Chủ động đáp ứng quy định chống phá rừng của Liên minh Châu Âu

Trong bối cảnh Liên minh Châu Âu (EU) áp dụng quy định chống phá rừng (EUDR), cây cà phê tại Quảng Trị đang đứng trước thách thức lớn nhưng cũng mở ra cơ hội để phát triển bền vững. Việc tuân thủ EUDR không chỉ giúp sản phẩm cà phê địa phương mở rộng cánh cửa vào thị trường quốc tế mà còn khẳng định cam kết của nông dân và doanh nghiệp Quảng Trị trong việc gìn giữ tàinguyên rừng. Chủ động thích nghi với các yêu cầu này sẽ là “chìa khóa” để nâng cao giá trị, thương hiệu của cà phê Quảng Trị, đồng thời góp phần bảo vệ hệ sinhthái và phát triển kinh tế xanh.

Việc tuân thủ EUDR giúp sản phẩm cà phê Quảng Trị mở rộng cánh cửa vào thị trường quốc tế, góp phần gìn giữ tài nguyên rừng – Ảnh: L.A

EUDR là quy định mới nhất của EU liên quan đến vấn đề phát triển xanh và bền vững, trong đó quy định cụ thể về các sản phẩm nông sản không gây mất rừng. Trong các ngành hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang thị trường EU, cà phê là mặt hàng nông sản sẽ chịu ảnh hưởng lớn khi quy định này được áp dụng.

Theo đó, 100% sản phẩm cà phê Việt Nam khi nhập khẩu vào thị trường Châu Âu cần có hệ thống thông tin rừng, hệ thống thông tin vùng sản xuất, vấn đề pháp lý trong sử dụng đất và áp dụng truy xuất nguồn gốc.

Thời hạn để các doanh nghiệp lớn tuân thủ EUDR là ngày 30/12/2025; các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ là ngày 30/6/2026. Từ thời điểm này, các công ty không được phép xuất khẩu cà phê vào thị trường Châu Âu nếu không chứng minh được sản phẩm của họ không liên quan đến nạn phá rừng và gây suy thoái rừng kể từ sau ngày 31/12/2020.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT Nguyễn Hồng Phương thông tin, có 4 yêu cầu cơ bản mà doanh nghiệp phải tuân thủ theo EUDR, gồm có vị trí tọa độ thửa đất canh tác, có bản đồ ranh giới rừng tại thời điểm 31/12/2020 và thời điểm đánh giá, kiểm tra dữ liệu bằng ảnh vệ tinh đa thời gian, truy xuất sản phẩm hàng hóa đến vị trí địa lý lô canh tác gồm các thông tin về chủ sản xuất, năng suất, sản lượng, chủng loại sản phẩm…

Như vậy, các yêu cầu về thông tin EUDR ảnh hưởng đến toàn bộ chuỗi giá trị cà phê, từ nông dân tại các vùng sản xuất đến tất cả các bên liên quan trung gian. Hơn nữa, EUDR yêu cầu các bên liên quan như nông dân, nhà chế biến, hợp tác xã và đơn vị thu mua phải tách biệt cà phê và sản phẩm cà phê tuân thủ EUDR với những sản phẩm không tuân thủ trong quá trình xử lý.

Quảng Trị có gần 4.000 ha cà phê, trong đó diện tích cho thu hoạch gần 3.600 ha. Năng suất bình quân gần 1,2 tấn cà phê nhân/ha, sản lượng bình quânkhoảng 4.400 tấn cà phê nhân/ha, tập trung chủ yếu ở huyện Hướng Hóa với hơn 6.000 hộ tham gia trồng cà phê, trong đó có trên 50% hộ đồng bào dân tộc thiểu số.

Tuy sản lượng chưa nhiều những với đặc trưng về khí hậu, thổ nhưỡng cùng với kinh nghiệm canh tác cà phê Arabica gần 100 năm của người dân địa phương đã tạo nên lợi thế cạnh tranh so với cà phê ở các vùng khác, được khách hàng trong và ngoài nước biết đến bởi chất lượng thơm ngon. Hiện nay có nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã sản xuất, chế biến cà phê đã lựa chọn hướng phát triển dòng cà phê sạch chất lượng cao, cà phê đặc sản để theo đuổi và đã có những đơn hàng xuất khẩu cà phê trực tiếp sang Mỹ và Châu Âu.

Việc tuân thủ quy định EUDR sẽ giúp ngành hàng cà phê trên địa bàn tỉnh thay đổi tập quán sản xuất, từ sản xuất theo phương thức truyền thống sang sản xuất theo hướng chất lượng cao, hữu cơ, VietGAP, Rainforest Alliance… để đáp ứng thị trường tiêu thụ. Sẽ có một số cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp đầu tư thực hiện khép kín các khâu từ sản xuất ra thành phẩm tạo ra giá trị kinh tế cao.

Cùng với đó là sự liên kết chặt chẽ trong tiêu thụ sản phẩm cà phê với các công ty thu mua, xuất khẩu cà phê… với những yêu cầu nhất định về chất lượng. Qua đó, góp phần nâng cao quy mô cũng như chất lượng của cà phê Quảng Trị.

Tuy nhiên, theo bà Phương, việc tuân thủ EUDR hiện đang phải đối mặt với những thách thức như: gia tăng chi phí sản xuất; số hộ trồng cà phê có giấy tờ chứng minh nguồn gốc, quyền sử dụng lô đất sản xuất cũng như vấn đề pháp lý trong sử dụng đất còn khá thấp.

Thời gian triển khai khá gấp rút trong khi cà phê Quảng Trị quy mô nhỏ, trồng không tập trung, chủ yếu nông hộ nên việc truy xuất nguồn gốc rất khó khăn; áp lực thu hồi, hoàn trả từ các đối tác Châu Âu nếu phát hiện có tình trạng mất rừng, suy thoái rừng đối với lô hàng.

Đặc biệt, trong 2 năm trở lại đây, giá cà phê tăng cao nên nguy cơ người dân mở rộng trồng cà phê bằng cách lấn chiếm đất rừng sẽ xảy ra nếu không được quản lý tốt. Để thích ứng với quy định EUDR, ngày 23/12/2023, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 238/KH-UBND về việc triển khai khung hành động thực hiện thích ứng với Quy định xuất khẩu các hàng hóa và sản phẩm có liên quan đến gây mất rừngvà suy thoái rừng của Châu Âu trên địa bàn tỉnh.

Theo đó, cùng với tuyên truyền, phổ biến quy định EUDR, thành lập nhóm công tác công tư cấp tỉnh để thực hiện các quy định về sản xuất, xuất khẩu ngành hàng cà phê, các hàng hóa và sản phẩm có liên quan đến gây mất rừng và suy thoái rừng của Châu Âu. Các sở, ngành, phương tiếp tục triển khai thực hiện các giải pháp kỹ thuật.

Rà soát, đánh giá hiện trạng diện tích đất trồng cà phê; xây dựng, hoàn thiện cơ sở dữ liệu về vùng trồng cây cà phê. Đồng thời, giám sát chặt chẽ vùng trồng cà phê nguy cơ rủi ro cao như các vùng trồng xen kẽ rừng; tăng cường tuần tra, giám sát cộng đồng để bảo vệ rừng.

“Việc chủ động thích nghi các quy định EUDR không chỉ là nhiệm vụ mà còn là cơ hội để ngành cà phê Quảng Trị vươn xa tại các thị trường quốc tế”, bà Phương khẳng định.

Lê An