Trong những năm gần đây, chúng ta liên tục chứng kiến những kỷ lục mới về sự tàn phá của biến đổi khí hậu và thời tiết cực đoan, gây ra những thiệt hại nặng nề, tác động trực tiếp đến an ninh và thịnh vượng của mỗi quốc gia, môi trường sống và sinh kế của mỗi cộng đồng.
Vấn đề này cũng trực tiếp đe dọa đến việc thụ hưởng đầy đủ các quyền của con người, bao gồm quyền sống, quyền sức khỏe, quyền tiếp cận thực phẩm, nước và vệ sinh, quyền văn hóa (gắn với không gian sinh sống và sinh kế)… cũng như tác động nhiều chiều đến nỗ lực của Chính phủ các nước trong việc bảo đảm quyền của người dân. Thực tế cho thấy chịu tác động nhiều nhất, sâu sắc nhất chính là nhóm đối tượng dễ bị tổn thương do các yếu tố như địa lý, nghèo đói, giới tính, tuổi tác, khuyết tật…
Vì vậy, Việt Nam quan tâm đặc biệt đến vấn đề bảo đảm quyền con người trong ứng phó với biến đổi khí hậu. Các nội dung về bảo đảm quyền con người trong chính sách, pháp luật về biến đổi khí hậu ở Việt Nam cũng được xây dựng trên cơ sở nội luật hóa các điều ước quốc tế liên quan đến biến đổi khí hậu mà Việt Nam là thành viên.
Mới đây, khi kết thúc Khóa họp thường kỳ lần thứ 53 tại Geneva (Thụy Sĩ), Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc (LHQ) đã thông qua 30 nghị quyết, trong đó có nghị quyết về biến đổi khí hậu và quyền con người do Việt Nam cùng Bangladesh và Philipines soạn thảo và đề xuất. Nghị quyết này nêu bật ảnh hưởng tiêu cực của biến đổi khí hậu đối với sinh kế và quyền con người của như nhấn mạnh yêu cầu hợp tác quốc tế để khắc phục những ảnh hưởng này.
Khóa họp có 5 phiên thảo luận chuyên đề; các phiên thảo luận và đối thoại về 37 thủ tục đặc biệt và các cơ chế nhân quyền của LHQ; các phiên tham vấn về các dự thảo nghị quyết và một phiên thảo luận khẩn cấp về chủ đề “Sự gia tăng đáng báo động về hành động hận thù tôn giáo được lên kế hoạch trước và công khai, thể hiện qua việc lặp lại hành động xúc phạm Kinh Koran tại một số quốc gia”. Kết thúc khóa họp, Hội đồng Nhân quyền LHQ đã thông qua 30 nghị quyết và hoàn thành thủ tục thông qua toàn thể Báo cáo UPR chu kỳ IV của 13 nước.
Đoàn Việt Nam, do Trợ lý Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ dẫn đầu, đã tích cực tham dự khóa họp với nhiều phát biểu và tham vấn. Bên cạnh đó, Đoàn Việt Nam cùng với Bangladesh và Philippines đã đồng tổ chức phiên thảo luận chuyên đề về biến đổi khí hậu và quyền con người với chủ đề “Tác động tiêu cực của biến đổi khí hậụ đối với việc hiện thực hóa đầy đủ quyền lương thực”. Phiên thảo luận đã thu hút sự tham gia của đông đảo đại diện các quốc gia, tổ chức quốc tế như Quỹ dân số LHQ và một số tổ chức phi chính phủ có trụ sở tại Geneva.
Tại phiên thảo luận này, các diễn giả và đại biểu đều nhấn mạnh tính cấp bách và sự cần thiết hành động để giải quyết các tác động bất lợi của biến đổi khí hậu, cũng như bảo vệ quyền con người của các thế hệ hiện tại và tương lai; khẳng định tần suất và cường độ gia tăng của các hiện tượng thời tiết cực đoan như lũ lụt, hạn hán tác động trực tiếp đến an ninh lương thực; và kêu gọi cộng đồng quốc tế hỗ trợ khẩn cấp để giải quyết những thách thức do biến đổi khí hậu gây ra.
