“Giữ lửa” làng nghề truyền thống ở Hải Lăng

Với sự hỗ trợ của chính quyền địa phương và ngành chức năng, một số làng nghề truyền thống ở huyện Hải Lăng đã có nhiều nỗ lực trong việc bảo tồn, phát triển làng nghề theo hướng hài hòa giữa gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa truyền thống với nâng cao chất lượng sản phẩm, thích ứng với nền kinh tế thị trường, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở nông thôn và tạo việc làm, thu nhập ổn định cho người dân.

Sản phẩm nước mắm Mỹ Thủy sản xuất tại Công ty Cổ phần sản xuất thương mại tổng hợp Mỹ An – Ảnh: Đ.V

Hình thành từ cách đây khoảng hơn 500 năm, nghề chế biến nước mắm truyền thống ở thôn Mỹ Thủy, xã Hải An đã được người dân giữ gìn, phát triển tốt đến ngày nay. Nước mắm Mỹ Thủy được khách hàng gần xa biết đến và yêu thích bởi chất lượng tinh túy, hương vị đặc trưng. Nguồn nguyên liệu chủ yếu sử dụng để chế biến nước mắm Mỹ Thủy là hải sản khai thác ở địa phương và nhập nguyên liệu thô (chợp) từ Cửa Việt, Thuận An (Huế).

Từ chỗ sản xuất nhỏ lẻ, nghề chế biến nước mắm ở Mỹ Thủy đã dần đi vào hoạt động quy củ, có sự liên kết. Để đáp ứng những đơn hàng số lượng lớn, năm 2020, Tổ hợp tác (THT) sản xuất nước mắm Mỹ Thủy ra đời với 5 hộ tham gia. Đến nay, bình quân mỗi tháng tổ xuất bán ra thị trường trên dưới 10.000 lít nước mắm.

Anh Đặng Hải Nhân, Tổ trưởng THT sản xuất nước mắm Mỹ Thủy cho biết, tham gia THT các hộ không chỉ kết nối tiêu thụ nước mắm tốt hơn mà còn chia sẻ, hỗ trợ nhau về kinh nghiệm, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất và bảo vệ môi trường. Năm 2021, sản phẩm nước mắm của THT đã được chứng nhận sản phẩm OCOP 3 sao.

Cùng với đó, sản phẩm nước mắm Mỹ Thủy của Công ty Cổ phần sản xuất thương mại tổng hợp Mỹ An, xã Hải An cũng được UBND tỉnh công nhận phân hạng sản phẩm và cấp giấy chứng nhận sản phẩm OCOP 4 sao vào năm 2022.

Phó Chủ tịch UBND xã Hải An Nguyễn Công Tuấn thông tin: năm 2012 UBND tỉnh Quảng Trị công nhận làng nghề truyền thống nước mắm Mỹ Thủy. Đến năm 2018 làng nghề truyền thống nước mắm Mỹ Thủy được Cục Sở hữu trí tuệ cấp chứng nhận nhãn hiệu nước mắm Mỹ Thủy. Hiện nay, toàn thôn Mỹ Thủy có 41 hộ tham gia sản xuất nước mắm, trong đó có 28 hộ đăng ký kinh doanh, có đầy đủ giấy chứng nhận an toàn vệ sinh thực phẩm.

Ông Tuấn cho biết, làng nghề nước mắm Mỹ Thủy phát triển tốt, tạo việc làm ổn định cho hơn 200 lao động địa phương. “Năm 2024, sản lượng nước mắm bán ra thị trường đạt 999.400 lít. Thị trường tiêu thụ nước mắm ngày càng được mở rộng, phân phối đi nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước, giúp nhiều hộ có kinh tế ổn định, một số hộ có thu nhập cao.

Hiện địa phương hỗ trợ, khuyến khích các hộ tiếp tục nâng cao chất lượng, quảng bá sản phẩm nước mắm Mỹ Thủy OCOP 3 sao và nước mắm Mỹ An OCOP 4 sao để sản phẩm ngày càng vươn xa, có chỗ đứng vững chắc trên thị trường”, ông Tuấn cho hay.

Ra đời từ khoảng một thế kỷ trước, làng nghề truyền thống bánh ướt Phương Lang, xã Hải Bình đã trở thành sinh kế của bao thế hệ người dân địa phương và được duy trì cho đến nay. Theo các bậc cao niên ở Phương Lang, thời còn tráng bánh ướt thủ công bằng lò đất, bếp củi thì có khoảng 350 hộ dân làm nghề. Tuy vậy, theo tiến trình phát triển và phân công lao động của xã hội, công nghệ máy móc đã được áp dụng vào sản xuất bánh ướt nhằm giảm lao động và tăng năng suất nên hiện làng chỉ còn lại 6 hộ sản xuất bánh ướt bằng máy.

