Nhắc đến “làng trong phố”, hẳn du khách không còn xa lạ với cái tên làng cổ Đông Sơn (phường Hàm Rồng, TP Thanh Hóa) – nơi lưu lại dấu ấn đậm nét nền văn minh Đông Sơn. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nỗ lực trong việc xây dựng điểm đến, kết nối tour, tuyến,… song đến nay điểm đến vẫn chưa thể hút khách du lịch.
“Tết xưa làng cổ” mang đến không gian tết đậm chất truyền thống vùng quê Bắc bộ xưa tại làng cổ Đông Sơn.
Nhiều tour kết nối hấp dẫn
Làng cổ Đông Sơn được biết đến là 1 trong 10 ngôi làng cổ đẹp nhất Việt Nam, cùng với một số làng cổ khác như: làng cổ Đường Lâm (Hà Nội), làng Nôm (Hưng Yên), làng tranh Đông Hồ (Bắc Ninh), làng cổ Phước Tích (Huế)… Làng cổ Đông Sơn được các nhà nghiên cứu văn hóa đánh giá cao bởi hội đủ 5 yếu tố về khảo cổ, lịch sử văn hóa, danh thắng, cách mạng kháng chiến và kiến trúc.
Nằm giữa lòng phố thị tấp nập, làng cổ Đông Sơn cho đến nay vẫn giữ được vẻ đẹp của không gian làng quê Bắc bộ xưa, với cây đa, giếng nước, sân đình, ao làng và bến sông. Đường làng bố cục theo hình xương cá, có trục đường chính và chia thành nhiều nhánh rẽ vào các ngõ Nhân, Nghĩa, Trí, Dũng, Núi Nhị, ngõ Chùa… Cách bố trí kiến trúc đường làng có thể nhận ra sự sâu sắc và niềm tin của các bậc tiền nhân mà ít làng nào có được. Cùng với đó là hệ thống di tích: đình, chùa, miếu được tạo dựng và phân bố hợp lý. Có lẽ vì vậy mà đến với làng cổ Đông Sơn du khách luôn cảm nhận được sự yên bình và cổ kính.
Nhằm bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch, tháng 3/2019, UBND TP Thanh Hóa đã công bố “Tuyến du lịch tham quan làng cổ Đông Sơn”. Qua đó thu hút được sự quan tâm của nhiều đơn vị lữ hành trong và ngoài tỉnh đến khảo sát, xây dựng tour, tuyến du lịch kết nối. Tiên phong trong hành trình này trước hết phải kể đến Vietravel Chi nhánh Thanh Hóa, với chùm tour “Âm vang làng cổ Đông Sơn” bao gồm 14 chương trình khám phá, trải nghiệm. Cùng với các tour trong ngày, kết nối các điểm đến lân cận nội thành, Vietravel Chi nhánh Thanh Hóa còn xây dựng đa dạng các tour liên kết như: Lam Kinh – suối cá Cẩm Lương – Thành Nhà Hồ – làng cổ Đông Sơn – du thuyền trên sông Mã (2 ngày 1 đêm); Pù Luông Retreat – làng cổ Đông Sơn – du thuyền trên sông Mã (2 ngày 1 đêm); làng cổ Đông Sơn – đền Bà Triệu – chùa Bái Đính – chùa Đồng Yên Tử (3 ngày 2 đêm); làng cổ Đông Sơn – du thuyền Tràng An – Happy Land Mộc Châu (3 ngày 2 đêm), làng cổ Đông Sơn – đền Ông Hoàng Mười – Vũng Chùa – động Phong Nha (3 ngày 2 đêm)… Để thuận tiện cho du khách, Vietravel còn bố trí 3 địa điểm chính đón khách tham gia tour du lịch làng cổ: Hubway 7 (đường Hồ Xuân Hương, TP Sầm Sơn); Nhà hát Lam Sơn (TP Thanh Hóa) và Cảng Hàng không Thọ Xuân.
Gắn bó với chương trình du lịch làng cổ ngay từ những ngày đầu, bà Trần Thị Nga, Giám đốc Vietralvel Chi nhánh Thanh Hóa, cho biết: “Tiềm năng để phát triển làng cổ Đông Sơn trở thành điểm đến hấp dẫn là rất lớn. Cùng với các giá trị văn hóa, điểm đặc biệt của làng cổ đó là không gian vô cùng yên bình, khí hậu trong lành, mát mẻ hơn hẳn so với khu vực trung tâm TP Thanh Hóa, mặt khác hệ thống giao thông tại đây rất thuận tiện cho phát triển du lịch. Tuy nhiên, cho đến nay doanh nghiệp lữ hành vẫn chưa thể đưa khách đến đây bởi điểm đến chưa có sự đầu tư bài bản về dịch vụ, cơ sở vật chất phục vụ du lịch. Mặt khác, chưa thu hút được sự tham gia của cộng đồng dân cư. Trong khi đó, người dân đóng vai trò chủ thể tạo nên sức hấp dẫn cho điểm đến. Bởi vậy, mặc dù có nhiều cố gắng nỗ lực để phát triển các tour kết nối đến làng cổ Đông Sơn, song đến nay chưa thu hút được sự quan tâm của khách du lịch”.
