Lễ hội Chá Mùn của người Thái đen ở Thanh Hóa trở thành Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Lễ hội Chá Mùn của người Thái (xã Yên Thắng, huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa) vừa được đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, loại hình Lễ hội truyền thống, Tập quán xã hội và tín ngưỡng.

Một nghi thức trong Lễ hội Chá Mùn của đồng bào Thái đen ở xã Yên Thắng.

Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa ký quyết định về việc công bố Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đối với Lễ hội Chá Mùn của người Thái ở xã Yên Thắng, huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa. Đây là một trong những lễ hội tín ngưỡng dân gian đặc sắc, tiêu biểu nhất của tộc người Thái đen ở xã Yên Thắng.

Theo truyền thuyết, từ xa xưa con người ở trần gian (Mường Lúm), thường xuyên bị dịch bệnh, ốm đau, không có thuốc cứu chữa. Để cứu giúp dân làng, đồng bào dân tộc Thái đen đã cử người lên Mường Trời cầu cứu. Pó Then – người cai quản Mường Trời, có đầy đủ tài năng tạo ra đất, nước và muôn loài, trong đó có loài người. Lời kêu cứu của người Mường Lúm đã làm Pó Then động lòng thương xót và ra lệnh mở cổng trời cho quân lính, thần y xuống trần gian chữa bệnh cứu người. Sau khi được Pó Then cứu sống, tổ tông người Thái đen đã cử mo Mùn lên Mường trời tạ ơn và xin học bí quyết chữa bệnh. Sau khi mo Mùn học xong các bài thuốc, Pó Then yêu cầu, nếu chữa trị 120 người khỏi bệnh, phải làm lễ tạ ơn ông. Ghi nhớ lời căn dặn, hằng năm mo Mùn tổ chức Lễ hội Chá Mùn để tạ ơn Pó Then và cầu mong cho nhân dân trong vùng khỏe mạnh, mùa màng bội thu, mọi nhà hạnh phúc.

Lễ hội Chá Mùn được tổ chức vào tháng 9, tháng 10 âm lịch, do mo chủ chọn ngày đẹp nhất và cho người đến nhà Lúc May (người bệnh được các mo Mùn chữa khỏi bệnh) báo tin. Bằng lòng thành kính, biết ơn người đã cứu mình thoát khỏi bệnh tật, Lúc May chuẩn bị đồ lễ, cùng với gia đình mo chủ tổ chức lễ hội. Để tiến hành các nghi lễ, mo chủ mời từ 4 – 6 người là các mo Mùn đến giúp mình tổ chức.

Đúng ngày làm lễ, Lúc May từ các bản, trang phục sặc sỡ, đầu đội lễ đến nhà mo chủ làm lễ tạ ơn Pó Then. Khi Lúc May và nhân dân trong bản tập trung đông đủ, mo chủ cử hành nghi lễ nhận đồ lễ và báo cáo lên Pó Then. Lễ vật cúng phải chuẩn bị đủ 31 mâm cỗ, trong đó, một mâm cỗ chính đặt gần cửa sổ gian giữa ngôi nhà, 30 mâm phụ gồm các loại hoa quả như chuối, mía, khoai lang, khoai sọ, cá nướng, xôi, thịt gà, thịt lợn, rượu…

Lễ hội Chá Mùn gồm nghi lễ mời Pó Then và linh hồn các thầy mo Mùn quá cố, gọi vía người bệnh về tham dự; đón người cai quản địa phương, khách tham dự; tổ chức các trò chơi, trò diễn. Cuối cùng là tiễn Pó Then, các linh hồn mo Mùn trở về Mường trời, chia tay và hẹn gặp nhau vào mùa lễ hội sau.

TS