Trong các địa phương thuộc khu vực Bắc miền Trung, hiếm có một vùng đất nào hội tụ nhiều điều kiện để phát triển kinh tế như huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị. Nơi phía Bắc, huyện giáp với vùng đồng bằng các xã Kim Thủy, Sen Thủy, Ngư Thủy, tỉnh Quảng Bình; phía Nam giáp với vùng nông thôn trù phú của huyện Gio Linh; phía Tây giáp với trùng điệp núi non của huyện Hướng Hóa; phía Đông lại giáp Vịnh Bắc Bộ từ Mạch Nước đến Mũi Lay và giáp Biển Đông từ Mũi Lay đến Cửa Tùng. Từ địa hình đa dạng này, Vĩnh Linh đã hình thành 3 vùng kinh tế trọng điểm gắn với 3 đô thị động lực của huyện. Điều đáng kỳ vọng là cả 3 đô thị động lực này của Vĩnh Linh đang đứng trước sự kết nối, mở rộng không gian và nhiều cơ hội phát triển trong tương lai gần.
Trung tâm thị trấn Hồ Xá, huyện Vĩnh Linh -Ảnh: Đ.T
Định hướng phát triển
Trong những năm qua, nhờ có sự quan tâm đầu tư có trọng tâm, trọng điểm nên công tác quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển đô thị trên địa bàn huyện Vĩnh Linh đã đạt được nhiều kết quả rất quan trọng. Đến nay, toàn huyện có 3 đô thị (thị trấn Hồ Xá, thị trấn Cửa Tùng, thị trấn Bến Quan) với diện tích 2.205 ha, chiếm 3,55% tổng diện tích tự nhiên, dân số 25.820 người, chiếm 29,20% tổng dân số toàn huyện, tỉ lệ đô thị hóa là 29,20%.
Ở cả 3 đô thị này, không gian đô thị từng bước được mở rộng; hạ tầng kỹ thuật được ưu tiên đầu tư theo hướng ngày càng đồng bộ cả về hệ thống đường, điện, nước sạch và thông tin liên lạc; hạ tầng kinh tế – xã hội được chú trọng, nâng cấp theo hướng ngày càng hiệu quả, phục vụ tốt cho mục tiêu phát triển, nâng cao chất lượng sống của dân cư đô thị.
Bước đầu đã hình thành được cực tăng trưởng theo 3 vùng (đồng bằng, ven biển, đồi núi) với thị trấn Hồ Xá giữ vai trò trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa; thị trấn Cửa Tùng giữ vai trò động lực trong phát triển kinh tế – xã hội phía Đông và thị trấn Bến Quan giữ vai trò động lực trong phát triển kinh tế – xã hội phía Tây của huyện.
Trao đổi với chúng tôi, Phó Chủ tịch UBND huyện Vĩnh Linh Nguyễn Anh Tuấn cho biết, định hướng quy hoạch đối với thị trấn Hồ Xá theo hướng phát triển mở rộng không gian chủ yếu dọc tuyến Quốc lộ 1 và khu vực phía Bắc thị trấn hiện có. Mở rộng không gian đô thị tại khu vực ruộng thấp dọc Quốc lộ 1 và khu vực phía Đông Bắc thị trấn nhằm khai thác quỹ đất phục vụ nhu cầu đô thị hóa. Mở rộng thị trấn về các xã Vĩnh Tú, Vĩnh Long, Trung Nam, Vĩnh Hòa. Hình thành trục thương mại của thị trấn là trục dọc theo Quốc lộ 1 và kết nối trục đường Phạm Văn Đồng, thị trấn Hồ Xá với đường ven biển.
Khai thác cảnh quan ven sông Hồ Xá để tạo thành không gian công viên cây xanh, công viên sinh thái. Ưu tiên phát triển dân số đô thị, hoàn thiện cơ sở hạ tầng Khu công nghiệp Tây Bắc Hồ Xá, kêu gọi các doanh nghiệp đầu tư vào khu công nghiệp để thu hút lao động, mở rộng ranh giới hành chính về phía Tây Bắc và phía Đông của thị trấn.
