Powered by Techcity

Để xường giao duyên ở Ngọc Lặc ngày càng có sức sống trong cộng đồng

Dưới mái nhà sàn, bên bếp lửa hồng, hay bên dòng suối nước chảy êm đềm… chỉ cần là nơi tập trung đông người thì những câu hát xường giao duyên lại có dịp được ngân nga. Những làn điệu đằm thắm, mượt mà ấy tựa như thanh âm của núi rừng, bày tỏ tình cảm yêu thương của con người, ẩn chứa khát vọng sống của lứa đôi, không chỉ làm đắm say người nghe mà còn hé lộ nhiều điều thú vị về nét văn hóa bản địa đặc sắc của dân tộc Mường ở huyện Ngọc Lặc.

Để xường giao duyên ở Ngọc Lặc ngày càng có sức sống trong cộng đồngĐội hát xường giao duyên của đồng bào dân tộc Mường ở Ngọc Lặc.

Ngọc Lặc nơi được thiên nhiên ban tặng cảnh sắc tuyệt vời, với những dãy núi chập chùng ẩn hiện trong mây trời, những con suối quanh năm tấu khúc nhạc róc rách, hòa cùng tiếng gió thổi qua đại ngàn du dương, tiếng chim rừng trầm bổng ngân xa như một bản giao hưởng bất tận. Điểm xuyết vào bức tranh kỳ vĩ ấy là những thảm xanh mướt của lúa, ngô trên những thửa ruộng nơi có đông đồng bào Mường sinh sống. Đến với các bản Mường, chúng ta không chỉ được thưởng thức điệu hát múa Pôồn Pôông say đắm lòng người; hay điệu hát sắc bùa rộn ràng, nhộn nhịp; mà còn được hòa mình trong nghệ thuật diễn xướng xường giao duyên mượt mà, đằm thắm. Trải qua biết bao thế hệ những giá trị văn hóa truyền thống ấy vẫn được người Mường gìn giữ và ngày càng phát huy giá trị, góp phần dệt nên bức tranh văn hóa đa sắc màu ở huyện Ngọc Lặc và làm phong phú thêm bản sắc văn hóa của các dân tộc ở xứ Thanh.

Lần theo những ruộng lúa, nương ngô chúng tôi tìm đến nhà Nghệ nhân Ưu tú Lê Thị Hương, thôn Minh Nguyên, xã Minh Sơn, người được coi là “cây đa, cây đề” của nghệ thuật diễn xướng xường giao duyên. May mắn được tham gia một buổi sinh hoạt cùng câu lạc bộ văn hóa dân gian dân tộc Mường nơi đây. Dưới căn nhà sàn đặc trưng của đồng bào Mường, các thành viên xúng xính trong những bộ trang phục truyền thống rực rỡ sắc màu đang tập luyện các điệu múa, lời hát của đồng bào dân tộc Mường. Đón chúng tôi vào nhà, nghệ nhân Hương vui mừng cho hay: Xường giao duyên là một thể loại dân ca trữ tình, đặc sắc và tiêu biểu trong hệ thống dân ca của đồng bào Mường có từ lâu đời và được truyền từ đời này sang đời khác. Xường giao duyên được sử dụng trong hát đối đáp trai – gái để thổ lộ những tâm tình, những khát vọng yêu thương, những nỗi niềm riêng – chung trong cuộc sống tình cảm của mình và cộng đồng.

Thông thường, người ta thường chọn quanh nhà sàn, bếp lửa, hay bên con suối nước chảy êm đềm, hoặc bên ruộng lúa…, chỉ cần là nơi tập trung đông người thì đều có thể hát xường. Nét độc đáo trong điệu xường giao duyên là lời ca được ứng khẩu ngay tại chỗ, không theo một khuôn mẫu có sẵn mà sáng tạo một cách linh hoạt, hài hòa. Nội dung lời hát xường rất phong phú có thể là ca ngợi tinh thần đoàn kết, tương thân, tương ái, ca ngợi cảnh đẹp quê hương, làng bản, đất nước, tình yêu lứa đôi…

