Hợp tác xã – “Bệ đỡ” để nông nghiệp Hải Lăng phát triển

Trong hành trình vươn mình của nền kinh tế nông nghiệp huyện Hải Lăng suốt nửa thập kỷ qua có sự đóng góp không nhỏ của các hợp tác xã (HTX). Điều đó được minh chứng từ thực tiễn, khi huyện Hải Lăng từ một địa bàn vùng trũng, sản xuất nông nghiệp gặp nhiều khó khăn, đến nay đã trở thành “vựa lúa”, vùng sản xuất nông nghiệp trọng điểm của tỉnh Quảng Trị với sản lượng lúa hằng năm chiếm gần 1/2 tổng sản lượng lúa toàn tỉnh. Hơn 8 vạn tấn thóc hằng năm của huyện đã góp phần bảo đảm an ninh lương thực, đồng thời từng bước xây dựng thương hiệu “Gạo sạch Hải Lăng” chất lượng cao, được thị trường đón nhận.

Bài 1: Thay đổi tư duy sản xuất cho nông dân

Sau khi chuyển đổi theo Luật HTX năm 2012, các HTX trên địa bàn huyện Hải Lăng đều chú trọng thay đổi tư duy sản xuất cho nông dân. Từ lối sản xuất và tiêu thụ nông sản truyền thống theo kiểu “bán cái mình có”, một số HTX trên địa bàn huyện đã liên kết với doanh nghiệp để áp dụng quy trình sản xuất nông nghiệp hữu cơ, theo hướng an toàn; đàm phán, ký kết hợp đồng để doanh nghiệp đầu tư sản xuất theo chuỗi gắn với tiêu thụ… Từ đó, giúp thành viên HTX hiểu được nhu cầu của người tiêu dùng, sản xuất nông sản theo yêu cầu thị trường, mang lại giá trị kinh tế cao hơn.

“Cánh đồng một giống”

Nhìn từ xa, cánh đồng của HTX Sản xuất, kinh doanh dịch vụ tổng hợp Văn Quỹ (gọi tắt HTX Văn Quỹ), xã Hải Phong vào những ngày Giêng năm Ất Tỵ trải dài như một tấm thảm xanh mướt. Hình ảnh này khiến nhiều người khó có thể hình dung đây là vùng “rốn lũ” của huyện, sản xuất nông nghiệp thường xuyên bị ảnh hưởng bởi thiên tai.

Cánh đồng lúa hữu cơ của HTX Văn Quỹ – Ảnh: L.T

Ông Nguyễn Đức Toàn, Giám đốc HTX Văn Quỹ cho hay, ngoài áp dụng cơ giới hóa trong các khâu cày cấy, thu hoạch thì sự khác biệt lớn nhất là HTX đã vận động được thành viên ra đồng cùng thời điểm, canh tác chỉ một đến hai giống lúa trong một cánh đồng. Cụ thể, như tại cánh đồng này, là giống lúa BĐR57. Đặc biệt, vụ hè thu 2024, để rút ngắn thời gian sinh trưởng, thu hoạch lúa nhằm tránh lũ sớm cuối vụ gây thiệt hại, HTX đã bố trí 130/135 ha là giống lúa này chiếm 96,3% diện tích lúa toàn HTX.

“Ban đầu, nhiều hộ thành viên còn e ngại, song nhờ làm tốt công tác tuyên truyền, vận động và hiệu quả từ thực tiễn nên họ tin tưởng và mạnh dạn tham gia. Điểm khác biệt của mô hình này so với sản xuất lúa truyền thống và việc ứng dụng quy trình “3 giảm, 3 tăng” giúp nông dân giảm lượng giống gieo sạ, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, làm tăng năng suất, sản lượng, hiệu quả. Từ đó, nâng cao giá trị trên cùng đơn vị diện tích, tăng thu nhập cho thành viên”, ông Toàn nói.

Từ năm 2019, HTX Dịch vụ nông nghiệp Lương Điền, xã Hải Sơn đã bắt đầu áp dụng mô hình “Cánh đồng một giống”. Giám đốc HTX Lê Văn Phước cho biết, toàn HTX có 169 ha lúa được chia làm 4 vùng, sản xuất 4 loại giống gồm ĐD2, Khang Dân, TBR97, BĐR57 (mỗi loại giống khoảng 40 – 50 ha). Đây là những giống lúa HTX đã khảo sát từ thực tiễn các vụ trước cho thấy năng suất cao, phù hợp với đồng đất địa phương.

