Dịp tháng 12/2023, tôi và Đại tá, nhạc sĩ Ngọc Khuê, tác giả của bài hát “Mùa xuân làng lúa làng hoa” nổi tiếng, người thì từ Hà Nội vào (nhạc sĩ Ngọc Khuê), người thì từ TP. Hồ Chí Minh ra để nhận một giải thưởng âm nhạc do Hội Văn học – Nghệ thật Quảng Trị trao tặng. Bài hát “Người chiến binh mang tên sông Thạch Hãn” – nhạc Ngọc Khuê, lời thơ Châu La Việt, ngợi ca Tổng Bí thư Lê Duẩn và người con trai trưởng của ông – Đại tá Lê Hãn, ngày trước cùng đơn vị Bộ Tư lệnh Phòng không Không quân với chúng tôi.
Thật ra bài hát chỉ được giải Ba, nhưng chúng tôi hẹn nhau nhất định phải có mặt ở Quảng Trị, vì chúng tôi muốn sau khi nhận bằng khen và giải thưởng sẽ về Nhà lưu niệm Tổng Bí thư Lê Duẩn để dâng hương và “báo công”, sau đó sẽ mang bằng khen và tặng thưởng về TP. Hồ Chí Minh tặng cho đồng chí Lê Hãn, nguyên mẫu của bài ca, năm nay đã 94 tuổi, để cho ông hay tình cảm quê nhà Quảng Trị và các văn nghệ sĩ với Tổng Bí thư Lê Duẩn và người con yêu quý của ông.
Nhạc sĩ Ngọc Khuê, nhà văn Châu La Việt (thứ 5 và 6 từ phải qua) nhận giải thưởng âm nhạc của Quảng Trị – Ảnh: PV
Buổi chiều ở Triệu Thành, buổi tối chúng tôi về Đông Hà, ngồi ở một quán nhỏ bên sông Hiếu cùng nhà báo Trương Đức Minh Tứ. Anh “làm to” hơn chúng tôi (là Tỉnh ủy viên, Tổng Biên tập Báo Quảng Trị) nhưng tuổi đời và tuổi học Tổng hợp Văn lại thuộc lớp sau. Anh lại họ Trương – Quảng Trị với mẹ tôi, nên tôi hằng yêu quý như một người em thân thiết.
Đầu xuân năm nay ở TP. Hồ Chí Minh, tôi và Trương Đức Minh Tứ đã cùng những người con Quảng Trị làm báo ở thành phố như Trần Trọng Dũng, Phó Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam; Nguyễn Khắc Văn, Phó Tổng Biên tập Báo Sài Gòn giải phóng; Đoàn Minh Phong, Tổng thư ký Tuần báo Văn nghệ TP. Hồ Chí Minh; Bùi Phan Thảo, Thư ký Tòa soạn Báo Người Lao Động… ngồi đón xuân cùng nhau.
Hồi tháng Bảy, tôi lại có dịp cùng các nhà báo TP. Hồ Chí Minh theo đoàn công tác Hội Nhà báo Việt Nam với các tổng biên tập và phó tổng biên tập các tờ báo lớn, có đồng chí Trương Hòa Bình, nguyên Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ tham gia về Quảng Trị tri ân các anh hùng liệt sĩ, nên tôi lại có dịp ngồi cùng Trương Đức Minh Tứ; Đinh Như Hoan, Phó Tổng Biên tập Báo Nhân Dân; Tô Đình Tuân, Tổng Biên tập Báo Người Lao Động; Lê Thế Chữ, Tổng Biên tập Báo Tuổi Trẻ; Nguyễn Ngọc Toàn, Tổng Biên tập Báo Thanh Niên… và một bông hoa xinh đẹp là Lê Ngọc Hiếu – cháu nội Tổng Bí thư Lê Duẩn, là phó giám đốc một công ty của Vietcombank… ngồi giữa Đông Hà trò chuyện không dứt.
Và giờ đây, lại có dịp cùng Trương Đức Minh Tứ ngồi cùng vợ chồng Ngọc Khuê nghe gió lồng lộng từ sông Hiếu thổi vào. Tính Trương Đức Minh Tứ khiêm tốn giản dị , chân tình, rất lịch sự và hiếu khách nên được bạn bè văn nghệ yêu quý ngay từ buổi gặp ban đầu.
Với Đại tá, nhạc sĩ Ngọc Khuê, tôi vốn thân thiết với anh từ đời lính của mình. Chúng tôi đều từng là những pháo thủ cao xa chiến đấu trong chiến tranh. Rồi hòa bình, hợp cùng những nghệ sĩ ưu tú Kiều Minh; nhạc sĩ Minh Quang, Phó Giám đốc Nhà hát Ca múa nhạc quân đội; Nguyễn Thanh Bình, cô gái sinh viên ngoại ngữ xinh đẹp cùng Đoàn nghệ thuật của Bộ Tư lệnh Phòng không Không quân đã hợp thành một “cạ”, một nhóm bạn nghệ thuật tri âm tri kỷ đến hôm nay.
Nhạc sĩ Ngọc Khuê đoạt Huy chương vàng tại Hội diễn toàn quân 2023 -Ảnh: T.L
Ngọc Khuê hiền lành, chất phác, chiến đấu rất dũng cảm và làm việc cũng rất chăm chỉ, trách nhiệm. Anh là một đoàn trưởng nghệ thuật, một tài năng âm nhạc xuất sắc của quân đội. Anh chính là tác giả của thiên tình ca bất hủ “Mùa xuân làng lúa làng hoa” được người yêu âm nhạc cả nước đều hát, mùa xuân nào cũng rộn ràng khắp làng trên xóm dưới. Đại tá, nhạc sĩ Ngọc Khuê từng được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2012.
