Người Quảng Trị dù có đi đâu, về đâu, mỗi khi nhắc đến ẩm thực quê nhà đều cảm thấy bồi hồi, thương nhớ. Những món ăn bình dị, gắn liền với từng tên làng, tên đất như: bún hến Mai Xá, cháo bột Hải Lăng, bánh ướt Phương Lang, gỏi tép Bàu Trạng, nem chợ Sãi…đã gắn bó mật thiết với cuộc sống của người dân quê để tạo nên nét văn hóa ẩm thực riêng có của đất và người Quảng Trị.
Bún hến làng Mai Xá gói trọn được nét ẩm thực dung dị, chân chất được kết tinh trong cuộc sống thường ngày của người dân Quảng Trị – Ảnh: H.T
Đậm đà bún hến làng Mai Xá
Là niềm tự hào của ẩm thực quê nhà khi lọt Top 100 món ăn ẩm thực, đặc sản tiêu biểu Việt Nam theo bộ tiêu chí công bố giá trị ẩm thực, đặc sản Việt Nam của Tổ chức Kỷ lục Việt Nam, bún hến làng Mai Xá, thuộc xã Gio Mai, huyện Gio Linh không chỉ chinh phục khẩu vị người dân địa phương mà còn được nhiều du khách phương xa tìm đến thưởng thức.
Điểm nhấn tạo nên hồn cốt của món bún hến Mai Xá chính là con chắt chắt, một loại sinh vật thuộc họ hến, có vỏ màu đen sậm, giàu chất đạm, bổ dưỡng được người dân Mai Xá cào lên từ đáy sông Hiếu, sông Thạch Hãn. Để chế biến món bún hến Mai Xá thì đầu tiên phải cho chắt chắt vào nồi luộc chín để chắt chắt mở vỏ ra, sau đó dùng đũa lớn khuấy liên tục để ruột chắt chắt tách khỏi vỏ trước lúc đưa ra đãi tách hết mặt (ruột) chắt chắt.
Phần nước luộc chắt chắt làm nước dùng. Phi thơm hành, ném, cho mặt chắt chắt vào xào cho đến khi săn lại, nêm các loại gia vị cho thật vừa miệng. Tô bún hến Mai Xá gồm có bún tươi, hến xào và trên cùng là các loại rau thơm. Khi ăn, thực khách có thể chan thêm nước dùng ít hoặc nhiều tùy sở thích. Món bún hến Mai Xá sẽ ngon hơn khi ăn kèm chút nước mắm Cửa Việt, ớt, tỏi nhưng ngon nhất vẫn là muối hột giã với ớt xanh, gừng tươi.
Nem lụi chợ Sãi là món một ăn nổi tiếng, được nhiều người biết đến bởi hương vị thơm ngon rất đặc trưng – Ảnh: H.T
Nhiều người sau khi thưởng thức món bún hến Mai Xá đã cùng có chung cảm nhận, món bún hến làng Mai Xá không chỉ gói trọn được nét ẩm thực dung dị, chân chất được kết tinh trong cuộc sống thường ngày của người dân Quảng Trị, mà còn thể hiện bản sắc văn hóa được người dân địa phương trân trọng, lưu truyền và gìn giữ.
Đặc sản nem lụi chợ Sãi
Thực khách đã từng biết tới món nem chua được làm từ thịt heo xay, bì thái chỉ và thính cùng các gia vị quen thuộc. Nhưng nay cũng với những nguyên liệu ấy, người dân xã Triệu Thành, huyện Triệu Phong lại cho ra đời món nem lụi mang những nét riêng có của ẩm thực địa phương để trở thành đặc sản lọt vào Top 100 đặc sản, món ăn, sản vật Việt Nam được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam và Tổ chức Top Việt Nam công bố năm 2020.
