Sự ra đời của lực lượng DQTV đánh dấu khởi đầu của tư tưởng vũ trang toàn dân và tư tưởng chiến tranh nhân dân với phong trào toàn dân đánh giặc vô cùng hiệu quả của Đảng và Nhà nước ta. Trải qua 90 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, lực lượng DQTV cả nước nói chung, tỉnh Quảng Ninh nói riêng luôn đoàn kết, thống nhất, trung thành với Tổ quốc, với nhân dân, với sự nghiệp cách mạng của Đảng; chiến đấu kiên cường, mưu trì, dũng cảm; lao động, học tập, công tác hiệu quả và sáng tạo, lập nhiều chiến công to lớn. Qua đó, khẳng định vị trí, vai trò quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ở mọi thời kỳ.
Lịch sử hào hùng
Từ đầu năm 1945, dưới sự chỉ đạo của Xứ ủy Bắc Kỳ, phong trào cách mạng ở Quảng Ninh nói chung, cũng như LLVT nói riêng ngày càng lớn mạnh. Cùng với nhân dân, LLVT tiến công đánh địch ở nhiều nơi, lần lượt giành được chính quyền ở Quảng Yên, Hồng Gai, Cẩm Phả, Tiên Yên, Đình Lập, Bình Liêu, Đầm Hà. Sau cuộc tổng khởi nghĩa tháng 8/1945, chính quyền 3 tỉnh Quảng Yên, Hồng Gai, Hải Ninh vừa được thành lập đã phải đối phó quyết liệt với bọn đế quốc, tay sai. Trước các thế lực thù địch, dân quân du kích và bộ đội địa phương càng chiến đấu càng trưởng thành, lớn mạnh không ngừng, từ những đơn vị dân quân du kích, tự vệ nhỏ bé, dần dần đã xây dựng được những đại đội tự vệ trong các hầm mỏ, trung đội du kích tập trung và phát triển rộng khắp.
Ngay từ ngày đầu thành lập, lực lượng DQTV đã đóng vai trò quan trọng trong việc vừa duy trì sản xuất, vừa phối hợp tham gia bảo vệ nhà máy, xí nghiệp, công sở, địa phương, góp phần cùng quân và dân cả nước đánh đuổi thực dân Pháp, đế quốc Mỹ xâm lược. Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, lực lượng DQTV và du kích Quảng Ninh đã phối hợp với các lực lượng và nhân dân các dân tộc trong tỉnh tham gia đánh 3.159 trận, tiêu diệt và làm bị thương 22.100 tên địch, bắt sống 2.831 tên, thu hơn 8.000 súng các loại và nhiều quân trang, quân dụng khác.
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, lực lượng DQTV đã cùng nhân dân và LLVT đập tan âm mưu phá hoại, tóm gọn bọn phản động ở khu vực Đông Bắc do Pháp cài lại, bọn phỉ ở vùng “hành lang Mán” bị tan rã. Đồng thời, trực tiếp bắn rơi 200 máy bay Mỹ, bắt sống 2 giặc lái; cử hàng ngàn CBCS tham gia các đơn vị chủ lực vào Nam tham gia chiến đấu trong các chiến trường. Cùng với nhiệm vụ chiến đấu, phục vụ chiến đấu, DQTV vẫn ngày đêm bám trụ sản xuất, vừa sản xuất, vừa chiến đấu và thường xuyên luyện tập, tuần tra, bảo vệ trật tự, an toàn ở các địa phương.
Với những thành tích đó, lực lượng DQTV Quảng Ninh đã được Quốc hội, Chính phủ tặng thưởng nhiều danh hiệu cao quý. Nhiều đơn vị tự vệ, tập thể và cá nhân được tuyên dương Anh hùng LLVT nhân dân.