Riêng với Quảng Trị, Ngọc Khuê dù quê ở Hoài Đức, Hà Nội, trong chiến tranh thì chiến đấu ở Hàm Rồng, Thanh Hóa, nhưng rồi với một duyên tình lạ kỳ, Quảng Trị đã thành mảnh đất tình sâu nghĩa nặng với anh. Từ năm xưa, khi ở Đoàn Văn công quân chủng Phòng không không quân, anh thường về đây biểu diễn. Lại nữa, anh cùng các nhạc sĩ quân đội nổi tiếng như Huy Thục (Lê Anh Chiến); Trọng Loan (Hương Loan)… là những nhạc sĩ quân đội có nhiều bài hát nhất về mảnh đất Quảng Trị quê hương tôi.
Riêng với Ngọc Khuê, đó là các bài hát: “Đời đời khắc ghi Bác Ba Lê Duẩn” (thơ Lê Khánh Hưng); “Người chiến binh mang tên dòng sông Thạch Hãn” (thơ Châu La Việt); “Tiếng hát Mẹ” (viết về tiếng hát một người nghệ sĩ quê hương Quảng Trị), “Bà nội tôi” (thơ Lê Khánh Hưng) và “Bài hát về Bác Ba Lê Duẩn” (thơ Châu La Việt)…
Nhạc sĩ Ngọc Khuê cùng Đoàn Văn công Phòng không không quân biểu diễn ở Quảng Trị – Ảnh: T.L
Bởi yêu thơ văn và tính tình Trương Đức Minh Tứ và tài năng Ngọc Khuê, tôi đã rủ thêm một nhà báo ở cùng làng tôi Mai Xá là Hồ Nguyên Kha cùng ngồi bên sông Hiếu để tận hưởng những ngọn gió từ sông Hiếu thổi lên, tận hưởng những hương vị quê nhà Quảng Trị.
Nghĩ là một cuộc hội ngộ ân tình thôi, nhưng bất ngờ một điều diệu kỳ đã đến. Chỉ từ một bài thơ trong cuốn sổ tay của Trương Đức Minh Tứ, một ánh chớp sáng tạo lóe lên với nhạc sĩ Ngọc Khuê. Một người cha Quảng Trị đã đến với âm nhạc của anh giản dị, cao đẹp và thiêng liêng, mà chính tác giả thơ cũng không hề nghĩ tới. Là thơ của mình đấy, mà phút chốc đã thành một bài ca tuyệt vời, ý thơ vẫn giữ, chỉ thêm âm nhạc diệu kỳ chắp cánh.
Nhạc sĩ Ngọc Khuê tâm sự: “Từ đêm ấy bên sông Hiếu, tôi khá bất ngờ khi được đọc bài thơ “Kỷ niệm về cha” của nhà báo Trương Đức Minh Tứ, khi anh kể một cách rất tình cảm về người cha thân yêu của mình. Cha không quản ngại đường xa, núi non hiểm trở để lên tận vùng cao nguyên Pleiku thăm con trai. Trong đó, tôi rất ấn tượng với tình cảm của anh khi thấy cha đêm không ngủ được vì trời cao nguyên gió lạnh, khiến trang thơ của anh nước mắt nhạt nhòa…
Cảm xúc quá, tôi bắt tay ngay vào việc chắp cánh bằng giai điệu cho bài thơ. Trong đó, đoạn đầu của ca khúc với nét nhạc xúc động, tình cảm sâu nặng, có đôi nét phảng phất chất dân ca Quảng Trị, nhưng đến đoạn B, với âm hưởng phần nào đã được thay đổi, âm điệu dân ca Gia Lai như sáng lên, bừng lên những tình cảm vừa thiết tha, vừa bao la tựa như ta được đứng giữa núi rừng cao nguyên để hát về tình yêu cao cả người cha của mình, hát với đất trời mênh mang cao nguyên Pleiku hùng vĩ.
“Con tự hào về cha đấy cha ơi” thơ Trương Đức Minh Tứ, nhưng đấy cũng chính là điều tôi muốn nói về cha tôi, về những người cha chúng ta giản dị mà tình yêu luôn lớn lao. Và khi đến câu thơ “Mai cha về vùng quê cát trắng, cơn gió lào thổi rát sau lưng, nhìn bóng núi cha lại nhớ lại thương” thì tôi đã phổ thơ với niềm xúc cảm tột độ…”.
Bài hát “Kỷ niệm về cha” của Ngọc Khuê ngay lập tức được sự hưởng ứng của những ca sĩ hai miền Nam – Bắc, chất giọng tương phản nhau, như Võ Thành Tâm – ca sĩ, thạc sĩ âm nhạc của TP. Hồ Chí Minh với giọng hát baritone trữ tình, sáng và đẹp và ca sĩ Mai Chi, giọng soprano nữ cao xuất sắc của quân đội, đã cùng trình diễn rất xúc động và rất thành công bài hát này.
Với cảm nhận của tôi, đây là một bài hát rất xuất sắc về tình phụ tử thiêng liêng, mang tính truyền cảm và tính giáo dục cao, tác động mạnh mẽ đến trái tim con người. Và với tôi, một người Quảng Trị, nghe như có gió sông Hiếu và gió đỉnh Hàm Rồng, đỉnh Chư Nâm lồng lộng Pleiku trong bài ca… Sâu thăm thẳm, cao vời vợi và xúc động khôn cùng.
Châu La Việt