Phấn đấu đến năm 2030, quy mô dân số đô thị đạt trên 16 nghìn dân, mật độ dân số đạt 6.000 người/km2, tỉ lệ lao động phi nông nghiệp đạt tiêu chí đô thị loại IV. Đầu tư xây dựng hoàn thành nhà văn hóa trung tâm, khu dân cư mới Khu phố 5, khu dân cư Tây Nam Quốc lộ 1, Trung tâm thương mại Việt Lào trước năm 2025, Khu dịch vụ sinh thái Bàu Đưng tại Khu phố 4; hệ thống trục cảnh quan dọc sông Hồ Xá đến Quốc lộ 9D cầu Điện Vĩnh Long. Xây dựng các tuyến phố văn minh đô thị trên các tuyến đường Lê Duẩn, Hùng Vương, Trần Phú, Trần Hưng Đạo, Huyền Trân Công Chúa…
Tấp nập bến cá Cửa Tùng, huyện Vĩnh Linh -Ảnh: Đ.T
Định hướng quy hoạch đối với thị trấn Cửa Tùng theo hướng đô thị có chức năng trung tâm du lịch dịch vụ ven biển phía Đông của huyện, tập trung phát triển thương mại, dịch vụ, cụm công nghiệp và các sản phẩm làng nghề ven biển làm động lực phát triển kinh tế vùng. Hướng phát triển không gian dọc ven biển từ khu vực Mũi Si đến cảng Cửa Tùng. Phấn đấu đến năm 2030 hoàn thiện các tiêu chí đô thị loại V. Triển khai các dự án khu vực trung tâm thị trấn, xây dựng trục cảnh quan ven biển phục vụ du lịch.
Định hướng quy hoạch đối với thị trấn Bến Quan theo hướng đô thị kinh tế tổng hợp kết hợp phát triển du lịch sinh thái; hướng phát triển khai thác dịch vụ – thương mại trên tuyến đường Hồ Chí Minh, đường cao tốc Bắc – Nam, cụm công nghiệp phía Tây. Hướng trục chính đô thị nằm song song với đường Hồ Chí Minh. Tiến hành đầu tư cơ sở hạ tầng đồng bộ, kết hợp với công viên cây xanh, khu du lịch sinh thái. Thành lập các cụm công nghiệp Tây Vĩnh Linh 30 ha, phấn đấu hoàn thiện xây dựng hạ tầng trước năm 2025. Phấn đấu đến năm 2025, xây dựng đô thị Bến Quan cơ bản hoàn thiện tiêu chí đô thị loại V, định hướng đến năm 2030, hoàn thiện các tiêu chí đô thị loại V.
Hiện thực và kỳ vọng
Chắc hẳn nếu ai quan tâm đến vùng đất nơi đầu cầu giới tuyến này đều biết rằng, trong suốt hơn 20 năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, không biết bao nhiêu lần, thị trấn “trái tim” của đặc khu Vĩnh Linh là Hồ Xá bị bom đạn giặc san bằng. Nhưng với quyết tâm “giặc phá thì ta lại xây”, ngay từ những năm 60 của thế kỷ XX, nhà thơ Chế Lan Viên trong một lần đến Hồ Xá và đã ghi lại những hình ảnh đời thường lấp lánh qua bút ký: “Viên kim cương đầu giới tuyến”, thể hiện sự điềm tĩnh, tự tin của một đô thị trẻ trước mưa bom bão đạn của kẻ thù: “Loa phát thanh ở các ngã ba. Những cặp vợ chồng đèo nhau bằng xe đạp. Cửa hàng ăn, bát cháo mùi hành thơm phức. Những thiếu nữ lá ngụy trang sau lưng, vừa xách súng ra trận địa vừa ăn ngô nướng…Tất cả diễn ra trong ánh sáng điện lúc này đầm ấm xiết bao. Thì ra ta đã khác trước rồi, lớn hơn hẳn những ngày kháng chiến trứng nước cũ. Thương yêu biết bao những năm tháng ấy, chúng ta phải tự bảo toàn lấy ta, che giấu lấy ta như cái thai trong bụng mẹ. Tự hào biết bao vì mười năm xây dựng chủ nghĩa xã hội đã cho ta vóc dạc ngày nay…”.
