Hiện nay, số lượng doanh nghiệp (DN) chậm đóng bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) có chiều hướng gia tăng. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động và tác động tiêu cực đến chính sách an sinh xã hội nói chung trên địa bàn tỉnh.
Bảo hiểm xã hội tỉnh phối hợp với các đơn vị liên quan kiểm tra việc đóng BHXH, BHYT cho người lao động tại một doanh nghiệp – Ảnh: M.L
Theo báo cáo của Bảo hiểm xã hội (BHXH) tỉnh, tính đến ngày 31/12/2023, tổng tiền chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN trên địa bàn tỉnh là 33,7 tỉ đồng, trong đó, chậm đóng: BHXH 28,4 tỉ đồng, BHTN 0,8 tỉ đồng, BHYT 4,5 tỉ đồng.
Trước tình hình này, tỉnh đã có biện pháp cứng rắn đối với doanh nghiệp cố tình chây ỳ, chậm đóng BHXH cho người lao động. Năm 2023, BHXH tỉnh đã phối hợp với các đơn vị liên quan thực hiện thanh tra, kiểm tra 130 đơn vị sử dụng lao động. Qua đó đã xử lý thu hồi 2 tỉ đồng tiền chậm đóng BHXH, BHTN, BHYT, bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp tại 63 đơn vị sử dụng lao động; lập biên bản vi phạm hành chính tại 6 đơn vị sử dụng lao động chậm đóng BHXH, BHTN, BHYT lớn, kéo dài với tổng số tiền chậm đóng 6,8 tỉ đồng. BHXH tỉnh cũng ban hành và tham mưu đề nghị Chủ tịch UBND tỉnh ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với 5 đơn vị sử dụng lao động, với tổng số tiền 364,4 triệu đồng; yêu cầu 13 đơn vị sử dụng lao động thực hiện đăng ký tham gia, truy đóng BHXH, BHTN, BHYT cho 33 người lao động, với tổng số tiền trên 97 triệu đồng.
Điển hình như cuối tháng 7/2023, Chủ tịch UBND tỉnh đã ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với Công ty Cổ phần Công trình 793, đóng tại phường Đông Lễ, TP. Đông Hà, vì có hành vi chậm đóng BHXH, BHTN, BHYT cho người lao động. Theo đó, tính đến ngày 30/6/2023, công ty này chậm đóng BHXH, BHTN với số tiền trên 3,62 tỉ đồng, chậm đóng BHYT của 58 người lao động với số tiền gần 36 triệu đồng (chưa bao gồm tiền lãi do chậm đóng). Tính đến thời điểm lập biên bản vi phạm hành chính (ngày 10/7/2023), số tiền chậm đóng BHXH, BHTN tính đến ngày 30/6/2023 là gần 3,56 tỉ đồng (chưa bao gồm tiền lãi do chậm đóng).
Đồng thời, công ty đã khắc phục chuyển nộp đủ số tiền chậm đóng BHYT tính đến ngày 30/6/2023 cho 58 người lao động nêu trên. Căn cứ các hành vi vi phạm hành chính và các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ, Chủ tịch UBND tỉnh quyết định phạt Công ty Cổ phần Công trình 793 số tiền 165 triệu đồng.
Bên cạnh đó, công ty này buộc phải đóng đủ số tiền BHXH cho cơ quan BHXH tính đến hết ngày 30/6/2023 là gần 3,56 tỉ đồng và nộp khoản tiền lãi bằng 2 lần mức lãi suất đầu tư quỹ BHXH bình quân của năm trước liền kề tính đến hết ngày 30/6/2023 với số tiền gần 700 triệu đồng.
Theo thông tin từ BHXH tỉnh, hiện công ty này đã nộp tiền xử phạt hành chính, tuy nhiên số tiền chậm đóng BHXH, BHYT thì vẫn chưa thanh toán. BHXH tỉnh đã tiến hành thủ tục cưỡng chế nhưng tài khoản của công ty tại các ngân hàng đều không có tiền nên đơn vị gặp khó khăn trong việc thu hồi khoản tiền trên.
Tháng 11/2023, đoàn giám sát do Liên đoàn Lao động tỉnh chủ trì, phối hợp với Sở Lao động, Thương binh và Xã hội, BHXH tỉnh đã tổ chức giám sát việc thực hiện kế hoạch thực hiện chỉ tiêu phát triển người tham gia BHXH, BHTN giai đoạn 2022 – 2025 của UBND tỉnh tại 2 huyện Hải Lăng, Triệu Phong.
Theo báo cáo của các địa phương với đoàn giám sát, huyện Hải Lăng có 89/154 doanh nghiệp đang hoạt động đóng BHXH, BHYT, BHTN cho 2.729/4.200 lao động; huyện Triệu Phong có 75/209 doanh nghiệp tham gia BHXH, BHYT, BHTN cho 1.684/1.882 lao động.
Nguyên nhân chính khiến tỉ lệ tham gia BHXH cho người lao động còn thấp là do các doanh nghiệp đều có quy mô nhỏ và siêu nhỏ, sử dụng ít lao động (doanh nghiệp dưới 10 lao động chiếm từ 77%-88%). Nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong sản xuất, kinh doanh đã ảnh hưởng đến đời sống, việc làm và thực hiện chế độ, chính sách với người lao động.
Đây cũng là thực trạng chung của doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh. Những doanh nghiệp này có điểm chung là ít lao động, quan hệ lao động chưa được xác lập đúng với quy định của Bộ luật Lao động. Có trường hợp doanh nghiệp ký hợp đồng lao động không đúng quy định, thậm chí không ký hợp đồng lao động đối với người làm công như quy định.
Ngoài ra, một số doanh nghiệp do thành viên trong gia đình trực tiếp lao động nên không nhận thức được đầy đủ quyền lợi lâu dài; nhiều doanh nghiệp đăng ký kinh doanh nhưng không hoạt động, không làm thủ tục giải thể.
Doanh nghiệp chậm đóng BHXH thường có lý do là việc kinh doanh không thuận lợi, nhiều loại chi phí tăng cao nên gặp khó khăn trong việc đóng BHXH, BHYT cho người lao động…
Bên cạnh đó cũng có một số doanh nghiệp cố tình chiếm dụng tiền BHXH, chậm trễ thanh toán tiền BHXH trong khi nhận thức của người lao động về BHXH chưa cao; người lao động do sợ mất việc làm và vì lợi ích trước mắt nên không dám đấu tranh, thậm chí thỏa hiệp, thống nhất với doanh nghiệp không đóng BHXH như quy định.
Việc chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN của đơn vị sử dụng lao động ảnh hưởng trực tiếp đến việc thực hiện các chế độ chính sách đối với người lao động, nhất là khi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động hoặc một số người lao động không được chốt sổ BHXH để giải quyết chế độ khi cần.
Để khắc phục tình trạng chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN của đơn vị sử dụng lao động trong đó có doanh nghiệp là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị các cấp.
BHXH tỉnh cần phối hợp với các ngành liên quan tiếp tục tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách pháp luật về BHXH, BHYT nhằm nâng cao hơn nữa ý thức chấp hành pháp luật của các đơn vị sử dụng lao động và nhận thức của người lao động về BHXH, BHYT; thành lập các đoàn kiểm tra liên ngành để đôn đốc, nhắc nhở doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp chậm đóng BHXH, BHYT từ 3 tháng trở lên, doanh nghiệp chưa đóng hoặc đóng không đầy đủ BHXH, đồng thời có hình thức xử lý nghiêm khắc đối với đơn vị chậm đóng BHXH, BHYT kéo dài.
Mai Lâm