Dù vậy, các hộ vẫn làm ra sản phẩm bánh ướt đúng quy trình truyền thống hàng trăm năm nay của làng. Bánh ướt Phương Lang tạo được thương hiệu riêng và giữ chân thực khách bằng chiếc bánh mỏng, dẻo, ngon đặc trưng, được làm từ hạt gạo Khang dân.

Anh Lê Hữu Nam, chủ cơ sở sản xuất bánh ướt có quy mô khá lớn ở làng Phương Lang cho hay, gạo trước khi làm bánh được vo, đãi và ngâm trong nước sạch khoảng 5 tiếng, sau đó xay thành bột để tráng trong hệ thống nồi hơi. Theo anh Nam, để giữ thương hiệu bánh ướt Phương Lang truyền thống, các hộ dân đã tuân thủ đúng quy ước của làng nghề trong việc đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, không được sử dụng hóa chất trong sản xuất.

“Thế hệ như mẹ tôi hồi trước làm bánh ướt thủ công hoàn toàn: xay bột bằng cối đá, tráng bánh bằng lò đất đun bằng than củi rất vất vả, năng suất thấp. Đến thế hệ tôi nối nghiệp thì đã có máy móc hiện đại thay thế sức người từ khâu xay bột, tráng bánh đều tự động. Rất năng suất, tiện lợi mà chất lượng bánh được đảm bảo đồng đều và còn được nâng lên hơn so với trước”, anh Nam bày tỏ.

Từ khi mở cơ sở sản xuất bánh ướt vào năm 2009, anh Nam đã được hỗ trợ hệ thống hầm biogas vừa để xử lý chất thải, vừa tạo chất đốt phục vụ sinh hoạt gia đình. Từ năm 2019 đến nay, cơ sở của anh tiếp tục được huyện, xã hỗ trợ máy hút chân không, bao bì, nhãn mác, trích xuất nguồn gốc sản phẩm với trị giá hàng chục triệu đồng.

Từ những khó khăn ban đầu, đến nay cơ sở của anh Nam đã đi vào sản xuất ổn định với một dây chuyền hoạt động 10 tiếng/ ngày, sản xuất ra từ 3 – 4 tạ bánh/ngày, bán sỉ cho khách và gián tiếp giải quyết việc làm ổn định cho khoảng hơn 20 phụ nữ lấy bánh đi bán lẻ tại các chợ, khu dân cư. “Nhờ được hỗ trợ về bao bì, nhãn mác và máy hút chân không nên sản phẩm bánh ướt được biết đến nhiều hơn, bảo quản lâu hơn và vươn thị trường xa hơn.

Hiện nay, ngoài cung cấp ổn định cho các mối sỉ trong và ngoài huyện thì bánh ướt của cơ sở tôi được đưa vào TP. Hồ Chí Minh tiêu thụ khoảng 3 tạ/tuần. Tôi rất vui vì cơ sở vừa giúp gia đình tôi nâng cao đời sống kinh tế, vừa tạo việc làm, thu nhập ổn định cho nhiều người dân địa phương”, anh Nam vui vẻ nói.

Được biết, hiện nay bánh ướt Phương Lang đã có bao bì, nhãn mác, sản phẩm đã đăng ký và bảo hộ nhãn hiệu tập thể ở Cục Sở hữu trí tuệ. Theo ước tính, hằng năm các cơ sở bánh ướt Phương Lang xuất ra thị trường tiêu thụ gần 1.000 tấn bánh, mang lại tổng doanh thu ước đạt 6 – 7 tỉ đồng. Nghề làm bánh ướt đã giải quyết việc làm cho hàng trăm lao động trực tiếp và gián tiếp với thu nhập bình quân khoảng 5 – 6 triệu đồng/ người/tháng.

Chủ tịch UBND xã Hải Bình Hoàng Tấn Thông cho biết, làng nghề truyền thống bánh ướt Phương Lang của địa phương hiện nay duy trì tốt hoạt động sản xuất và sản phẩm ra thị trường tương đối lớn, tạo thu nhập ổn định cho người dân. Để thúc đẩy sự phát triển làng nghề trong thời gian tới, hiện địa phương đang quy hoạch vùng sản xuất lúa hữu cơ để cung cấp nguyên liệu cho làng nghề.

Đức Việt