Với khu đô thị phía Đông, nhà báo Ngô Nguyên Phước, một người con của Vĩnh Linh đã từng viết những câu văn mời gọi du khách về với quê hương mình thật gợi: “Một Cửa Tùng huyền thoại chưa khép lại, thì một Cửa Tùng đích thực đã mở ra, chẳng cần huê dạng và son phấn kinh thành nhưng với một nơi nghỉ mát tuyệt hảo, với một bãi tắm mê hồn, với một vùng biển ấm và mát, Cửa Tùng đã và đang là kỳ vọng của những tấm lòng nồng nhiệt. Hãy đến với Cửa Tùng đích thực hôm nay để cùng tri âm tìm về một Cửa Tùng huyền thoại xa xưa với bao nhiêu điều kỳ bí đang tiềm ẩn dưới thẳm sâu lòng đất, lòng biển…”.
Cố nhà báo Lê Nguyên Hồng cũng đã từng rất có lý khi cho rằng, tiềm năng của vùng đất phía Tây Vĩnh Linh này là nỗi khát khao của nhiều nơi. Cây cao su, cây lâm nghiệp, chăn nuôi đại gia súc là thế mạnh của thị trấn Bến Quan. Khi mọi người hiểu ra điều ấy thì cư dân ở đây đã đi vào nền nếp làm ăn theo tư duy của cơ chế thị trường, bởi một lẽ nơi đây tập trung đông con em nhiều vùng quê trong nước đến với Nông trường quốc doanh Quyết Thắng. Họ từng chiến đấu, sản xuất trong những năm chiến tranh ác liệt, rồi sinh cơ lập nghiệp, bám trụ kiên cường, họ hiểu vùng quê này hơn ai hết. Và chính họ tạo dựng cuộc sống từ đất đai, từ đổ nát của chiến tranh, họ biết phải làm gì để thay đổi cuộc sống.
Đường Hồ Chí Minh đi qua đã làm cho thị trấn Bến Quan gần gũi với mọi người. Từ Quốc lộ 1, theo Tỉnh lộ 7 sẽ đến với thị trấn Bến Quan. Nếu từ Bắc vào hay từ Nam ra, muốn đến với thị trấn Bến Quan thì cứ dọc theo đường Hồ Chí Minh. Lợi thế này sẽ là một tiềm năng lớn của thị trấn trong việc giao lưu buôn bán, du lịch, không dễ nơi nào cũng có.
Đến thị trấn Bến Quan vào buổi sáng, người ta sẽ thấy rất rõ màn sương đêm mờ ảo còn sót lại trên những xóm làng, gợi nhớ đến những bản xa ở một tỉnh miền núi phía Bắc. Nét đẹp thuần khiết của miền rừng núi càng làm cho thị trấn thêm thơ mộng và quyến rũ. Ngắm thị trấn vào buổi chiều, nghe tiếng vọng của ô tô, xe máy trong các khóm thôn, cùng với tiếng nói, tiếng cười trong những vườn đồi, mọi người cảm thấy sự rộn ràng của một bức tranh đô thị đang mở ra niềm vui mới. Thị trấn Bến Quan đang hứa hẹn những đổi thay, những bước chuyển động dài trong tương lai. Đó là một thực tế đang ấp ủ trong tư duy của con người, trong hương đất rạo rực nồng nàn – như hạnh phúc ngày càng đắm say, tươi mới…
Từ định hướng phát triển đến hiện thực sống động phải trải qua một chặng đường dài nỗ lực phấn đấu, triển khai thực hiện. Nhưng sự mở rộng không gian và kết nối 3 đô thị trẻ, 3 vùng kinh tế trọng điểm ở Vĩnh Linh hầu như đã nhìn thấy rõ lộ trình từ những bước khởi động tích cực. Tin tưởng những điều tốt lành sẽ đến với Vĩnh Linh ngay trong mùa xuân mới 2024, mùa xuân đánh dấu cột mốc mảnh đất đầu cầu giới tuyến 70 năm từ “lũy thép” với bao kỳ tích trong đánh giặc, giữ nước, đang hóa thành “lũy hoa” rạng rỡ trên chặng đường đi đến ấm no, hạnh phúc, mạnh giàu…
Đào Tâm Thanh
