Theo kết luận điều tra của Bộ Công an, thông qua việc nâng khống giá nguyên liệu đầu vào, Công ty Việt Á thu lợi bất chính hàng ngàn tỉ đồng từ số kit test Covid-19 cung cấp cho các đơn vị, cơ sở y tế trên cả nước.
Đến nay, sai phạm của Công ty Việt Á khi chiếm dụng tài sản nhà nước (kết quả nghiên cứu khoa học) và nâng khống giá kit test đã rõ. Nhưng có một câu hỏi rất nhiều người đặt ra, ngay từ thời điểm vụ án mới được khởi tố, đó là hàng triệu kit test Việt Á đã bán có thực sự đạt chất lượng.
Công ty Việt Á bị cáo buộc nâng khống giá kit test lên tới gần 3 lần, thu lợi bất chính cả ngàn tỉ đồng
Kit test Việt Á “ra đời” như thế nào?
Hồ sơ vụ án cho biết, Công ty Việt Á có vốn điều lệ 1.000 tỉ đồng, do bị can Phan Quốc Việt giữ chức Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc. Vợ chồng ông Việt sở hữu hơn 71% vốn điều lệ.
Công ty có trụ sở chính tại P.9, Q.Phú Nhuận, TP.HCM; chi nhánh tại P.An Bình, TP.Dĩ An, tỉnh Bình Dương và 2 địa điểm kinh doanh tại xã Quế Phú, H.Quế Sơn và xã Tam Thăng, TP.Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam.
Tháng 2.2020, do ảnh hưởng của Covid-19, Bộ trưởng Bộ KH-CN ký quyết định phê duyệt nhiệm vụ KH-CN cấp quốc gia về nghiên cứu chế tạo bộ sinh phẩm RT-PCR và real-time RT-PCR phát hiện chủng virus Corona mới 2019 (gọi tắt là đề tài nghiên cứu kit test Covid-19 – PV).
Xem nhanh 12h ngày 21.8: Cựu Trợ lý Phó Thủ tướng từng ngỡ ngàng vì gói quà bạc tỉ của Việt Á, nhưng vẫn nhận
Đề tài do Học viện Quân y chủ trì phối hợp với Công ty Việt Á, kinh phí thực hiện gần 19 tỉ đồng, trích từ ngân sách sự nghiệp KH-CN T.Ư.
Quá trình thực hiện đề tài, có 2 giai đoạn Công ty Việt Á sản xuất kit test Covid-19. Giai đoạn thứ nhất là sản xuất thử nghiệm 200.000 kit test cung cấp cho Bộ Y tế; giai đoạn thứ hai là sản xuất thương mại, cung cấp cho các đơn vị, cơ sở y tế trên cả nước.
Giữa tháng 2.2020, trên cơ sở nghiên cứu ban đầu của Học viện Quân y khi phát hiện 3 mã gen của virus Covid-19, Công ty Việt Á đã nhập nguyên liệu và mua vật liệu để sản xuất thử nghiệm 200.000 kit test.
Từ kết quả sản xuất thử nghiệm, Công ty Việt Á sử dụng chứng dương (mẫu bệnh phẩm) của Học viện Quân y để thử nghiệm thành công test xét nghiệm.
Chi nhánh Công ty Việt Á tại tỉnh Bình Dương
Sau khi hoàn thiện quy trình và sản xuất thành công test xét nghiệm, ông Phan Quốc Việt đề nghị và được ông Hồ Anh Sơn (chủ nhiệm đề tài nghiên cứu), Trịnh Thanh Hùng (Phó vụ trưởng Vụ KH-CN các ngành kinh tế, kỹ thuật Bộ KH-CN) đồng ý để Công ty Việt Á lập hồ sơ gửi Bộ Y tế cấp số đăng ký lưu hành. Việc này, theo kết luận của cơ quan điều tra, là trái quy định, bởi kết quả nghiên cứu thuộc sở hữu của Nhà nước chứ không phải Công ty Việt Á.
