Tăng tỷ trọng nhà đầu tư tổ chức để thị trường chứng khoán phát triển bền vững

Thị trường chứng khoán Việt Nam đã chính tứ đi vào hoạt động 24 năm. Với nền tảng kinh tế đang phục hồi và tăng trưởng mạnh mẽ, thị trường chứng khoán có nhiều dư địa tăng trưởng và phát triển ổn định, khẳng định là kênh huy động vốn quan trọng cho đầu tư phát triển. Số lượng tài khoản chứng khoán của nhà đầu tư tiếp tục tăng trưởng, đạt hơn 8 triệu tài khoản vào cuối tháng 6/2024. Mức vốn hóa thị trường cổ phiếu tại ngày 28/6/2024 đạt hơn 7 triệu tỷ đồng, tăng 19% so với cuối năm trước; tương đương 69,1% GDP ước tính năm 2023.

Tuy nhiên, hiện nay, ở nước ta, tỷ lệ nhà đầu tư cá nhân vẫn chiếm khoảng 90%. Về con số này, Thứ trưởng Tài chính Nguyễn Đức Chí thẳng thắn thừa nhận: Nhìn về cơ cấu, lượng tài khoản của nhà đầu tư tổ chức rất khiêm tốn. Đây là điểm chưa mạnh, chưa bền vững của thị trường chứng khoán Việt Nam. Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã nhận ra vấn đề này từ lâu, đã báo cáo Chính phủ và xác định một trong những nhiệm vụ trọng tâm phát triển thị trường giai đoạn tới là phát triển nhà đầu tư tổ chức.

Tại Chương trình “Đối thoại tháng 7” về thị trường chứng khoán với chủ đề “Nâng hạng, gọi vốn và phát triển nhà đầu tư tổ chức”, ông Nguyễn Quang Thuân, Chủ tịch HĐQT Công ty Fiin Group cho biết, tính đến ngày 17/7/2024, nhà đầu tư nước ngoài sở hữu khoảng 14% trên thị trường cổ phiếu Việt Nam (HOSE, HNX, UPCoM). Riêng trên HOSE thì tỷ lệ này là 17,3%, HNX là 5,4% và UPCoM là 3%.

Trong khi đó, tại thời điểm cuối năm 2018, tỷ lệ sở hữu nước ngoài lần lượt là 19,83%, 10,99% và 4,24%. Tỷ lệ cổ phiếu được tự do chuyển nhượng (free-float) trên thị trường Việt Nam ở mức tương đối thấp, ước tính 45,5%, mà một trong những lý do chính là Nhà nước đang nắm sở hữu đến 26% cổ phiếu trên thị trường chứng khoán. Theo đó, cùng với tiến trình thoái vốn Nhà nước ở nhiều doanh nghiệp sắp tới, dư địa để thu hút thêm nhà đầu tư tổ chức trong và ngoài nước còn rất lớn.

Trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp, ngân hàng thương mại đang là nhà đầu tư lớn nhất sở hữu 43% giá trị thị trường này vào cuối 2023. Đây là tỷ lệ khá cao trong tương quan với các thị trường trong khu vực. Trong khi đó, các định chế đầu tư tổ chức bao gồm quỹ đầu tư, công ty bảo hiểm, quỹ hưu trí tự nguyện sở hữu trái phiếu riêng lẻ còn rất hạn chế, mới khoảng 9%.

Theo tính toán của FiinGroup, tổng tài sản đầu tư trên thị trường chứng khoán Việt Nam của 5 nhóm nhà đầu tư tổ chức (tại thời điểm cuối năm 2023) như sau: Nhóm quỹ chủ động trong và ngoài nước là 27,5 tỷ USD); Nhóm công ty bảo hiểm và quỹ đầu tư bảo hiểm là 36,1 tỷ USD; Nhóm ngân hàng thương mại là 8,1 tỷ USD; Nhóm công ty chứng khoán là 9,3 tỷ USD; Nhóm bảo hiểm xã hội và quỹ hưu trí tư nhân là 49,4 tỷ USD.