Thành công nổi bật và những hướng đi mới

Tuy nhiên, tỷ lệ hút thuốc vẫn cao, đòi hỏi sự tiếp tục nỗ lực từ các cơ quan, tổ chức để xây dựng một xã hội không khói thuốc.

Đó là khái quát được nêu ra tại Hội nghị báo cáo kết quả thực hiện các hoạt động phòng chống tác hại thuốc lá năm 2024 do Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá, Bộ Y tế tổ chức ngày 6/12.

Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn phát biểu tại sự kiện tổng kết hoạt động của Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá.

Báo cáo kết quả hoạt động công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2024, Ths.Nguyễn Thị Thu Hương, Phụ trách Phòng Nghiệp vụ (Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá) cho biết, năm 2024, Quỹ đã hỗ trợ các tỉnh, thành phố tổ chức 140 lớp tập huấn cho 5.869 cán bộ y tế thôn bản về tác hại của thuốc lá và tư vấn cai nghiện thuốc lá; sản xuất và cấp phát 6.600 tài liệu hướng dẫn cai nghiện thuốc lá cho cán bộ y tế; 148 nghìn tờ rơi cai nghiện thuốc lá cho các cơ sở y tế và người dân trong cộng đồng.

Đáng chú ý, tính đến quý 3 năm 2024, đã có 15.164 lượt bệnh nhân thực hiện tư vấn ngắn; 2.103 lượt bệnh nhân được tư vấn chuyên sâu, trong đó có 831 bệnh nhân có hồ sơ theo dõi quá trình cai nghiện thuốc lá.

Ngoài ra, Quỹ cũng đã tổ chức được 52 lớp tập huấn hướng dẫn xây dựng môi trường không khói thuốc tại nhà hàng, khách sạn với 2.042 chủ cơ sở và nhân viên chủ chốt của các cơ sở tham dự; 41 lớp tập huấn hướng dẫn xây dựng môi trường không khói thuốc tại trường học với 1.797 giáo viên, nhân viên y tế học đường tham dự; 451 lớp tập huấn hướng dẫn xây dựng môi trường không khói thuốc tại bệnh viện với 1.029 nhân viên y tế tham dự.

Tại các tỉnh, thành phố đã tổ chức 21 đợt kiểm tra tại 151 cơ sở về chuyên đề phòng, chống tác hại của thuốc lá; tổ chức 147 đợt giám sát xây dựng môi trường không khói thuốc tại 1.804 cơ sở, trong đó chỉ có 669 cơ sở đáp ứng môi trường không khói thuốc (khoảng 37,1%).

Tại hội nghị, các đại biểu đã trao đổi, thảo luận và chia sẻ về mở rộng triển khai mô hình môi trường không khói thuốc, hệ thống tư vấn cai nghiện thuốc lá tại cộng đồng, hướng đến các khu vực vùng sâu, vùng xa; đẩy mạnh các chiến dịch truyền thông, lồng ghép vào các chương trình giáo dục để hướng tới tập trung vào đối tượng thanh thiếu niên, học sinh, sinh viên về tác hại của thuốc lá mới…

Về nhiệm vụ năm 2025, các đại biểu đề nghị Bộ Y tế cần sớm xây dựng văn bản hướng dẫn thực hiện Nghị quyết của Quốc hội cấm sử dụng, sản xuất, kinh doanh, lưu hành các sản phẩm thuốc lá mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha…);

Kiện toàn Ban chỉ đạo phòng, chống tác hại của thuốc lá của UBND các cấp, các cơ quan ban, ngành; tiếp tục tăng cường năng lực thực hiện công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá cho các cơ quan, đơn vị và các tỉnh, thành phố; tăng cường hoạt động thanh tra, giám sát việc thực thi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và xử lý vi phạm theo Nghị định 117/2020/NĐ-CP về quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế…

Năm 2012, Việt Nam đã ban hành Luật Phòng, chống tác hại của Thuốc lá. Sau hơn 12 năm thực hiện các biện pháp kiểm soát thuốc lá, tỷ lệ hút thuốc lá chủ động ở người trưởng thành ở Việt Nam đã giảm nhưng khá chậm, với tỷ lệ chung ở hai giới là 20,8%; tỷ lệ hiện hút ở nam giới trưởng thành là 41,1% (năm 2021), thuộc nhóm quốc gia có tỷ lệ người hút thuốc lá cao nhất thế giới.

Hút thuốc lá chủ động và thụ động là yếu tố nguy cơ đứng thứ hai gây tử vong và bệnh tật. Ước tính năm 2022, thiệt hại kinh tế đối với xã hội do hút thuốc lá chủ động và thụ động gồm chi phí khám chữa bệnh, tổn thất năng suất lao động do mắc bệnh và tử vong sớm bởi hút thuốc lá chiếm 1,14% GDP (tương đương 108,7 nghìn tỷ đồng). Chi phí này cao gấp 5 lần so với nguồn thu từ thuế thuốc lá mang lại.

