Sài Gòn du lãm: Những cuộc dạo chơi

TUA THANH TRA

Tua này đi bằng xe hơi vào buổi chiều tối, từ 5 – 6 giờ. Con đường rất đẹp rẽ một khúc cua lớn về phía bắc Sài Gòn và đi vào địa phận tiểu khu hay còn gọi là hạt thanh tra Gia Định [inspection de Giadinh, tức Tòa bố Gia Định, nay là trụ sở UBND Q.Bình Thạnh (số 6 Phan Đăng Lưu)], nên đường này mang tên “tua thanh tra”.

Thư viện Quốc gia Pháp

Một con đường rộng, êm ái, chạy dài và được che chở bởi những cây cao, hai bên đường có hàng rào cây xanh nở hoa, hoặc có khi xuyên thẳng qua những cánh đồng lúa tươi tốt. Không khí ở đây trong lành hơn thành phố; và gió mùa dù đã dịu đi rất nhiều nhưng vẫn cuốn theo đôi chút ẩm ướt bốc lên từ mặt đất.

Trên một phần lối đi dạo, xe hơi đi chậm rề. Vị trí được lựa chọn tùy theo thị hiếu của người ta. “Lối cây keo” (allée des acacias) phải nhường bước trước “tua hồ” (tour de lacs); sau vài tháng người ta lại đổi hành trình mới.

Người ta tươi cười và chào hỏi nhau, người ta lo lắng thấy những gương mặt mới. Đây là chốn người ta đi tìm một chủ đề bàn luận cho bữa ăn tối và đôi chút kích thích vị giác.

VƯỜN BÁCH THẢO VÀ CÔNG VIÊN THÀNH PHỐ

Đường về băng qua “Vườn bách thảo” (Jardin Botanique) [nay là Thảo Cầm Viên] cũng nổi tiếng không kém.

Công viên đẹp mắt hơn cả tưởng tượng nằm trên bờ một con kinh lớn ít bùn lầy hơn những kinh khác. Những lối đi rộng mở dưới bóng các Loài cây nhiệt đới được dán nhãn và phân loại. Những lối khác rợp bóng các loài cọ. Thảm cỏ dày và xanh, lấm tấm những bông hoa mọng nước, sặc sỡ và ngào ngạt.

Với những người chưa đủ thỏa mãn những loài thực vật đẹp nhất của Đông Dương thì ở đây người ta bổ sung cho phong cảnh tuyệt đẹp bằng hệ động vật trong vùng. Cọp, báo, voi, gấu, rắn đủ loại cùng chung sống trong những gian nhà bố trí rải rác khắp vườn.

Chuồng chim là nơi được các kiến trúc sư đặc biệt chăm sóc. Vô số loài chim cực lớn hoặc bé xíu nhốt trong những căn nhà gỗ rộng có lưới bao, ẩn mình dưới tán cây xanh và được tưới tắm bằng một vòi phun nước nhỏ. Bồ nông, cò quăm và tất cả các loài chân màng có thể thuần hóa bơi lội tự do trong hồ nước xinh đẹp nằm giữa Vườn bách thảo.

Người Sài Gòn đánh giá rất cao những kỳ quan này, và vào buổi chiều tối, những ai không bị cám dỗ bởi tua thanh tra thì thường tới chiêm ngưỡng thiên nhiên vùng Viễn Đông tươi đẹp được tái hiện một cách tinh tế trong công viên đẹp nhất này.

Không quyến rũ bằng Vườn bách thảo, thế nhưng Công viên thành phố (Jardin de la ville) [nay là Công viên Tao Đàn] vẫn mang đến một cuộc dạo chơi thú vị cho những ai yêu không gian và bóng mát. Được thiết kế trên vị trí một khu rừng cổ xưa và để thể hiện sự kính trọng với những chủ nhân cũ, công viên này bảo tồn nhiều cây cối lạ kỳ.

Mỗi chủ nhật công viên lại nô nức người như lễ hội; âm nhạc của thủy quân lục chiến lôi cuốn toàn bộ Sài Gòn; những tín đồ của tua thanh tra cũng từ bỏ lối đi dạo ưa thích của họ và khi mặt trời lặn thì xe kéo, xe ngựa, xe mui gập đổ vào lối đi xinh đẹp bọc quanh những sân khấu của nhạc công; xe nối đuôi nhau thành ba bốn hàng hoặc chen nhau với tốc độ rùa bò.

Lối đi dạo thứ hai bao quanh đình tạ dành riêng cho khách bộ hành. Tốt nhất là bạn nên bỏ lại xe và đi bộ trong khu vực ít nhiều riêng tư này. Ở đây người ta tụ tập từng nhóm và buôn chuyện quá trời. Những cô gái Sài Gòn dễ thương rất giỏi nói chuyện; và chẳng phải rất thú vị khi biết được chi tiết gai góc của một câu chuyện ta vừa mới nghe sao!

Chế nhạo là cả một một nghệ thuật sống đấy.

Những kẻ ham chế nhạo đôi khi quá trớn làm mất đi cái phong vị! Dân trí ở thuộc địa rất cao, cao hơn người ta nghĩ, và những lời đàm tiếu không thể tránh khỏi, thậm chí những lời vu khống ở đây liền có một mùi vị đặc biệt. Nó không còn là lời đồn đãi tầm phào tỉnh lẻ nữa.

Tôi biết cuộc dạo chơi sẽ thú vị hơn, vui nhộn hơn vì lẽ đó! Những bộ óc thông minh nhất chắc chắn sẽ tham gia vào phần tế nhị này, và, xin thưa, nếu như cách tiêu khiển đó là tệ hại thì cũng không thể lấy cái tinh thần dí dỏm ra mà bao biện cho nó được. (còn tiếp)

(Thư Nguyễn trích dịch từ tạp chí Le tour du monde năm 1893)