Cuộc xường giao duyên diễn ra có bắt đầu và kết thức, kể cả nghi thức cũng như nội dung. Và chủ yếu là hát về đêm: Đêm nay anh lắng em xường/ Nghe chưa liền anh đừng cố chấp/ Em xường chưa liền khúc anh chớ có cười/ Hát “cho vui áng” hát “cho rạng đêm”. Trong những cuộc hát xường thường có đầy đủ trà, nước, trầu… mọi người dùng chung và đèn đuốc cũng được thắp sáng để tiện cho việc trai gái có thể nhìn mặt chọn bạn tìm hiểu lẫn nhau… (theo quy định khi hát nam ở gian ngoài, nữ ở buồng trong). Đến với áng xường còn có người già và trẻ nhỏ ngồi nghe thưởng thức. Hát xường diễn ra giữa trai gái trong làng hay từ mường xa đến chơi, giữa chủ và khách cùng hát với nhau.

Xường giao duyên có hai phần: phần thứ nhất là xường Áng, với các bài như: xường chào, xường nài, xường xướng (chủ hát trước), xường chân đi (hay còn gọi là xường dậy nhà), xường qua cầu, xường chạm cầu, xường đổ cầu (qua hết cầu)… Ở phần thứ hai, là xường cài va lên bậc (gài hoa lên bậc) hay còn gọi xường bậc trên. Xường cài va lên bậc có 12 bậc (tượng trưng cho 12 tháng trong năm) gồm các bậc, như: cu nhu, cóp nhóp, từng khêênh (đứng gần), lêu lao, lêu lồm, dờm dớm…

Cuộc xường tối nay chưa hết, thì tối mai, tối hôm sau (sau bữa cơm tối) vẫn tiếp tục diễn ra vui vẻ, bình thường. Chủ, khách (bên nam, bên nữ) lại tập trung như những đêm trước đó. Cuộc xường càng kéo dài nhiều đêm thì tình cảm, tình yêu càng nồng thắm và sâu đậm.

Đối với cuộc xường giao duyên có những cuộc xường thành công, bên nam cũng giỏi, bên nữ cũng giỏi thì cuộc xường có hậu; nhưng cũng có cuộc xường không thành công với rất nhiều lý do: có thể một trong hai người không giỏi xường, hoặc không ưa thích cá tính của nhau (không hợp) nhau thì người muốn chia tay cuộc xường hát bài xường trẻ giàn (nửa đường đứt gáng) thì người kia có bài đón giàn (có thể hiểu rằng đón giàn như là sự nâng đỡ, đỡ lấy khi bị rơi từ trên giàn xuống). Nghĩa là cuộc xường tuy không thành nhưng cũng không làm ai phải tổn thương, xấu hổ vì kém xường, thua xường.

Đối với mỗi một người con của bản Mường, hát xường giao duyên dường như đã trở thành sinh hoạt văn hóa không thể thiếu, gắn bó như hơi thở cuộc sống thường ngày. Bởi vậy, trải qua nhiều thế hệ nối tiếp nhau xường giao duyên vẫn có sức sống bền bỉ trong lòng người Mường. Để rồi, cho đến nay vượt khỏi ranh giới của “ao làng” xường giao duyên đã được mang đi biểu diễn ở nhiều sự kiện quan trọng của địa phương, của tỉnh. Đặc biệt, xường giao duyên của người Mường thuộc các xã Cao Ngọc, Thạch Lập, Minh Sơn của huyện Ngọc Lặc đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Ông Phạm Đình Cường, Trưởng Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Ngọc Lặc chia sẻ: Xường giao duyên của người Mường ở Ngọc Lặc đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia là niềm vinh dự và tự hào đối với bà con dân tộc Mường cũng như chính quyền địa phương. Song, cũng đặt ra cho người dân và địa phương trách nhiệm trong việc bảo tồn và ngày càng phát huy giá trị của xường giao duyên. Để làm tốt điều đó, thời gian qua huyện đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền đến đông đảo người dân về giá trị to lớn của hát xường giao duyên; chú trọng đưa hát xường giao duyên vào các lễ hội; thành lập các câu lạc bộ xường, hội xường, kết hợp với phát triển du lịch. Tích cực tổ chức các cuộc giao lưu, hội thi hát xường nhằm góp phần quảng bá phát huy giá trị di sản văn hóa hát xường. Đồng thời tạo môi trường, đất diễn để các nghệ nhân, những người am hiểu về xường có cơ hội được biểu diễn, thực hành…