Từ năm 2014 đến nay, Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá đã đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ nguồn lực cho các bộ, ngành, tổ chức chính trị – xã hội, địa phương và đơn vị nhằm triển khai hiệu quả Luật Phòng chống tác hại thuốc lá.

Sự đồng hành này đã tạo động lực thúc đẩy các hoạt động phòng chống tác hại thuốc lá được triển khai toàn diện, từ trung ương đến cơ sở.

Nhiều địa phương như Hạ Long, Hội An, Huế… đã tiên phong xây dựng các mô hình môi trường không khói thuốc, đặc biệt là thành phố du lịch không khói thuốc, qua đó khẳng định sự quyết tâm của chính quyền và cộng đồng trong bảo vệ sức khỏe nhân dân.

Riêng trong năm 2024, Quỹ đã hỗ trợ 93 cơ quan, đơn vị triển khai các hoạt động trọng điểm, bao gồm việc thực thi quy định về môi trường không khói thuốc, tăng cường truyền thông đa dạng nhằm nâng cao nhận thức và hỗ trợ cai nghiện thuốc lá.

Đặc biệt tại khu vực nông thôn, nơi tỷ lệ hút thuốc vẫn còn cao, công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện Luật Phòng chống tác hại thuốc lá được đẩy mạnh, đồng thời các nghiên cứu về tình hình sử dụng thuốc lá và giải pháp chuyển đổi cây trồng tại các vùng trồng thuốc lá tiếp tục được chú trọng.

Đặc biệt, Bộ Y tế và Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá rất vui mừng trước kết quả quan trọng đạt được tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV.

Tại kỳ họp này, Quốc hội đã thống nhất thông qua quy định cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, cùng các loại khí và chất gây nghiện, gây tác hại cho sức khỏe con người, bắt đầu thực hiện từ năm 2025.

Quyết định này không chỉ nhằm bảo đảm sức khỏe cộng đồng mà còn góp phần duy trì trật tự, an toàn xã hội. Quốc hội cũng giao Chính phủ tổ chức triển khai thực hiện các quy định cụ thể, đồng thời yêu cầu tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức, đặc biệt đối với thanh thiếu niên, về tác hại của rượu, bia, thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, và các chất gây hại khác.

Để đạt được kết quả này, lãnh đạo Bộ Y tế là Thứ trưởng Trần Văn Thuấn đánh giá cao sự đồng hành và tham gia tích cực của các bộ, ban ngành, đoàn thể, cùng sự hỗ trợ mạnh mẽ từ các cơ quan thông tấn báo chí từ trung ương đến địa phương. Bên cạnh đó, sự hỗ trợ hiệu quả của các tổ chức quốc tế cũng đóng vai trò quan trọng.

Đây là một thành tựu đáng tự hào, thể hiện sự chung tay của cả xã hội trong hành trình kiểm soát các sản phẩm thuốc lá, hướng tới bảo vệ sức khỏe toàn dân, đặc biệt là thế hệ trẻ – tương lai của đất nước.

Tuy nhiên, công tác phòng chống tác hại thuốc lá vẫn tồn tại một số khó khăn, bất cập. Mặc dù tỷ lệ sử dụng thuốc lá giảm, nhưng Việt Nam vẫn nằm trong nhóm các nước có tỷ lệ nam giới hút thuốc lá cao nhất trên thế giới.

Thuốc lá được bán ở khắp mọi nơi, khả năng tiếp cận với các sản phẩm thuốc lá rất dễ dàng. Giá thuốc lá tại Việt Nam hiện nay còn rất thấp so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Vì vậy, chúng ta vẫn chưa đáp ứng được mục tiêu giảm tiêu dùng các sản phẩm thuốc lá.

Để nâng cao hiệu quả phòng chống tác hại thuốc lá, theo lãnh đạo Bộ Y tế, các cơ sở y tế cần mở rộng triển khai mô hình môi trường không khói thuốc, hệ thống tư vấn cai nghiện thuốc lá tại cộng đồng, hướng đến các khu vực vùng sâu, vùng xa.

Đồng thời, đẩy mạnh các chiến dịch truyền thông, lồng ghép vào các chương trình giáo dục để hướng tới tập trung vào đối tượng thanh thiếu niên, học sinh, sinh viên về tác hại của thuốc lá mới.

Tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm các hành vi quảng cáo, đặc biệt trên internet, các hành vi nhập khẩu, lưu thông, mua bán, tàng trữ, sử dụng các loại hình thuốc lá mới.

Hỗ trợ các nghiên cứu về hành vi sử dụng thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá mới, ứng dụng khoa học công nghệ trong hỗ trợ cai nghiện và quản lý các vi phạm liên quan đến thuốc lá.

Đồng thời, tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế và trong nước để học hỏi kinh nghiệm và huy động nguồn lực cho các chương trình phòng chống tác hại thuốc lá.