tọa đàm “Thúc đẩy thu hút khách du lịch quốc tế đến tỉnh Thanh Hóa”. Dự buổi tọa đàm có ông Vũ Thế Bình, Chủ tịch Hiệp hội Du lịch (HHDL) Việt Nam; đại diện lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch; các địa phương, ban quản lý các khu, điểm, doanh nghiệp du lịch trên địa bàn tỉnh và gần 60 doanh nghiệp lữ hành...

Liên hoan thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ lần thứ 5

Sáng 24/11, Hội Di sản văn hóa và Cổ vật Thanh Hoa tổ chức Liên hoan thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ lần thứ 5, tại Đền thờ thành hoàng làng và Phủ bà Hạc Long (phường Trường Thi, thành phố Thanh Hóa). Tham dự liên hoan có 17 nghệ nhân, thanh đồng trong toàn tỉnh.Liên hoan thu hút đông đảo người dân trên địa bàn đến xemLiên hoan là hoạt động nhân kỷ niệm Ngày Di...

Hoành tráng Đêm nhạc hội Unitour tỉnh Thanh Hóa năm 2024

Chương trình Unitour tỉnh Thanh Hóa năm 2024 mang đến các hoạt động trải nghiệm mới, đa dạng như: Giải chạy Uni Run cho khoảng 600 sinh viên các trường đại học, cao đẳng trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa; Cuộc thi “Tìm kiếm tài năng sinh viên” 2024 tại Thanh Hóa; Cuộc thi sáng tạo, thiết kế; Đêm đại nhạc hội Unitour Thanh Hóa.Tối 23/11, tại Trường Đại học Hồng Đức (TP Thanh Hóa), Trung ương Hội Sinh...

Đoàn kiểm tra, giám sát liên ngành của BCĐ vận động quốc gia hiến máu tình nguyện làm việc với UBND tỉnh

Sáng ngày 14/11/2024, Đoàn kiểm tra, giám sát liên ngành của BCĐ vận động quốc gia hiến máu tình nguyện do đồng chí Bùi Thị Hòa – Chủ tịch Trung ương Hội Chữ thập đỏ Việt Nam, Phó Trưởng Ban Thường trực BCĐ vận động quốc gia hiến máu tình nguyện làm trưởng đoàn đã có buổi làm việc với UBND tỉnh về công tác kiểm tra, giám sát liên ngành công tác hiến máu tình nguyện (HMTN) tại...

Giữ nguồn “dưỡng nuôi” di sản

Vinh danh những người “giữ hồn” di sản bằng các danh hiệu mới là điều kiện “cần”. Trong khi, điều kiện “đủ” để những người nắm giữ các yếu tố cốt lõi của di sản văn hóa ấy có thể duy trì nhiệt huyết, tình yêu và tích cực trao truyền di sản đến đời sau, thì cần thêm nguồn “dưỡng nuôi” từ sự chung tay trách nhiệm của các ngành và địa phương.Các nghệ nhân trình diễn trò...

Vài nét Cuộc thi ảnh “Nét đẹp Người làm báo Xứ Thanh” qua hai mùa giải

Cuộc thi ảnh “Nét đẹp Người làm báo Xứ Thanh” do Hội Nhà báo Thanh Hóa tổ chức từ năm 2023, đã qua 2 mùa giải, để lại dấu ấn đối với những người làm báo xứ Thanh. Cuộc thi nhằm tuyên truyền, quảng bá nét đẹp của những người làm báo Thanh Hóa trong tác nghiệp, trong trải nghiệm nghề báo, ghi nhận, tôn vinh tinh thần cống hiến vì sự nghiệp báo chí của những người làm...

Cuối năm, du lịch check-in lên ngôi

Thời điểm cuối năm, khi “muôn hoa khoe sắc”, cũng là thời gian các điểm check-in ở Thanh Hóa “nở rộ” để phục vụ du khách. Hoạt động này thường diễn ra tại các điểm đến có thể di chuyển trong ngày và không sử dụng dịch vụ lưu trú.Du khách Vương Hiền Lương với góc check-in tại hồ bán nguyệt, đền thờ Trung túc vương Lê Lai (Ngọc Lặc).Phường Hàm Rồng (TP Thanh Hóa) với những cung đường...

Đoàn famtrip Hiệp hội Du lịch Việt Nam khảo sát, trải nghiệm tại Khu Du lịch sinh thái cộng đồng Pù Luông

Ngày 22/11, đoàn famtrip của Hiệp hội Du lịch Việt Nam, với sự tham gia của gần 60 doanh nghiệp lữ hành trong nước, phóng viên các cơ quan báo chí đã đến khảo sát, trải nghiệm các sản phẩm và dịch vụ tại Khu Du lịch sinh thái cộng đồng Pù Luông (Bá Thước).Đoàn famtrip khảo sát các khu nghỉ dưỡng tại Khu Du lịch sinh thái cộng đồng Pù Luông.Tại đây, đoàn famtrip đã khảo sát một...

Miễn vé tham quan Thành nhà Hồ trong Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam

Ngày 22/11, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ (huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa) cho biết, nhân kỷ niệm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam (23/11/2005-23/11/2024), Trung tâm sẽ miễn vé cho du khách trong nước và quốc tế đến tham quan, trải nghiệm tại di sản Thành nhà Hồ.Ảnh minh họa.Để đáp ứng nhu cầu của khách tham quan, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ xây dựng và phát triển thêm...

Tin nổi bật

Tin mới nhất