Bài và ảnh: Nguyễn Đạt

Nguồn

Cùng chủ đề

Xã Quảng Nham phát triển kinh tế biển

Nằm ven bờ biển dài hơn 7km, xã Quảng Nham (Quảng Xương) từ lâu đã được biết đến là một vùng đất giàu truyền thống ngư nghiệp. Với điều kiện tự nhiên ưu đãi, nguồn tài nguyên hải sản phong phú và sự cần cù, sáng tạo của người dân, Quảng Nham đang vươn lên mạnh mẽ, trở thành điểm sáng trong phát triển kinh tế biển.Mô hình nuôi tôm ứng dụng công nghệ cao tại xã Quảng Nham.Kinh...

Liên hoan thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ lần thứ 5

Sáng 24/11, Hội Di sản văn hóa và Cổ vật Thanh Hoa tổ chức Liên hoan thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ lần thứ 5, tại Đền thờ thành hoàng làng và Phủ bà Hạc Long (phường Trường Thi, thành phố Thanh Hóa). Tham dự liên hoan có 17 nghệ nhân, thanh đồng trong toàn tỉnh.Liên hoan thu hút đông đảo người dân trên địa bàn đến xemLiên hoan là hoạt động nhân kỷ niệm Ngày Di...

Quản lý, bảo vệ rừng phòng hộ đầu nguồn gắn phát triển cây dược liệu có giá trị kinh tế cao

Ban Quản lý Rừng phòng hộ (BQLRPH) Thường Xuân là đơn vị được Nhà nước giao quản lý, bảo vệ và sử dụng 13.214,14ha rừng, trong đó chủ yếu là đất rừng phòng hộ. Diện tích được giao quản lý rộng, tách biệt 2 khu vực phía Tây và phía Nam thuộc 9 xã của huyện Thường Xuân.Người dân xã Luận Khê (Thường Xuân) chăm sóc cây hoài sơn.Để quản lý bền vững rừng phòng hộ đầu nguồn, BQLRPH...

Chủ động ứng phó với diễn biến của siêu bão MAN-YI

Ngày 17/11, Ban Chỉ huy Phòng, chống thiên tai, Tìm kiếm cứu nạn và Phòng thủ dân sự tỉnh Thanh Hoá (PCTT, TKCN & PTDS) ban hành Công điện số 39 về chủ động ứng phó với bão MAN-YIHướng đi của siêu bão MAN-YI.Theo bản tin của Trung tâm Dự báo Khí tượng thuỷ văn Quốc gia, hồi 07 giờ ngày 17/11, vị trí tâm siêu bão MAN-YI ở vào khoảng 14,9 độ Vĩ Bắc; 123,0 độ Kinh Đông,...

Xây dựng “Xã, phường, thị trấn, huyện không ma túy” trên địa bàn huyện Lang Chánh, giai đoạn 2024 – 2025

Sáng 1/11, huyện Lang Chánh tổ chức hội nghị triển khai Đề án xây dựng “Xã, phường, thị trấn, huyện, thị xã, thành phố không ma túy” trên địa bàn giai đoạn 2024 - 2025.Bí thư Huyện ủy Lang Chánh Nguyễn Xuân Hồng phát biểu tại hội nghịThời gian qua, huyện Lang Chánh đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện quyết liệt nhiều giải pháp, huy động được sức mạnh tổng hợp của của cả hệ thống...

Cùng tác giả

Trao huy hiệu Đảng cho các đồng chí nguyên lãnh đạo tỉnh

Sáng 18/11, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Thanh Hóa đã tổ chức Lễ trao tặng huy hiệu Đảng cho các đồng chí nguyên lãnh đạo tỉnh.Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Doãn Anh trao Huy hiệu Đảng cho các đồng chí nguyên lãnh đạo tỉnh.Các đồng chí lãnh đạo tỉnh dự buổi lễ.Dự buổi lễ có các đồng chí: Nguyễn Doãn Anh, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy; Lại Thế Nguyên, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh...

