Một trong những điểm sáng của nền kinh tế Việt Nam trong sáu tháng đầu năm là kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt kết quả tích cực, ước đạt 190,08 tỷ USD, tăng 14,5% so với cùng kỳ. Có được kết quả nêu trên là nhờ sự nỗ lực của Chính phủ đã chỉ đạo quyết liệt các bộ, ngành, địa phương cũng như sự quyết tâm của doanh nghiệp đã tận dụng tốt cơ hội của các Hiệp định thương mại tự do (FTA), đồng thời khẳng định chất lượng hàng hóa của Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Với những thuận lợi đang có cộng thêm kết quả tăng trưởng tích cực của kim ngạch xuất khẩu những tháng đầu năm, Bộ Công thương đánh giá năm 2024 xuất khẩu của Việt Nam nhiều cơ hội sẽ phục hồi tốt, mặc dù vẫn phải đối diện với nhiều rủi ro khó đoán định trên thị trường toàn cầu.
Nhiều tín hiệu tích cực
Nhận định về tình hình xuất khẩu sáu tháng đầu năm, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) Trần Thanh Hải cho rằng, còn nhiều yếu tố đã và đang thúc đẩy sự hồi phục của hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa. Cụ thể là kết quả của chủ trương hội nhập kinh tế quốc tế, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu của Việt Nam thông qua đàm phán, ký kết các FTA thế hệ mới. Bên cạnh đó, Chính phủ đã có sự vào cuộc mạnh mẽ với nhiều giải pháp hỗ trợ toàn diện cho nền kinh tế. Với vai trò là cơ quan chủ trì trong quản lý, điều hành hoạt động xuất nhập khẩu, Bộ Công thương cũng đã sớm nhận diện những khó khăn, rủi ro từ các thị trường xuất khẩu để tham mưu, đề xuất các giải pháp phù hợp, đặc biệt, Việt Nam vừa nâng cấp mối quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện với Hoa Kỳ, hứa hẹn sự phát triển bền vững trong quan hệ thương mại giữa hai nước. Vấn đề hàng tồn kho cao tại các thị trường cũng đang dần được khắc phục, nhất là tại các thị trường xuất khẩu chủ lực gặp những khó khăn trong năm 2023 như EU hay Hoa Kỳ. Cụ thể đối với Hoa Kỳ, các chỉ số tiêu dùng hồi phục đã trở thành yếu tố hỗ trợ quan trọng cho tăng trưởng kinh tế.
Vụ trưởng Vụ Kế hoạch-Tài chính (Bộ Công thương) Bùi Huy Sơn cung cấp các con số cụ thể để làm rõ hơn nhận định nêu trên. Theo đó, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa sáu tháng qua ước đạt 190,08 tỷ USD, tăng 14,5% so với cùng kỳ. Trong đó, khu vực kinh tế trong nước phục hồi mạnh với kim ngạch xuất khẩu tăng 20,7% so với cùng kỳ, cao hơn mức tăng chung 6,2 điểm phần trăm và cao hơn 8,4 điểm phần trăm mức tăng của khu vực kinh tế nước ngoài (12,3%).
Công tác xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường xuất khẩu tiếp tục đạt kết quả tích cực, kết hợp khai thác các thị trường truyền thống cùng mở rộng các thị trường mới (châu Phi, Đông Âu, Bắc Âu, Tây Á). Do vậy, xuất khẩu tới hầu hết các thị trường, đối tác thương mại lớn trong sáu tháng đầu năm đều đạt mức tăng trưởng cao.
Hoa Kỳ tiếp tục là thị trường xuất khẩu lớn nhất của nước ta với kim ngạch ước đạt 54,3 tỷ USD, chiếm 28,6% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước và tăng 22,1% so với cùng kỳ (cùng kỳ năm trước giảm 22,6%); tiếp đến là thị trường Trung Quốc với kim ngạch ước đạt 27,8 tỷ USD, tăng 5,3%; thị trường EU ước đạt 24,46 tỷ USD, tăng 14,1%; Hàn Quốc ước đạt 12,2 tỷ USD, tăng 10,4%.
Ở chiều ngược lại, cơ cấu nhập khẩu hàng hóa trong sáu tháng đầu năm cũng thể hiện tín hiệu tích cực khi có tới 88,8% tổng kim ngạch hàng hóa nhập khẩu là nhóm hàng cần thiết, bao gồm: máy móc, thiết bị, dụng cụ phụ tùng và nguyên phụ liệu. Tổng kim ngạch nhập khẩu ước đạt 158,2 tỷ USD, tăng 18,1% so với cùng kỳ, cho thấy đà phục hồi tốt của sản xuất trong nước, cũng như sản xuất phục vụ xuất khẩu.
Trong đó, riêng kim ngạch nhập khẩu máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện ước đạt 48,8 tỷ USD, tăng 26,7% và chiếm 27,4% tổng kim ngạch nhập khẩu; nhập khẩu máy móc, thiết bị, dụng cụ phụ tùng đạt 22,3 tỷ USD, tăng 14,6%.
