Việc chuyển mình của giáo viên trong kỷ nguyên số đã và đang tạo ra những thay đổi căn bản trong phương thức dạy và học, cũng như những thách thức và cơ hội mới cho nghề giáo.
 |
| Với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI), người thầy phải không ngừng học tập, cập nhật kiến thức mới. (Ảnh minh họa: Nguyễn Trang) |
Kỷ nguyên số đang biến đổi mạnh mẽ mọi lĩnh vực trong đời sống xã hội, trong đó giáo dục không phải là ngoại lệ. Cùng với sự phát triển không ngừng của công nghệ thông tin, giáo viên ngày nay không chỉ đơn thuần là người truyền đạt kiến thức mà còn là người dẫn dắt học sinh, làm chủ các công cụ công nghệ để nâng cao chất lượng giảng dạy. Việc chuyển mình của giáo viên trong kỷ nguyên số đã và đang tạo ra những thay đổi căn bản trong phương thức dạy và học, cũng như những thách thức và cơ hội mới cho nghề giáo.
AI đã tác động đến mọi nhà, mọi ngành, trong đó có giáo dục nhưng AI không thể thay thế được sự tương tác giữa con người với con người. Chỉ giáo viên mới có thể hiểu được cảm xúc, động lực và những khó khăn của học sinh. Môi trường sư phạm chính là cái nôi hình thành và bồi dưỡng nhân cách mỗi người, bên cạnh gia đình và xã hội. Những yếu tố này đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên trải nghiệm học tập thực sự ý nghĩa.
Không ai có thể đứng ngoài AI và giáo dục thế giới đang đi rất nhanh trong ứng dụng AI. Việc sẵn sàng ứng dụng AI góp phần giải phóng sức lực cho người thầy bằng cách giảm thiểu những công việc lặp đi lặp lại và tốn nhiều thời gian. Người thầy thông qua việc ứng dụng AI hiệu quả sẽ có đủ không gian, thời gian cho sự sáng tạo, thấu hiểu và tình thương. Đó chính là tương lai của giáo dục trong kỷ nguyên số.
Đã qua rồi thời “thầy đọc trò chép”, giờ đây, kỷ nguyên số mở ra một thế giới thông tin rộng lớn, nơi học sinh có thể tiếp cận kiến thức bất cứ lúc nào và từ bất kỳ đâu thông qua Internet. Trong bối cảnh này, giáo viên không chỉ đóng vai trò là người truyền đạt kiến thức mà còn phải trở thành người hướng dẫn, đồng hành cùng học sinh trên con đường khám phá và tìm kiếm tri thức.
Với sự xuất hiện của các công cụ số như máy tính, máy chiếu, phần mềm học tập và các nền tảng giáo dục trực tuyến, giáo viên cần làm quen và sử dụng những công nghệ này để tạo ra những bài giảng sinh động, hấp dẫn và hiệu quả hơn. Các công cụ như PowerPoint, video trực tuyến, thậm chí là các phần mềm mô phỏng giúp giáo viên không chỉ truyền đạt lý thuyết mà còn mang lại những trải nghiệm học tập thực tế cho học sinh, từ đó tạo ra môi trường học tập sinh động và dễ dàng tiếp cận.
Ngoài ra, các nền tảng học trực tuyến cung cấp cho giáo viên khả năng kết nối và tương tác với học sinh mọi lúc, mọi nơi, vượt qua rào cản không gian và thời gian của lớp học truyền thống. Điều này đòi hỏi giáo viên phải có khả năng sử dụng công nghệ một cách thành thạo, linh hoạt trong thiết kế bài giảng, bài tập và các hoạt động học tập phù hợp với yêu cầu của từng học sinh.
Để đáp ứng được yêu cầu của kỷ nguyên số, giáo viên cần trang bị cho mình một bộ kỹ năng số đầy đủ. Đó không chỉ là việc sử dụng thành thạo các công cụ phần mềm và nền tảng học trực tuyến, mà còn là khả năng khai thác các nguồn tài nguyên, đánh giá và phản hồi học sinh qua các nền tảng, cũng như xây dựng và quản lý lớp học số một cách hiệu quả.
Nói cách khác, việc phát triển kỹ năng số của giáo viên không chỉ giới hạn trong phạm vi dạy học mà còn liên quan việc sử dụng công nghệ. Việc sử dụng công nghệ trong công tác giảng dạy và quản lý lớp học cũng giúp giảm bớt khối lượng công việc thủ công, giúp giáo viên có thời gian tập trung vào việc sáng tạo bài giảng và phát triển các phương pháp giảng dạy hiệu quả, tạo ra những tiết học chất lượng.