Cuối tháng 2.2020, Học viện Quân y có văn bản đề nghị Viện Vệ sinh dịch tễ T.Ư phối hợp thử nghiệm bộ test mà Công ty Việt Á sản xuất. 1 tháng sau, Trung tâm Nghiên cứu y sinh thuộc Viện Vệ sinh dịch tễ T.Ư hoàn thành đánh giá. Trên cơ sở này, Viện Vệ sinh dịch tễ T.Ư ban hành báo cáo đánh giá test xét nghiệm.
Vội vã chuyển giao kết quả nghiên cứu
Tháng 3.2020, bắt nguồn từ đề nghị của ông Phan Quốc Việt, Bộ KH-CN thành lập hội đồng đánh giá, nghiệm thu giai đoạn 1 đề tài nghiên cứu kit test Covid-19. Việc nghiệm thu như vậy là không đúng quy định, bởi pháp luật chỉ quy định nghiệm thu khi kết thúc đề tài chứ không nghiệm thu theo giai đoạn.
Kết quả, hội đồng đánh giá, nghiệm thu giai đoạn 1 đã đề nghị Bộ Y tế cấp phép sử dụng cho test xét nghiệm. Ông Phan Quốc Việt sau đó sử dụng biên bản nghiệm thu này để gửi hồ sơ tới Bộ Y tế, được cấp số đăng ký lưu hành không đúng đối tượng. Đây cũng là bước đệm quan trọng giúp Công ty Việt Á sản xuất kit test Covid-19 số lượng lớn cung cấp cho các cơ sở y tế.
Từ năm 2020 – 2021, Công ty Việt Á sản xuất hơn 8,7 triệu kit test; bán, tặng, ứng trước hơn 8,3 triệu kit test cho các đơn vị, cơ sở y tế trên khắp cả nước (ảnh minh họa)
Mãi đến tháng 11.2021, gần 2 năm kể từ thời điểm Bộ KH-CN phê duyệt đề tài, Học viện Quân y mới có công văn đánh giá, nghiệm thu kết quả đề tài nghiên cứu kit test Covid-19. Để nghiệm thu, Bộ KH-CN thành lập hội đồng và tổ chuyên gia tư vấn.
Cuối tháng 12.2021, Hội đồng tư vấn đánh giá nghiệm thu cấp quốc gia họp, đánh giá đề tài nghiên cứu kit test Covid-19 đạt yêu cầu. Nội dung biên bản có nội dung “đề nghị Bộ KH-CN giao quyền sử dụng rộng rãi cho các tổ chức, doanh nghiệp có nhu cầu để sản xuất, thương mại hóa kết quả, phục vụ phòng, chống dịch kịp thời”.
Tuy nhiên, trên thực tế, ngay từ tháng 12.2020, Công ty Việt Á đã được Bộ Y tế cấp số đăng ký lưu hành chính thức đối với sản phẩm kit test Covid-19 để đưa vào sản xuất trước 1 năm so với kết luận của Hội đồng tư vấn đánh giá nghiệm thu cấp quốc gia.
Sai phạm xảy ra khi kết quả nghiên cứu được bàn giao không đúng đối tượng cho Công ty Việt Á, biến tài sản thuộc sở hữu nhà nước thành tài sản của doanh nghiệp.
Khi đưa vào sản xuất thương mại, Công ty Việt Á dưới sự chỉ đạo của bị can Phan Quốc Việt đã nâng khống giá nguyên liệu đầu vào gần 3 lần (từ 143.000 đồng/kit test lên 470.000 đồng/kit test). Mức giá này được Bộ Y tế hiệp thương, dù không có căn cứ.
Hậu quả, từ năm 2020 – 2021, Công ty Việt Á sản xuất hơn 8,7 triệu kit test; bán, tặng, ứng trước hơn 8,3 triệu kit test cho các đơn vị, cơ sở y tế trên khắp cả nước; được thanh toán gần 6 triệu kit test với tổng giá trị hơn 2.257 tỉ đồng; qua đó thu lợi bất chính hơn 1.235 tỉ đồng.