Món bánh ướt ở làng Phương Lang, xã Hải Ba, huyện Hải Lăng đã chinh phục được rất nhiều thực khách khi đến với Quảng Trị – Ảnh: H.T
Rất đơn giản trong cách chế biến nhưng món nem lụi nướng đã khiến bao thực khách phải trầm trồ khi thưởng thức. Để làm được que nem lụi có độ dai ngon, nguyên liệu phải là thịt heo còn tươi được xay thật nhuyễn và quết nhiều lần như làm giò. Bì heo được thái chỉ nhỏ rồi cùng với các loại gia vị như đường, tiêu, bột ngọt…trộn lẫn với thịt đã xay. Nặn thịt thành từng viên tròn hoặc dài bằng ngón tay rồi xâu vào que tre nhỏ đã được vót nhọn, sau đó đem nướng trên bếp than rực hồng.
Người nướng có kinh nghiệm có khi chỉ cần nhìn màu sắc, ngửi mùi thơm của món ăn là đã biết được sản phẩm đã đạt chất lượng hay không chứ không cần nếm thử. Mỗi que nem đã nướng xong được gọi là “một lụi”.
Ăn nem lụi là kiểu ăn “đa vị” nên phải được ăn đúng cách mới cảm nhận được hết cái ngon, cái tinh túy của món ăn. Ở Quảng Trị, nem lụi được ăn kèm với bánh tráng cùng hỗn hợp nhiều loại rau sống như dưa chuột, chuối chát, xoài xanh thái lát mỏng, gỏi đu đủ chua ngọt, rau thơm…
Khi ăn, que nem lụi sẽ được đặt vào giữa miếng bánh tráng mỏng, nhẹ nhàng rút que tre ra khỏi miếng thịt rồi lần lượt xếp các loại rau ăn kèm theo ý thích, cuốn tấm bánh tránh lại rồi chấm ngập với nước lèo, một loại nước chấm được chế biến từ hỗn hợp các loại thực phẩm như gan heo, đậu phụng, mè trắng, đậu tương, dứa… có vị béo ngậy, ngọt bùi rất đặc trưng.
Là một trong những món ăn lâu đời của người dân địa phương, nem lụi chợ Sãi luôn có một sức hấp dẫn đặc biệt đối với thực khách và trở thành đặc sản mà rất nhiều du khách muốn khám phá, trải nghiệm khi có dịp đến với mảnh đất Quảng Trị.
Bánh ướt Phương Lang gợi nhớ vị quê
Nhắc đến Phương Lang, người ta không chỉ nhớ về ngôi làng với khung cảnh đẹp yên bình ở xã Hải Ba, huyện Hải Lăng mà còn nhớ về món bánh ướt ngon nức tiếng-bánh ướt Phương Lang.
Người dân làng Mai Xá, xã Gio Mai, huyện Gio Linh chế biến món bún hến phục vụ thực khách – Ảnh: H.T
Nguyên liệu chính để làm ra bánh ướt Phương Lang chính là gạo. Những hạt gạo được trồng trên chính đồng đất quê nhà đã cho ra đời hương vị bánh đặc trưng, không lẫn với bất kỳ nơi đâu. Điều làm nên sự khác biệt cho món bánh nơi đây chính là kỹ thuật tráng bánh. Bánh được tráng cất thủy trên một lớp vải có độ dày vừa phải, đến khi chín là có thể vớt ra xếp chồng lên nhau. Điều quan trọng là thợ tráng bánh phải khéo tay và đầy kinh nghiệm để biết lúc nào là bánh vừa chín tới, không quá dày hay quá mỏng.
Bánh ướt Phương Lang dùng nóng hay nguội đều ngon. Món ăn kèm không thể thiếu đó chính là thịt heo ba chỉ, rau sống và loại nước chấm gia truyền được pha từ nước mắm nguyên chất với đậu phụng, ớt, tỏi…Gắp một miếng bánh ướt dẻo mềm kèm thêm miếng thịt heo thái mỏng, nhón thêm ít rau sống và chấm vào bát nước chấm sóng sánh, thực khách sẽ cảm nhận được vị béo, bùi, thơm ngon, cay nồng khó cưỡng. Đơn giản nhưng không đơn điệu, món bánh ướt ở làng nghề truyền thống Phương Lang sẽ là đặc sản độc đáo, giúp du khách có thêm nhiều ấn tượng tốt đẹp khi đến với mảnh đất Quảng Trị thân thương.
Hà Trang