Chung kết cuộc thi “Vườn đẹp, trang trại kiểu mẫu”

Ngày 28/11, Hội Làm vườn và Trang trại Thanh Hóa đã tổ chức chung kết cuộc thi “Vườn đẹp, trang trại kiểu mẫu" năm 2024.Chủ tịch Hội Làm vườn và Trang trại Thanh Hóa Võ Duy Sang trao giải cho các thí sinh đoạt giải nhất trang trại.Đây là năm thứ 3 Hội Làm vườn và Trang trại Thanh Hóa tổ chức Cuộc thi “Vườn đẹp - Trang trại kiểu mẫu”. Cuộc thi thu hút 761 vườn, 503 trang...

Hội Người cao tuổi tỉnh Thanh Hoá tổng kết dự án VIE071

Sáng 28/11, Ban Thường vụ Hội Người cao tuổi (NCT) tỉnh Thanh Hóa phối hợp với Tổ chức Hỗ trợ NCT Quốc tế (HAI) tại Việt Nam đã tổ chức hội nghị tổng kết “Dự án VIE071 - Giảm nhẹ tính dễ bị tổn thương về thu nhập và sức khỏe của NCT tại Việt Nam” năm 2024.Các đại biểu dự hội nghị.Dự án VIE071 do Chính phủ Nhật Bản tài trợ thông qua Quỹ Phát triển xã hội...

Công ty TNHH MTV Sông Chu tổng kết công tác cung cấp nước năm 2024, triển khai nhiệm vụ năm 2025

Sáng 28/11, Công ty TNHH MTV Sông Chu tổ chức hội nghị tổng kết công tác cung cấp nước năm 2024 và triển khai nhiệm vụ năm 2025.Các đại biểu tham dự hội nghị.Lãnh đạo Công ty Sông Chu chủ trì hội nghị.Dự hội nghị có đại diện lãnh đạo, cán bộ, nhân viên các phòng thuộc Công ty TNHH MTV Sông Chu (gọi tắt Công ty Sông Chu), các chi nhánh trực thuộc; đại diện các đơn vị...

Ban Thường vụ Tỉnh ủy đánh giá tình hình thực hiện nhiệm vụ năm 2024; đề ra mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp chủ...

Ngày 28/11, dưới sự chủ trì của đồng chí Nguyễn Doãn Anh, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, hội nghị Ban Thường vụ Tỉnh ủy được tổ chức để đánh giá tình hình thực hiện nhiệm vụ năm 2024; đề ra mục tiêu, nhiệm vụ và các giải pháp chủ yếu năm 2025.Toàn cảnh hội nghị.Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Doãn Anh chủ trì hội nghị.Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Lại Thế Nguyên và...

Cùng chuyên mục

Tinh thần hiến tặng

Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11) năm nay tại Bảo tàng tỉnh Thanh Hóa diễn ra như thường lệ, với một phần rất cảm động đó là: Tiếp nhận hiện vật hiến tặng từ người dân.Đại diện lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Bảo tàng tỉnh tiếp nhận hiện vật do các cá nhân hiến tặng tại tọa đàm kỷ niệm Ngày Di sản văn hóa Việt Nam năm 2024.Tôi từng có...

Thúc đẩy thu hút khách du lịch quốc tế đến Thanh Hóa

Sáng 24/11, Hiệp hội Du lịch tỉnh đã tổ chức tọa đàm “Thúc đẩy thu hút khách du lịch quốc tế đến tỉnh Thanh Hóa”. Dự buổi tọa đàm có ông Vũ Thế Bình, Chủ tịch Hiệp hội Du lịch (HHDL) Việt Nam; đại diện lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch; các địa phương, ban quản lý các khu, điểm, doanh nghiệp du lịch trên địa bàn tỉnh và gần 60 doanh nghiệp lữ hành...

Liên hoan thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ lần thứ 5

Sáng 24/11, Hội Di sản văn hóa và Cổ vật Thanh Hoa tổ chức Liên hoan thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ lần thứ 5, tại Đền thờ thành hoàng làng và Phủ bà Hạc Long (phường Trường Thi, thành phố Thanh Hóa). Tham dự liên hoan có 17 nghệ nhân, thanh đồng trong toàn tỉnh.Liên hoan thu hút đông đảo người dân trên địa bàn đến xemLiên hoan là hoạt động nhân kỷ niệm Ngày Di...

