Quãng thời gian từ tháng 2 – 3 âm lịch hằng năm là mùa ngư dân vùng bãi ngang giong thuyền vượt sóng ra biển đánh bắt cá trích. Và, trong ký ức của con dân vùng biển, món cá trích nướng than tuy dân dã mà ngon khó cưỡng, dù đi đâu cũng nhớ về như một niềm thân thuộc.
Bà Nguyễn Thị Mặn (bên trái) nướng cá trích bán cho khách – Ảnh: TRẦN TUYỀN
Ngư dân xã bãi ngang Trung Giang, huyện Gio Linh thường thả lưới để đánh bắt cá trích ở vùng biển gần, cách bờ vài hải lý. Những hôm thời tiết thuận lợi, được mùa, mỗi thuyền có thể đánh bắt 2 – 3 chuyến biển/ngày, thu về vài tạ cá trích và bán được vài triệu đồng. Cá trích mặc dù có hàm lượng dinh dưỡng cao, giàu đạm nhưng lại nhiều xương, giá bán tại bãi biển giao động từ 10 – 15 nghìn đồng/kg.
Đối với lớp tuổi chúng tôi, cá trích nướng than là món ngon thượng hạng gắn liền với tuổi thơ khốn khó. Thuở nhỏ, mỗi khi chiều về, chúng tôi cùng nhau ngồi trên bãi cát đợi thuyền của gia đình trở về. Khi thuyền vừa cập bến, người lớn chung tay gỡ cá ra khỏi tấm lưới. Còn lũ trẻ thì nhanh tay lượm những con cá to mang ra mép nước rửa sạch cát.
Sau đó, chọn những cành phi lao có kích thước vừa phải, cắm vào thân cá. Xiên cá trích được nướng trên đống lửa than đã được nhóm lên từ trước. Củi cây phi lao cháy đượm, than đỏ rực. Sau khoảng 10 – 15 phút, khi lớp vảy trắng xanh của con cá trích ngả sang màu nâu vàng là lúc cá vừa chín tới.
Dùng tay bóc cá, mùi thơm nức mũi dậy lên. Thịt cá trích nướng rất ngọt, độ dai, mềm vừa đủ. Sẽ thật hoàn hảo khi món cá trích nướng được chấm với muối hạt giã ớt tươi và tiêu xanh. Nhiều người lần đầu tiên thưởng thức món ăn dân dã này đã phải thốt lên “ngon khó cưỡng!”.
Nhiều năm về trước, khi cá trích được đánh bắt đưa về bờ, những người phụ nữ sẽ đốt than, bày vỉ để nướng cá, sau đó đem đi chợ bán. Bà Nguyễn Thị Mặn ở thôn Hà Lợi Trung, xã Trung Giang cũng vậy. Song, khoảng 5 năm nay, bà thu mua cá trích của các chủ thuyền trong thôn rồi dọn đồ nghề ra ngồi bên lề tuyến đường ven biển. Bà vừa nướng, vừa bán cá cho khách qua đường. Sau nhiều năm, bà Mặn đã có một danh sách “mối ruột”.
Ai đến mua, ăn cá trích nướng tại “quầy” (gọi là quầy cho sang chứ thực chất chỉ là một cái lều tạm được che bằng vài tấm bạt mỏng) của bà Mặn đều phải ngồi xổm hoặc ngồi trên 1 chiếc ghế nhỏ bằng nhựa. Vừa thổi, vừa ăn, vừa hít hà. Nhưng lại rất khoái! Cạnh bên, bà Mặn đều đặn phe phẩy chiếc quạt nan, tay còn lại gắp đũa trở cá trên vỉ nướng, phục vụ khách. Bà cũng là người có khiếu kể chuyện. Khách lạ quen gì bà cũng kể chuyện đánh cá, buôn bán cá và đời sống của ngư dân nơi đây…
Cách đây chưa lâu, có vài vị khách du lịch người nước ngoài khi đi ngang qua thôn Hà Lợi Trung trên tuyến đường ven biển đã tấp vào để ngồi xổm thưởng thức món cá trích nướng của bà Mặn. Dù bất đồng ngôn ngữ nhưng thông qua cử chỉ hình thể, cả chủ và khách đều hiểu ý nhau và vui vẻ tận hưởng không khí thú vị ấy.
Hôm rồi, tôi về quê ngày cuối tuần. Mặt trời chưa qua khỏi ngọn cây phi lao nhưng bà Mặn đã ngồi nướng cá nơi góc nhỏ quen thuộc. Cuốc bộ vài chục mét đến “quầy” của bà Mặn, tôi gọi một mẹt cá trích nướng rồi thư thả thưởng thức từng miếng cá dần tan trong miệng. Vẫn hướng vị ngọt thơm, dai mềm của cá, vị mặn của muối hạt và cay nồng của ớt tươi, tiêu xanh.
Hỏi thăm chuyện bán mua, bà Mặn thật thà: “Mấy năm trước, tôi là người đầu tiên bán cá bên lề đường này nên khách dừng lại mua đông lắm. Nay, dọc tuyến đường này nhiều người ngồi bán giống tôi nên lượng khách có giảm đi. Nhưng những “mối ruột” của tôi thì vẫn luôn ghé đến. Thậm chí có khách quen ở cách hàng chục cây số vẫn ghé mua cá cho tôi khi về đây tắm biển. Bán túc tắc qua ngày cũng có thêm thu nhập trang trải cuộc sống”.
Quả vậy! Vài năm gần đây, thay vì mang cá đi chợ huyện hoặc các chợ trong và ngoài xã để bán hải sản thì những người phụ nữ nơi miền chân sóng đã bày bán sản vật của biển dọc tuyến đường ven biển nối Cửa Tùng – Cửa Việt. Mỗi ngày, có hàng trăm lượt phương tiện qua lại nên họ cũng bán được lai rai, có thêm nguồn thu nhập, vừa đỡ được công sức, chi phí vận chuyển tôm cá đi xa. Hải sản được bày bán tại đây luôn tươi ngon nên được khách hàng tin tưởng, ưa chuộng. Có một yếu tố nữa cũng không kém phần quan trọng để níu chân khách hàng, đó là đức tính chân chất, mộc mạc của những người phụ nữ này.
Trần Tuyền