Chờ đợi “cú hích”
Trong những năm qua, việc đầu tư phát triển du lịch tại làng cổ còn nhiều hạn chế, chủ yếu tập trung tu bổ, tôn tạo một số di tích. Trong khi đó, việc gìn giữ cấu trúc ngôi nhà cổ cũng như không gian làng cổ gặp nhiều khó khăn khi nhu cầu về diện tích ở tăng lên; các công trình xây mới khó quản lý về phong cách kiến trúc, quy mô xây dựng ảnh hưởng đến không gian chung…
Nhằm kịp thời bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa làng cổ Đông Sơn, đáp ứng yêu cầu phát triển du lịch, nâng cao đời sống của Nhân dân, UBND tỉnh Thanh Hóa đã có Quyết định số 1980/QĐ-UBND, ngày 2/6/2020 về việc phê duyệt đề cương Đề án Nghiên cứu bảo tồn và phát huy giá trị làng cổ Đông Sơn, phường Hàm Rồng, TP Thanh Hóa.
Theo đề án, giai đoạn 2022 – 2025 sẽ tu bổ, tôn tạo từ 3 – 5 nhà cổ phục vụ du lịch và khai thác homestay; phục hồi 2 cổng làng (phía Nam và phía Bắc); tu bổ, phục hồi các cổng ngõ Nhân, Nghĩa, Trí, Dũng; xây dựng 2 khu vệ sinh đạt chuẩn phục vụ du lịch và đảm bảo vệ sinh môi trường… Cùng với đó, hoàn thiện hệ thống giao thông và hạ tầng kỹ thuật trong phạm vi làng cổ, hình thành dự án giãn dân và tái định cư.
Đề án cũng chính là cơ sở pháp lý để địa phương tăng cường công tác quản lý, đầu tư xây dựng và bảo tồn, phát huy giá trị làng cổ Đông Sơn. Theo đó, TP Thanh Hóa đang tích cực phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu lịch sử và Bảo tồn di sản văn hóa Thanh Hóa và các ngành, đơn vị hoàn thiện hồ sơ đề án để đề án chính thức được triển khai.
Cùng với sự quan tâm, vào cuộc của các sở, ngành và chính quyền TP Thanh Hóa, nhằm đáp ứng nguyện vọng của Nhân dân, tháng 1/2023, phường Hàm Rồng đã tổ chức chương trình “Tết xưa làng cổ” tại làng cổ Đông Sơn. Thời điểm bắt đầu diễn ra chương trình chính là những ngày cận kề Tết Nguyên đán, Nhân dân và du khách được hòa mình vào không gian phiên chợ tết xưa của người Việt, ai nấy đều cảm thấy phấn khởi, hối hả sắm tết. Đến với không gian văn hóa “Tết xưa làng cổ”, du khách còn được tham gia những trò chơi, trò diễn dân gian hấp dẫn mang đậm không khí tết cổ truyền dân tộc; thưởng thức ẩm thực hương vị quê hương; tham quan, vãn cảnh các điểm di tích lịch sử trên địa bàn phường Hàm Rồng… gợi nhớ tết xưa. Các hoạt động kéo dài từ ngày 17/1 đến 26/1 (tức ngày 26 tháng Chạp đến hết ngày mùng 5 Tết Nguyên đán Quý Mão).
Mặc dù thời gian diễn ra các hoạt động “Tết xưa làng cổ” không dài, song đã góp phần mang đến cho người dân làng cổ Đông Sơn nói riêng, Nhân dân và du khách thập phương nói chung cảm nhận được không khí tết cổ truyền cùng những giá trị văn hóa truyền thống. Từ Đề án Nghiên cứu bảo tồn và phát huy giá trị làng cổ Đông Sơn, phường Hàm Rồng, TP Thanh Hóa cùng với sự hưởng ứng của người dân về “Tết xưa làng cổ” đã, đang gợi mở cho làng cổ Đông Sơn những hướng đi mới và sự kỳ vọng về một điểm đến hấp dẫn của TP Thanh Hóa nói riêng, xứ Thanh nói chung trong tương lai.
Bài và ảnh: Hoài Anh