Trước đó, Hội đồng Nhân quyền LHQ cũng đã đồng thuận thông qua Nghị quyết năm 2023 về biến đổi khí hậu và quyền con người với chủ đề “Tác động tiêu cực của biến đổi khí hậụ đối với sinh kế và ảnh hưởng của những tác động này đối với quyền con người”. Nghị quyết này có 80 nước đồng bảo trợ, tính đến ngày 14/7. Đây là thành công nhờ vào các nỗ lực từ đề xuất, soạn thảo nội dung đến tham vấn và vận động của Phái đoàn Việt Nam cùng Phái đoàn Bangladesh và Philippines tại Geneva. Nghị quyết của Hội đồng Nhân quyền LHQ về biến đổi khí hậu và quyền con người năm nay ghi nhận mối liên hệ giữa biến đổi khí hậụ và xói mòn sinh kế. Nghị quyết nhấn mạnh cần giải quyết các lỗ hổng trong bảo vệ quyền con người, đặc biệt là quyền của phụ nữ và trẻ em gái, trong bối cảnh biến đổi khí hậụ. Nghị quyết cũng khẳng định vai trò của phụ nữ trong tiến trình ra quyết định và ban hành chính sách về biến đổi khí hậu; kêu gọi thực hiện các thỏa thuận tài trợ theo quyết định tại COP27 để hỗ trợ các nước đang phát triển ngăn chặn, giảm thiểu và giải quyết tổn thất, thiệt hại do biến đổi khí hậu gây ra….
Nghị quyết của Hội đồng Nhân quyền LHQ về biến đổi khí hậu và quyền con người năm 2023 được nhóm 3 nước nòng cốt là Việt Nam, Bangladesh và Philippines tích cực giới thiệu hằng năm kể từ năm 2014. Nó thể hiện nỗ lực của cả 3 nước trong việc thúc đẩy và bảo vệ quyền con người trong ứng phó với biến đổi khí hậu, đồng thời góp phần thực hiện chính sách đối ngoại của Việt Nam là chủ động, tích cực và có trách nhiệm với các vấn đề chung của cộng đồng quốc tế.
Bên cạnh nghị quyết trên, Đoàn Việt Nam cũng đã tích cực phát biểu tại nhiều phiên họp, phiên thảo luận về nhiều chủ đề như biến đổi khí hậu và quyền lương thực; bảo trợ xã hội và sự tham gia, lãnh đạo của phụ nữ; quyền sức khỏe, quyền giáo dục, chống mua bán người, đói nghèo cùng cực, chống bạo lực với phụ nữ và trẻ em gái… Trong các phát biểu, Đoàn Việt Nam đều nhấn mạnh Việt Nam ưu tiên tập trung củng cố pháp quyền, minh bạch, an ninh và an toàn xã hội, cũng như tiến hành các cải cách pháp lý và kinh tế cần thiết để hỗ trợ quá trình phục hồi sau đại dịch COVID-19 và thúc đẩy phát triển bao trùm, bền vững. Việt Nam khẳng định phương châm trong nhiệm kỳ thành viên Hội đồng Nhân quyền 2023-2025 là Đối thoại và hợp tác, Tôn trọng và hiểu biết, Quyền con người cho tất cả mọi người.
Cùng với các nước ASEAN, Đoàn Việt Nam cũng đã có một số phát biểu chung về các chủ đề ASEAN cùng quan tâm và chia sẻ, như hợp tác kỹ thuật, xây dựng năng lực, biến đổi khí hậu và quyền con người, bảo trợ xã hội và sự tham gia, lãnh đạo của phụ nữ.
Sự tham gia tích cực của Đoàn Việt Nam tại Khóa họp 53 của Hội đồng Nhân quyền LHQ cùng với việc tổ chức phiên thảo luận chuyên đề và tọa đàm nêu trên đã thể hiện nỗ lực và trách nhiệm của Việt Nam trên cương vị thành viên Hội đồng Nhân quyền nhiệm kỳ 2023-2025.
Vi Minh