Mô hình “Cánh đồng một giống” là đồng loạt được một khung lịch thời vụ theo vùng sản xuất, điều tiết thủy lợi dễ dàng, dễ chăm sóc, quản lý sâu bệnh gây hại. Đồng thời đây cũng là mô hình giúp nông dân chuyển từ sản xuất nhỏ, manh mún phát triển thành sản xuất hàng hóa tập trung quy mô lớn, hiệu quả cao. “Lợi nhất là thu hoạch lúa theo hình thức cuốn chiếu, một ngày thu hoạch là có được số lượng lúa tươi tại ruộng đảm bảo để cung ứng cho doanh nghiệp, thương lái nên rất thuận tiện”, ông Phước cho hay.

Có thể nói, “Cánh đồng một giống” là hình thức tổ chức lại sản xuất trên cơ sở liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp, tập hợp những nông dân nhỏ lẻ, hình thành diện tích chung rộng lớn, tạo điều kiện cơ giới hóa sản xuất nông nghiệp, áp dụng kỹ thuật và công nghệ mới, giải quyết đầu ra ổn định cho nông dân. Với định hướng trong sản xuất nông nghiệp ở Hải Lăng là thực hiện chủ trương dồn điền đổi thửa, tích tụ ruộng đất, xây dựng cánh đồng lớn sản xuất lúa chất lượng cao, lúa đặc sản, lúa hữu cơ.

Mô hình “Cánh đồng một giống” tạo nhiều thuận lợi trong khâu thu hoạch – Ảnh: L.T

Hiện nay, huyện tiếp tục đẩy mạnh sản xuất lúa hữu cơ với khoảng 410 ha, lúa VietGAP và liên kết sản xuất, tiêu thụ lúa với các doanh nghiệp 467,1 ha. Thực tế cho thấy khi canh tác trên “Cánh đồng một giống”, người dân thuận lợi từ khâu chăm sóc, điều tiết nguồn nước tưới cho đến áp dụng các biện pháp thâm canh cũng như khi thu hoạch, đặc biệt thực hiện cơ giới hóa các khâu sản xuất, giảm sức lao động và giảm chi phí. Ông Đào Văn Trẩm, Phó Trưởng Phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Hải Lăng cho biết: Các HTX và người dân đã áp dụng đồng bộ các biện pháp kỹ thuật tiên tiến vào sản xuất ở “Cánh đồng một giống”.

Mô hình này mang lại lợi ích nhiều mặt như giảm được chi phí sản xuất 1 ha khoảng 800 nghìn đồng, trong khi đó năng suất cao, chất lượng gạo ngon, được thị trường ưa chuộng, lợi nhuận đối với người sản xuất tăng lên 20% – 25%. Điều quan trọng hơn là tăng tính cộng đồng, các hộ thành viên khi tham gia “Cánh đồng một giống” có sự liên kết, hỗ trợ lẫn nhau và cùng có trách nhiệm trong mọi khâu. Các HTX đã cung ứng kịp thời vật tư đầu vào, áp dụng kỹ thuật canh tác đồng bộ, giảm chi phí các dịch vụ làm đất, tưới nước, gieo cấy, thu hoạch, thúc đẩy cơ giới hóa, bảo vệ môi trường. Sản phẩm sau khi thu hoạch gắn với thị trường, tăng khả năng cạnh tranh so với trước đây.

Sản xuất theo đơn đặt hàng của doanh nghiệp

Vụ đông xuân này, HTX Văn Quỹ đang liên kết với Công ty Giống Thái Bình và Trung tâm Giống nông nghiệp tỉnh để sản xuất lúa giống.

HTX được công ty đặt hàng sản xuất lúa giống TBR95 với diện tích 60 ha. Giống này do công ty cung cấp, HTX chịu trách nhiệm cung ứng vật tư nông nghiệp cho thành viên. Theo hợp đồng đặt hàng của công ty, thành viên HTX phải xuống giống vào ngày 5/1; tuân thủ đúng 3 đợt bón phân là bón lót, thúc đẻ nhánh và thúc theo lịch công ty đưa ra.

“Quá trình thực hiện, công ty thường xuyên cử cán bộ kỹ thuật về phối hợp với HTX thăm đồng, theo dõi tình hình sâu bệnh gây hại và hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc lúa cho thành viên. Công ty cam kết thu mua lúa tươi tại ruộng với mức 58 – 60 tạ/ha (tuy nhiên năng suất thực tế của HTX đạt từ 75-80 tạ/ha, phần dư này thành viên HTX có thể sử dụng hoặc bán cho công ty). Về giá cả, hợp đồng giữa HTX và công ty ghi rõ sẽ có một cuộc thương thảo vào thời điểm trước khi thu hoạch lúa 10 ngày để định giá theo thị trường”, ông Toàn thông tin.