Nhờ đà tăng của xuất khẩu, cán cân thương mại hàng hóa tiếp tục duy trì xuất siêu ở mức 11,63 tỷ USD; trong đó, khu vực kinh tế trong nước nhập siêu 12,35 tỷ USD; khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (kể cả dầu thô) xuất siêu 23,98 tỷ USD.
Linh hoạt trong công tác xúc tiến thương mại
Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công thương) Vũ Bá Phú cho biết, trong sáu tháng đầu năm, công tác xúc tiến thương mại đã mang lại nhiều giá trị thực tiễn cho hoạt động xuất khẩu của các doanh nghiệp.
Cụ thể, hoạt động xúc tiến thương mại đã tập trung tăng cường khai thác các FTA để đa dạng hóa thị trường, chuỗi cung ứng và đẩy mạnh xuất khẩu; xúc tiến đầu tư nhằm thu hút vốn ngoại vào lĩnh vực chế biến, chế tạo nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm sản xuất trong nước, đáp ứng tiêu chuẩn của thị trường thế giới; phối hợp với hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tư vấn, cung cấp thông tin thị trường cho địa phương, doanh nghiệp.
Từ đầu năm đến nay, sáu hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài đã được thực hiện theo chuyên đề tổng hợp hoặc chuyên sâu theo nhóm thị trường và nhóm ngành hàng xuất khẩu.
Sự tham gia chủ động của các địa phương, hiệp hội ngành hàng và đông đảo doanh nghiệp đã đưa các hội nghị này trở thành cầu nối trao đổi thông tin hiệu quả, tăng cường sự phối hợp giữa các đơn vị trong nước với hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài, kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong hoạt động xuất nhập khẩu, hướng tới tận dụng tối đa cơ hội mới từ các thị trường, thúc đẩy phát triển xuất khẩu bền vững cũng như nhập khẩu hiệu quả.
Tuy nhiên, nhiều thị trường xuất khẩu của Việt Nam sẽ tiếp tục gia tăng các yêu cầu mới đối với thương mại quốc tế, thiết lập dày đặc hơn các rào cản, tăng xu hướng bảo hộ thương mại, chuyển đổi xanh, chú trọng các nhóm sản phẩm bảo vệ sức khỏe, cùng các yêu cầu về chuyển đổi năng lượng, phát triển bền vững,…
Sự biến đổi của tình hình thế giới, khu vực đem lại cả thuận lợi, thời cơ cũng như khó khăn và thách thức đan xen, đặt ra nhiều yêu cầu mới đối với công tác xúc tiến thương mại. Do đó, hoạt động xúc tiến thương mại thời gian tới sẽ phải linh hoạt hơn, kết hợp xúc tiến thương mại truyền thống với các phương thức đổi mới hiện đại, gắn với thương mại điện tử, kinh tế số; tăng cường truyền thông, quảng bá, nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm, hàng hóa thương hiệu Việt Nam.
“Mặt khác, chúng ta cũng cần tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, tăng cường nhận thức trong cộng đồng doanh nghiệp về chuyển đổi xanh, sản xuất bền vững nhằm hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, thích ứng với xu hướng thị trường hiện nay”, ông Vũ Bá Phú chia sẻ.
Phó Cục trưởng Trần Thanh Hải cũng nhấn mạnh rằng, kinh tế toàn cầu năm 2024 vẫn đối diện với nhiều rủi ro, khó đoán định. Cuộc chiến chống lạm phát vẫn tiềm ẩn nhiều yếu tố bất định, nhất là bởi chính sách tiền tệ của các quốc gia lớn. Thêm nữa, vấn đề công suất dư thừa tại Trung Quốc hiện tại cũng gia tăng áp lực cạnh tranh trên thị trường. Khi nhu cầu tiêu dùng suy giảm, nguồn hàng dư thừa với giá rẻ của Trung Quốc có thể ảnh hưởng đến khả năng đẩy mạnh xuất khẩu của các quốc gia khác.
Chính vì vậy, để giữ vững đà tăng của xuất khẩu trong các tháng cuối năm, các đơn vị của Bộ Công thương đang rà soát các mặt hàng, thị trường trọng tâm, trọng điểm cần được ưu tiên để thực hiện xúc tiến thương mại trong ngắn, trung và dài hạn; phối hợp chặt chẽ để cùng triển khai chuỗi các hoạt động mang tính chuyên môn của nhiều đơn vị trong khuôn khổ của một chương trình xúc tiến thương mại, từ đó nâng cao tính hiệu quả và tiết kiệm nguồn lực trong bối cảnh nguồn kinh phí từ ngân sách nhà nước còn eo hẹp.
Bên cạnh đó, cũng cần phối hợp chặt chẽ hơn trong việc định hướng cho các địa phương, hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp trong đề xuất, xây dựng kế hoạch triển khai hoạt động xúc tiến thương mại, phát triển thị trường trong nước và xuất nhập khẩu, chuyển đổi số trong xúc tiến thương mại phù hợp với các chiến lược, đề án đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