Kỷ nguyên số không chỉ thay đổi cách thức giảng dạy mà còn thay đổi cách thức giao tiếp và tương tác giữa giáo viên và học sinh. Trong môi trường số, học sinh có thể dễ dàng tiếp cận với giáo viên thông qua nhắn tin, diễn đàn trực tuyến, hoặc các buổi học trực tuyến. Điều này mở ra cơ hội cho giáo viên trong việc hỗ trợ học sinh kịp thời, giải đáp thắc mắc và cung cấp thêm tài liệu học tập phù hợp.
Tuy nhiên, sự tương tác trong không gian số cũng đòi hỏi người thầy phải có khả năng xây dựng và duy trì mối quan hệ tích cực với học sinh, đặc biệt là trong môi trường học trực tuyến. Khác với lớp học truyền thống, giáo viên trong kỷ nguyên số không chỉ là người đứng lớp mà còn phải là người tư vấn, hỗ trợ tinh thần cho học sinh.
 |
| Kỷ nguyên số mang lại nhiều cơ hội cho giáo viên trong việc nâng cao năng lực giảng dạy. (Ảnh: Nguyễn Trang) |
Dù mang lại nhiều cơ hội, kỷ nguyên số cũng đặt ra không ít thách thức đối với nhà giáo. Một trong những vấn đề lớn nhất là sự thiếu hụt về kỹ năng số. Không phải tất cả giáo viên đều có đủ điều kiện và thời gian để học hỏi và làm quen với công nghệ mới. Những giáo viên có tuổi đời nghề nghiệp lâu năm, hoặc những người làm việc ở những vùng sâu, vùng xa, nơi điều kiện hạ tầng công nghệ chưa phát triển, sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc chuyển đổi sang phương thức giảng dạy mới.
Hơn nữa, sự phụ thuộc vào công nghệ cũng tiềm ẩn những nguy cơ về chất lượng giáo dục. Việc học sinh lạm dụng máy tính, điện thoại thông minh có thể dẫn đến sự xao nhãng, thiếu sự giao tiếp trực tiếp và hạn chế khả năng tư duy độc lập. Vì vậy, giáo viên cần phải có khả năng cân bằng giữa việc sử dụng công nghệ và duy trì những phương pháp giảng dạy truyền thống để bảo đảm sự phát triển toàn diện cho học sinh.
Bên cạnh thách thức, kỷ nguyên số mang lại nhiều cơ hội cho giáo viên trong việc nâng cao năng lực giảng dạy và cải thiện chất lượng trong mỗi bài giảng. Giáo viên thời nay có thể dễ dàng tiếp cận với các tài liệu học tập phong phú, các khóa đào tạo trực tuyến, những công cụ giúp tối ưu hóa quá trình giảng dạy. Sự phát triển của AI mở ra khả năng cá nhân hóa việc học, giúp giáo viên có thể theo dõi sát sao sự tiến bộ của từng học sinh, từ đó đưa ra những phương án giảng dạy phù hợp hơn.
Ngoài ra, việc tiếp cận giáo dục toàn cầu qua Internet sẽ giúp người thầy có cơ hội giao lưu, học hỏi và chia sẻ kinh nghiệm với đồng nghiệp trên khắp thế giới. Việc hợp tác quốc tế trong giảng dạy và nghiên cứu sẽ giúp giáo viên mở rộng tầm nhìn, cập nhật xu hướng giáo dục mới và áp dụng những phương pháp giảng dạy hiện đại vào lớp học của mình.
Ông Lê Đức Sảo, Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam, Giám đốc Trung tâm Thông tin truyền thông số Việt Nam từng cho rằng: “Với AI, người thầy không còn là ‘thợ dạy’ nữa. Giờ đây, người thầy có thể trở thành một ‘kiến trúc sư’ cùng học trò kiến tạo bức tranh mới. Trọng tâm kỹ năng giáo dục với ứng dụng AI sẽ chuyển từ nắm kiến thức sang tư duy phản biện, giải quyết vấn đề, hợp tác, sáng tạo, hiểu biết về kỹ thuật số, trí tuệ cảm xúc và nhận thức văn hóa. Điều này thúc đẩy việc học tập suốt đời và chuẩn bị cho học sinh chuyển đổi nghề nghiệp”.
Như vậy, có thể nói, kỷ nguyên số mang đến một bước ngoặt lớn trong giáo dục, bắt buộc người thầy phải “chuyển mình” không ngừng để không bị lỗi thời. Dù đối mặt với không ít thách thức, nhưng với sự chuẩn bị, chủ động và nỗ lực học hỏi không ngừng, giáo viên sẽ vượt qua và tận dụng được những cơ hội mà kỷ nguyên số mang lại.