Mô hình này đã tạo nên chu trình khép kín trong sản xuất, thu hoạch, tiêu thụ nông sản. Nhờ vậy, thành viên của HTX được tiếp cận với quy trình kỹ thuật sản xuất lúa hiện đại, yên tâm về đầu ra sản phẩm. Với sự nhanh nhạy, linh động trong điều hành sản xuất, Văn Quỹ là 1 trong 5 HTX trên địa bàn tỉnh và là HTX nông nghiệp duy nhất ở huyện Hải Lăng được lựa chọn thực hiện Đề án HTX kiểu mới giai đoạn 2021-2025.

Vụ hè thu 2021 – 2022 là năm đầu tiên HTX Dịch vụ nông nghiệp Kim Long, xã Hải Quế liên kết với Công ty Cổ phần Tổng công ty Thương mại Quảng Trị sản xuất 17,5 ha lúa hữu cơ. Dưới sự khâu nối của HTX, 100 hộ thành viên được công ty hỗ trợ các khâu kỹ thuật để sản xuất lúa hữu cơ.

Cánh đồng lúa VietGap của HTX Lương Điền – Ảnh: L.T

Ông Nguyễn Hữu Phước, Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp Kim Long chia sẻ, quá trình sản xuất lúa hữu cơ khác nhiều so với cách làm lúa truyền thống. Với đơn hàng sản xuất lúa ST25 mà công ty đặt, thành viên của HTX phải nghiêm túc không sử dụng phân bón hóa học, hóa chất, thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu… thay vào đó công ty sẽ đưa máy móc vào phun bón các chế phẩm sinh học tự nhiên như đạm cá, nước thân cây lên men, can xi vỏ trứng, gừng, tỏi, ớt ủ… để cung cấp dinh dưỡng và phòng trừ sâu bệnh cho cây lúa.

“Lợi ích thấy rõ nhất là thay vì bỏ sức người ra để lao động thì nay đồng ruộng được áp dụng khoa học kỹ thuật hiện đại hỗ trợ từ việc gieo mạ khay, cấy lúa bằng máy, dùng máy bay không người lái phun thuốc, máy gặt đi liền với máy cuộn rơm… tất cả đều bằng máy móc, nông dân chỉ tốn công nhổ cỏ. Quá trình cây lúa sinh trưởng, cán bộ kỹ thuật của công ty thường xuyên có mặt ở đồng ruộng, hướng dẫn nông dân ghi nhật ký sản xuất và cách chăm sóc lúa.

Trước khi thu hoạch, cán bộ công ty về tận ruộng thẩm định, test hạt lúa đảm bảo các chỉ số theo tiêu chuẩn hữu cơ mới cho thu hoạch nên tạo được thói quen tốt là chấp hành đúng các quy trình kỹ thuật mà doanh nghiệp đề ra. Đổi lại, sản xuất lúa hữu cơ trừ chi phí, nông dân lãi 30 triệu đồng/ha, cao hơn từ 10 – 15 triệu đồng/ha so với sản xuất lúa thương phẩm thông thường”.

Bắt đầu thí điểm chuyển hóa rừng gỗ nhỏ sang rừng gỗ lớn từ năm 2015 trên diện tích 10 ha, đến nay HTX Phú Hưng, xã Hải Phú có 176 ha rừng đạt theo tiêu chí FSC. Trồng rừng có chứng chỉ quốc tế đã trở thành thương hiệu của HTX này. Trong những năm qua, HTX đã tận dụng tối đa lợi thế địa phương trong việc trồng rừng, mỗi năm HTX khai thác từ 15 – 20 ha rừng gỗ lớn, với sản lượng từ 3.000 – 4.000 tấn.

Riêng năm 2024, HTX khai thác 17 ha rừng, thu 2.443 tấn gỗ xẻ có chứng chỉ FSC với giá bán hơn 2 tỉ đồng (giá trị tăng lên từ bán gỗ FSC khoảng 270 triệu đồng so với thị trường). “Ưu điểm của rừng gỗ lớn là khi thu hoạch sẽ bán cho các nhà máy chế biến gỗ thanh, ván lạng, ván sàn nên không chỉ sản lượng gỗ tăng mà giá trị cũng tăng.

Cụ thể, rừng gỗ lớn cho năng suất vượt 2 – 4 lần so với rừng gỗ nhỏ. HTX đang liên kết chặt chẽ với Công ty Nhựa thông Quảng Phú, Công ty Nhựa thông Bình Trị Thiên, Công ty Container Nghệ An, Công ty Lâm sản Thừa Thiên Huế, Công ty Gỗ xuất nhập khẩu Thanh Hòa, Nhà máy Viên nén năng lượng Cam Lộ… để đưa sản phẩm ra thị trường đảm bảo mức giá tốt nhất, giúp thành viên và hộ dân liên kết tăng thêm thu nhập”, ông Nguyễn Thể, Giám đốc HTX Phú Hưng chia sẻ.

Lâm Thanh

Bài 2: Cần chính sách hỗ trợ để nâng cao vai trò của hợp tác xã