Bà Bùi Thị Tuyết Hồng- người chuyên nghề vẽ tranh kiếng ở phường Long Thành Bắc, thị xã Hoà Thành đang vẽ nốt bức tranh cuối cùng của năm để chuẩn bị giao cho khách.
Vừa ngắm nghía tác phẩm của mình, nữ hoạ sĩ vừa mở đầu câu chuyện: “Vào mùa tết, nhu cầu trang hoàng nhà cửa, làm mới bàn thờ nhiều hơn hẳn ngày thường nên có lúc tôi phải vẽ thâu đêm suốt sáng mới đáp ứng kịp nhu cầu của khách hàng”.
Bà Hồng là con gái của hoạ sĩ Bùi Văn Truyệt, người lấy nghệ danh là Hoa Mai và là nghệ nhân nổi tiếng nhất của làng tranh kiếng Hoà Thành. Hơn 70 năm trước, ông Truyệt là một trong những người đem nghề vẽ tranh kiếng từ Chợ Lớn– Sài Gòn về Tây Ninh và lập nên tiệm vẽ tranh kiếng đầu tiên ở Hoà Thành, với tên tiệm Hoa Mai. Sau khi ông Truyệt qua đời, bà Hồng và một người anh nối nghiệp vẽ của cha. Bà Hồng mở tiệm vẽ lấy tên Hồng Hoa Mai.
Nữ hoạ sĩ này chia sẻ: “Cái khó của nghề vẽ tranh kiếng là phải vẽ ngược, chứ không phải vẽ xuôi như những thể loại hội hoạ khác. Mặc dù vẽ ngược nhưng phải bảo đảm nét vẽ sắc sảo, toàn cảnh phải đẹp, thơ mộng như được vẽ thuận cảnh”.
Tất cả những sản phẩm tranh kiếng này đều dùng để trang hoàng nhà cửa, đặt trên bàn thờ nên đa số nội dung vẽ phong cảnh, điền viên, trong đó có căn nhà, chiếc cầu bắc qua sông, con thuyền nhỏ, chim, cò về tổ trong buổi hoàng hôn. Tranh kiếng ở đây có màu sắc tươi sáng với hai màu chủ đạo là đỏ và xanh dương. Ngoài ra, hoạ sĩ còn phối các màu xanh lá, xanh ngọc, vàng, trắng vào tác phẩm của mình thêm cho đẹp.
Theo đà phát triển của xã hội và nhu cầu thị hiếu của khách hàng, thể loại hàng hoá này cũng dần dần được nâng cấp về chất lượng, mẫu mã. Những năm 1980–1990, tranh kiếng ở Hoà Thành bắt đầu đính màu kim sa, những năm sau đó, hoạ sĩ dùng kim tuyến, dán ốc xà cừ, tráng thuỷ để tăng độ đẹp mắt cho tác phẩm, trong đó thể loại dán ốc xà cừ là khó nhất, vì đòi hỏi kỹ thuật rất cao. Về nội dung, vẽ tranh kiếng đòi hỏi nghệ nhân có tính sáng tạo. Từ đó, các nghệ nhân tích luỹ kinh nghiệm và cho ra những mẫu tranh mới.
Cách cổng số 5 Toà thánh Cao Đài Tây Ninh không xa là tiệm tranh kiếng của ông Nguyễn Văn Quang. Điều đặc biệt là hoạ sĩ này bị cụt mất gần hết bàn tay phải. Nhưng điều đó không ngăn được niềm đam mê hội hoạ của ông.
Ngay từ khi còn nhỏ, ông đã đến phụ việc cho hoạ sĩ Hồng Hoa Mai và học nghề vẽ tranh kiếng từ nữ nghệ nhân này. Lớn lên, ông Quang lặn lội xuống Chợ Lớn, TP. Hồ Chí Minh để học thêm chữ Hán và nghề vẽ tranh kiếng của người Hoa.
Trở về quê nhà, ông mở tiệm tranh kiếng lấy tên Út Quang, chuyên vẽ các loại tranh, liễn có nội dung thờ ông bà tổ tiên. Là vùng đất có đa số người dân theo đạo Cao Đài nên dòng tranh này nhanh chóng có mặt trên các bàn thờ của những người trong đạo.
Là một người nhạy bén ứng dụng kỹ thuật vào cuộc sống, hoạ sĩ này kể, ông là người đầu tiên có sáng kiến dùng đèn led trang trí viền quanh khung tranh liễn, để tác phẩm càng lung linh, rực rỡ hơn. Hoạ sĩ này còn thiết kế mẫu mã và thuê điêu khắc gỗ bằng vi tính các mẫu liễn thờ cửu huyền thất tổ khá đẹp.
Chính vì vậy, tiệm tranh liễn của ông có thể xem như phòng trưng bày cả một bộ sưu tập tranh liễn thờ cửu huyền thất tổ vô cùng đa dạng, phong phú. Nhiều khách hàng từ phương xa biết tiếng cũng đã tìm đến để mua tranh liễn của ông.
Khách hàng Lê Thanh Oai, ngụ thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long là một trong những “mối ruột” của tiệm tranh kiếng này. Anh Oai nói: “Gia đình tôi cũng theo đạo Cao Đài nên tôi tìm đến đây mua tranh kiếng về để lên bàn thờ. Thấy sản phẩm ở đây đẹp, nhiều gia đình ở Vĩnh Long nhờ tôi mua. Vì vậy, mỗi khi có dịp về Toà thánh Tây Ninh, tôi thường đến đây mua giúp bà con ở quê”.
Chủ tiệm tranh kiếng cho biết, mặc dù phải cầm cọ bằng tay trái và phải vẽ ngược nhưng ông Quang có thể vẽ một bức tranh hoa sen chỉ trong thời gian vài chục phút. Còn đối với một bức tranh sơn thuỷ, ông vẽ vài ngày là xong. “Nghề này, đòi hỏi phải có năng khiếu và đam mê hội hoạ, vì phải vẽ ngược rất kỳ công. Nếu không đủ quyết tâm, khó theo nghề được”- nam hoạ sĩ tâm sự.
Theo lời ông Quang, nhờ vùng đất này hầu hết người dân đều theo đạo Cao Đài, mỗi lần xây, sửa nhà mới, nhà nào cũng đặt bàn thờ thờ cửu huyền thất tổ nên sản phẩm này bán ra thị trường quanh năm. Vào mùa tết, nhu cầu trang hoàng nhà cửa tăng cao, nhiều tranh liễn bị cũ, hư hỏng muốn được sửa chữa, thay mới, người dân đều tìm đến các tiệm tranh kiếng. Vì vậy, hơn 20 năm gắn bó với nghề này, năm nào ông cũng mở cửa hoạt động xuyên tết.
Ước tính hiện nay ở Hoà Thành chỉ còn khoảng vài tiệm tranh kiếng hoạt động. Chủ yếu các cơ sở hội hoạ này do những hoạ sĩ cao niên đảm trách và đang có nguy cơ bị mai một, do thiếu thế hệ kế thừa. Vẽ ngược là một nghệ thuật hội hoạ độc đáo mà hiện nay trong tỉnh ta chỉ có ở thị xã Hoà Thành. Sẽ thật đáng tiếc, nếu một ngày nào đó khi xuân về tết đến, người Tây Ninh không còn thấy những nghệ nhân miệt mài với những nét vẽ ngược, để từ đó tạo ra những tác phẩm tranh kiếng lưu truyền hậu thế.
Đại Dương – Quốc Sơn
Nguồn: https://baotayninh.vn/nghe-ve-nguoc-xuyen-tet-a185393.html
