Sớm giải quyết chênh lệch cung – cầu vaccine

Trong khi các cơ sở y tế công lập có chức năng tiêm chủng như trạm y tế phường – xã, bệnh viện, trung tâm tiêm chủng công lập luôn trong tình trạng thiếu vaccine thì một số cơ sở tiêm chủng tư nhân lại dư dả vaccine, thậm chí nhiều loại vaccine “hiếm có khó tìm” cũng dễ dàng được đặt mua nếu… có điều kiện.

Nơi thừa, nơi thiếu

Đến hẹn, chị Nguyễn Thụy An (phường Bình Trị Đông B, quận Bình Tân, TPHCM) đưa con đến trạm y tế phường tiêm vaccine viêm não. Theo quy định, vaccine này được tiêm miễn phí theo Chương trình tiêm chủng mở rộng (TCMR). Thế nhưng, nhân viên trạm y tế thông báo vaccine viêm não Nhật Bản đã hết. Để đảm bảo đúng tiến độ tiêm chủng và sợ ảnh hưởng đến sức khỏe, chị Thụy An đã đưa con đến một cơ sở y tế tư nhân, bỏ tiền túi mua vaccine tiêm cho con.

Không chỉ vaccine trong Chương trình TCMR bị khan hiếm, mà nhiều vaccine bổ sung phòng ngừa các loại bệnh khác ngoài danh sách được chi trả trong Chương trình TCMR và các loại vaccine phòng bệnh dành cho người lớn cũng bị “đứt hàng” ở các điểm tiêm chủng công lập. Ngày 7-10, Viện Pasteur TPHCM thông báo, nhiều loại vaccine như: vaccine 4 trong 1 (bạch hầu, uốn ván, ho gà, bại liệt – vaccine Tetraxim), vaccine cúm (Vaxigrip-tetra), vaccine thương hàn (Typhim VI), vaccine viêm màng não do não mô cầu (Menactra)… đã hết. Các điểm tiêm chủng của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TPHCM cũng “lỗi hẹn” với người dân vì một số loại vaccine hết hàng.

Trong khi đó, các điểm tiêm chủng tư nhân luôn khẳng định đáp ứng được nhu cầu tiêm chủng của người dân với đầy đủ các loại. Là ông lớn trong “làng” tiêm chủng, VNVC luôn cam kết “không lo thiếu vaccine”, đồng thời cho biết đơn vị sở hữu lợi thế với các đối tác chiến lược như Glaxosmithkline (Bỉ), Sanofi Pasteur (Pháp), Pfizer (Mỹ), Merck Sharp and Dohme (Mỹ)… Do đó, VNVC được đàm phán trực tiếp, độc lập nhập khẩu chính hãng vaccine số lượng lớn, nhất là đối với các vaccine thường xuyên khan hiếm. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cũng khẳng định luôn có đủ loại vaccine phòng các loại bệnh và đa dạng các quốc gia sản xuất cho người dân lựa chọn.

Theo một chuyên gia trong lĩnh vực y tế dự phòng, trước đây, thị trường tiêm chủng ở Việt Nam tập trung chủ yếu ở các khối bệnh viện và trung tâm y tế công lập. Tuy nhiên, thế độc quyền cùng với cơ chế mua sắm, đấu thầu vaccine với nhiều thủ tục hành chính dẫn đến tình trạng thỉnh thoảng thiếu vaccine và khiến cho việc tiêm chủng của trẻ em nhiều lần bị gián đoạn. Dù vậy, việc dư luận phản ánh các cơ sở tiêm chủng tư nhân đang “thống lĩnh thị trường vaccine”, các cơ sở y tế công lập “đẩy người dân đến các cơ sở tiêm vaccine dịch vụ bằng cách tuyên bố hết vaccine TCMR” cũng chỉ là hiện tượng, chưa có cơ sở xác định.

Vaccine dịch vụ tốt hơn vaccine miễn phí?

Trước thông tin nhiều cơ sở tiêm chủng công lập luôn khan hiếm vaccine, nhiều trường hợp sốc phản vệ, thậm chí tử vong khi tiêm vaccine miễn phí đã khiến nhiều phụ huynh đưa trẻ đi tiêm vaccine dịch vụ và cho rằng vaccine bỏ tiền ra mua có chất lượng tốt hơn vaccine miễn phí, PGS-TS Trần Đắc Phu (nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế), cho rằng, không thể nói vaccine dịch vụ tốt hơn vaccine miễn phí trong Chương trình TCMR. Bởi vaccine trong Chương trình TCMR hay vaccine dịch vụ trước khi đưa vào sử dụng đều phải được Bộ Y tế cấp phép lưu hành; được kiểm định tính an toàn và hiệu quả chặt chẽ. Vaccine trong Chương trình TCMR là do Nhà nước trả tiền để mua và được các tổ chức quốc tế hỗ trợ.

“Thực tế là trên 90% trẻ em dưới 1 tuổi đã được sử dụng các vaccine trong Chương trình TCMR hàng năm. So với trước khi triển khai tiêm chủng, các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm trong Chương trình TCMR đã giảm rõ rệt, từ hàng chục đến hàng trăm lần. Một số bệnh đã được thanh toán và loại trừ: bệnh bại liệt đã được thanh toán từ năm 2000, bệnh uốn ván sơ sinh đã được loại trừ từ năm 2005”, PGS-TS Trần Đắc Phu khẳng định.

Liên quan đến việc người dân các tỉnh Bến Tre, An Giang, Quảng Trị… phản ánh vaccine trong Chương trình TCMR đang rất thiếu và khan hiếm; tỷ lệ trẻ được tiêm chủng đạt thấp, tiềm ẩn nguy cơ bùng phát một số bệnh nguy hiểm ở trẻ, ngày 30-9, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan đã có văn bản trả lời: Đây là năm đầu tiên các địa phương triển khai thực hiện mua sắm vaccine TCMR từ ngân sách địa phương nên gặp nhiều khó khăn trong việc bố trí, phê duyệt kinh phí, vướng mắc thủ tục đấu thầu, phê duyệt giá…

Để khắc phục tình trạng này, Bộ Y tế đã trình Chính phủ báo cáo Quốc hội và được Quốc hội ủng hộ, chỉ đạo bố trí ngân sách Trung ương để tiếp tục thực hiện mua sắm vaccine trong Chương trình TCMR. Bộ Y tế đã hướng dẫn, chỉ đạo các tỉnh, thành phố trên cả nước tổng hợp nhu cầu vaccine và hoàn thành thủ tục mua sắm 10 loại vaccine sản xuất trong nước; đồng thời tiếp tục chỉ đạo các đơn vị liên quan để đảm bảo cung ứng đủ vaccine trong thời gian tới, chỉ đạo các địa phương chủ động triển khai hoạt động tiêm chủng, tăng cường giám sát, phát hiện dịch và triển khai đồng bộ các biện pháp phòng bệnh khoanh vùng, không để bệnh lây lan.

MINH NAM