Kết quả giám sát ghi nhận sự nỗ lực, tích cực của Chính phủ, Bộ GD&ĐT, các bộ, ngành, địa phương và tổ chức, cá nhân có liên quan. Nội dung sách giáo khoa cơ bản đáp ứng yêu cầu, được đổi mới theo hướng tinh giản, tăng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
Đoàn giám sát cũng chỉ ra tồn tại, hạn chế trong thực hiện đổi mới sách giáo khoa giáo dục phổ thông.
Quốc hội chỉ ra loạt sai phạm, hạn chế về SGK, chương trình phổ thông mới. (Ảnh minh hoạ)
Thứ nhất, việc thẩm định, tiếp thu chỉnh sửa một số sách giáo khoa chưa chặt chẽ dẫn tới chất lượng chưa bảo đảm, còn nhiều lỗi, nội dung thiếu chính xác, văn phong chưa chuẩn mực ở nhiều sách giáo khoa, nhất là với sách giáo khoa tiếng Việt lớp 1, Khoa học tự nhiên lớp 6 và Lịch sử lớp 11.
Chất lượng một số sách giáo khoa của chương trình giáo dục phổ thông mới còn hạn chế, nội dung chưa phù hợp với học sinh, còn khó, kiến thức nặng. Báo cáo cũng chỉ ra một số nội dung khó hiểu, khó giải thích vấn đề; chưa phù hợp với một số vùng miền, có từ ngữ mang tính địa phương; một số đoạn văn, bài thơ đưa vào sách giáo khoa chưa được đánh giá cao.
Thứ hai, việc tổ chức lựa chọn sách giáo khoa cũng có bất cập. Ở một số địa phương, việc lập hồ sơ lựa chọn sách giáo khoa còn thiếu sót so với quy định.
Điều này được thể hiện trong kết luận của Thanh tra Bộ GD&ĐT chỉ ra 6 tỉnh (Đồng Tháp, Kiên Giang, Long An, Đắk Lắk, Quảng Ngãi và Khánh Hòa) có một số sai sót trong quy trình lựa chọn sách giáo khoa.
Nhiều địa phương chỉ chọn 1 bộ sách giáo khoa thực hiện chung trên địa bàn, trong đó có 14 tỉnh thành (Bắc Kạn, Quảng Nam, Yên Bái; Sóc Trăng, Cà Mau, Đồng Tháp; TP Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đà Nẵng, Hậu Giang, Quảng Ninh, Sơn La, Thanh Hóa, Vĩnh Phúc) chỉ chọn 1 bộ sách giáo khoa cho lớp 1.
39 tỉnh thành (Lai Châu, Bắc Kạn, Điện Biên, Hà Giang, Phú Thọ, Quảng Bình, Quảng Nam, Ninh Thuận, Khánh Hòa; TP HCM, Sóc Trăng… ) chỉ chọn 1 bộ sách giáo khoa cho lớp 2.
31 tỉnh thành (Đồng Tháp, TP.HCM, Sóc Trăng, Bình Phước, Bình Thuận, Cà Mau, Đồng Tháp, Hậu Giang, Tiền Giang, Vĩnh Long…) chọn 1 bộ sách giáo khoa cho lớp 6.
Theo đoàn giám sát, việc lựa chọn nhiều bộ sách giáo khoa tạo ra khó khăn trong khâu đặt hàng, bảo đảm cung ứng sách giáo khoa trước năm học mới. Sự khác biệt về nội dung, cấu trúc trong mỗi bộ sách khó khăn cho việc ra đề thi chung, học sinh chuyển trường phải mua lại sách giáo khoa, khó tiếp cận kiến thức.
Trong khi đó, cung ứng, phát hành sách giáo khoa còn nhiều bất cập, qua nhiều khâu trung gian. Tình trạng thiếu sách giáo khoa diễn ra ở nhiều nơi, nhất là trước thềm năm học mới. Phụ huynh, học sinh gặp nhiều phiền hà trong việc mua sách giáo khoa theo kênh phát hành tự do qua hệ thống cửa hàng bán lẻ.
Thứ ba, giá sách giáo khoa. Cụ thể, giá sách giáo khoa tăng 2-4 lần giá sách giáo khoa chương trình cũ.
Đoàn giám sát dẫn chứng với Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam, các bộ sách giáo khoa lớp 1 mới có giá từ 179.000-194.000 đồng/bộ, khoảng 19.000/cuốn; bộ sách cũ có giá 54.000 đồng, khoảng 9.000 đồng/cuốn. Tương tự, các bộ sách giáo khoa lớp 2 mới có giá từ 179.000-186.000 đồng/bộ, khoảng 18.000/cuốn; bộ cũ có giá 53.000 đồng….
Đoàn giám sát cho rằng, giá sách cao, gây khó khăn cho một bộ phận người dân, nhất là ở vùng có điều kiện kinh tế – xã hội khó khăn, đồng bào dân tộc thiểu số.
Ngoài ra còn có tình trạng bán sách giáo khoa kèm sách bài tập, tài liệu tham khảo diễn ra ở nhiều nơi, dẫn tới tăng chi phí mua sách.
Điều đáng nói là mặc dù có nhiều nhà xuất bản tham gia làm sách giáo khoa, có nhiều bộ sách giáo khoa, nhưng giá sách không giảm, mà thực tế đang tăng. Giá sách giáo khoa môn tiếng Anh cao hơn nhiều so với các môn học còn lại nhưng không sử dụng được nhiều lần.
Thứ tư, chi phí phát hành sách giáo khoa cao, chưa hợp lý so với các mặt hàng thiết yếu. Mức tối đa phí phát hành (chiết khấu) sách theo chương trình mới cho các đơn vị đầu mối phát hành phục vụ năm học 2020-2021, 2021-2022 với sách giáo khoa là 29% giá bìa, sách bài tập là 33%, sách giáo viên là 15%.
Năm học 2022-2023, chiết khấu với sách giáo khoa là 28,5% giá bìa, sách bài tập là 35%, sách giáo viên là 15%.
Từ những sai phạm, hạn chế trên đoàn giám sát kiến nghị Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét chuyển cơ quan chức năng thanh tra/điều tra toàn diện việc xác định, sử dụng chi phí phát hành (chiết khấu) sách giáo khoa theo chương trình giáo dục phổ thông mới.
Hà Cường