Hoành tráng Đêm nhạc hội Unitour tỉnh Thanh Hóa năm 2024

Chương trình Unitour tỉnh Thanh Hóa năm 2024 mang đến các hoạt động trải nghiệm mới, đa dạng như: Giải chạy Uni Run cho khoảng 600 sinh viên các trường đại học, cao đẳng trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa; Cuộc thi “Tìm kiếm tài năng sinh viên” 2024 tại Thanh Hóa; Cuộc thi sáng tạo, thiết kế; Đêm đại nhạc hội Unitour Thanh Hóa.Tối 23/11, tại Trường Đại học Hồng Đức (TP Thanh Hóa), Trung ương Hội Sinh...

Đoàn kiểm tra, giám sát liên ngành của BCĐ vận động quốc gia hiến máu tình nguyện làm việc với UBND tỉnh

Sáng ngày 14/11/2024, Đoàn kiểm tra, giám sát liên ngành của BCĐ vận động quốc gia hiến máu tình nguyện do đồng chí Bùi Thị Hòa – Chủ tịch Trung ương Hội Chữ thập đỏ Việt Nam, Phó Trưởng Ban Thường trực BCĐ vận động quốc gia hiến máu tình nguyện làm trưởng đoàn đã có buổi làm việc với UBND tỉnh về công tác kiểm tra, giám sát liên ngành công tác hiến máu tình nguyện (HMTN) tại...

Giữ nguồn “dưỡng nuôi” di sản

Vinh danh những người “giữ hồn” di sản bằng các danh hiệu mới là điều kiện “cần”. Trong khi, điều kiện “đủ” để những người nắm giữ các yếu tố cốt lõi của di sản văn hóa ấy có thể duy trì nhiệt huyết, tình yêu và tích cực trao truyền di sản đến đời sau, thì cần thêm nguồn “dưỡng nuôi” từ sự chung tay trách nhiệm của các ngành và địa phương.Các nghệ nhân trình diễn trò...

Vài nét Cuộc thi ảnh “Nét đẹp Người làm báo Xứ Thanh” qua hai mùa giải

Cuộc thi ảnh “Nét đẹp Người làm báo Xứ Thanh” do Hội Nhà báo Thanh Hóa tổ chức từ năm 2023, đã qua 2 mùa giải, để lại dấu ấn đối với những người làm báo xứ Thanh. Cuộc thi nhằm tuyên truyền, quảng bá nét đẹp của những người làm báo Thanh Hóa trong tác nghiệp, trong trải nghiệm nghề báo, ghi nhận, tôn vinh tinh thần cống hiến vì sự nghiệp báo chí của những người làm...

Cuối năm, du lịch check-in lên ngôi

Thời điểm cuối năm, khi “muôn hoa khoe sắc”, cũng là thời gian các điểm check-in ở Thanh Hóa “nở rộ” để phục vụ du khách. Hoạt động này thường diễn ra tại các điểm đến có thể di chuyển trong ngày và không sử dụng dịch vụ lưu trú.Du khách Vương Hiền Lương với góc check-in tại hồ bán nguyệt, đền thờ Trung túc vương Lê Lai (Ngọc Lặc).Phường Hàm Rồng (TP Thanh Hóa) với những cung đường...

Đoàn famtrip Hiệp hội Du lịch Việt Nam khảo sát, trải nghiệm tại Khu Du lịch sinh thái cộng đồng Pù Luông

Ngày 22/11, đoàn famtrip của Hiệp hội Du lịch Việt Nam, với sự tham gia của gần 60 doanh nghiệp lữ hành trong nước, phóng viên các cơ quan báo chí đã đến khảo sát, trải nghiệm các sản phẩm và dịch vụ tại Khu Du lịch sinh thái cộng đồng Pù Luông (Bá Thước).Đoàn famtrip khảo sát các khu nghỉ dưỡng tại Khu Du lịch sinh thái cộng đồng Pù Luông.Tại đây, đoàn famtrip đã khảo sát một...

Miễn vé tham quan Thành nhà Hồ trong Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam

Ngày 22/11, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ (huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa) cho biết, nhân kỷ niệm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam (23/11/2005-23/11/2024), Trung tâm sẽ miễn vé cho du khách trong nước và quốc tế đến tham quan, trải nghiệm tại di sản Thành nhà Hồ.Ảnh minh họa.Để đáp ứng nhu cầu của khách tham quan, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ xây dựng và phát triển thêm...

Tin nổi bật

Tin mới nhất