Lực lượng xung kích, nòng cốt ở cơ sở
Hiện lực lượng DQTV Quảng Ninh không ngừng được củng cố, xây dựng và phát triển. Ở cấp phường, xã, lực lượng dân quân được xây dựng tới cấp trung đội, các doanh nghiệp nhà nước lực lượng tự vệ được xây dựng đến cấp đại đội, tiểu đoàn. Mỗi thôn, bản, khu phố được xây dựng từ 1 tổ dân quân trở lên chiến đấu tại chỗ. Hiện Quảng Ninh có gần 25.000 chiến sĩ DQTV, chiếm gần 2% dân số, được tổ chức thành nhiều tổ, đội.
Giai đoạn vừa qua, đặc biệt là nhiệm kỳ 2020-2025, tỉnh chỉ đạo thành lập 100% chi bộ quân sự cấp xã, đầu tư xây dựng chốt dân quân thường trực biên giới đất liền, xây dựng hải đội dân quân thường trực; xây dựng và cải tạo, đưa vào sử dụng trụ sở Ban CHQS cấp xã, mua sắm trang bị nhiều loại vật chất, thiết bị kỹ thuật (công cụ hỗ trợ) phục vụ huấn luyện và hoạt động. Đến nay toàn tỉnh bảo đảm mua sắm 100% quân trang đồng bộ cho lực lượng dân quân để tham gia huấn luyện, công cụ hỗ trợ và thực thi hoạt động theo nhiệm vụ.
Hằng năm 100% cơ sở, lực lượng DQTV được huấn luyện với phương châm “cơ bản, thiết thực, chất lượng”, tổ chức “Diễn tập chiến đấu phòng thủ xã, phường, thị trấn”, là lực lượng nòng cốt trong nhiệm vụ diễn tập khu vực phòng thủ cấp trên, đảm bảo quân số, chất lượng ngày càng cao. Qua đó, lực lượng DQTV được tổ chức huấn luyện chu đáo, chặt chẽ, luyện tập thành thạo các phương án chiến đấu, sẵn sàng chiến đấu; tham gia diễn tập QP-AN, phòng chống thiên tai – tìm kiếm cứu nạn, diễn tập khu vực phòng thủ tại chỗ ở cơ sở đạt kết quả tốt, có khả năng đáp ứng được yêu cầu mọi nhiệm vụ.
Năm 2024, Bộ CHQS tỉnh đã tham mưu chỉ đạo Ban CHQS các huyện, thị xã, thành phố, Ban CHQS các đơn vị tự vệ trực thuộc tổ chức huấn luyện 487/487 đầu mối DQTV, đạt 100% quân số tham gia đạt 96%. Lực lượng DQTV trong tỉnh tham gia hội thao thể thao quốc phòng DQTV xếp thứ 2 Quân khu. Tiếp tục tham gia là nòng cốt của đội tuyển thủ Quân khu 3 tham gia hội thao cấp Bộ Quốc phòng với quân số lớn nhất so với các tỉnh, 15/45 đồng chí. Tham gia gameshow sắc màu sao vuông do Bộ Quốc phòng tổ chức đạt giải Nhì…
Đại tá Khúc Thành Dư, Chỉ huy trưởng Bộ CHQS tỉnh khẳng định, với sự phát triển vững mạnh, rộng khắp, DQTV trên địa bàn tỉnh luôn là lực lượng nòng cốt, xung kích trong lao động, sản xuất và phối hợp tuần tra bảo vệ, góp phần ổn định ANCT-TTATXH ở cơ sở. Lực lượng DQTV được biên chế ở các vùng, miền đã chủ động phối hợp cùng các lực lượng khác thực thi pháp luật của Nhà nước phòng, chống có hiệu quả việc xâm canh, xâm cư, lấn chiếm biên giới, vi phạm lãnh hải, bảo vệ tài nguyên, môi trường biển, ngăn chặn các đối tượng vi phạm pháp luật. Tích cực tham gia với LLVT xoá đói, giảm nghèo ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn. Thời gian tới, Bộ CHQS tỉnh tiếp tục xây dựng lực lượng DQTV không ngừng vững mạnh, rộng khắp có chất lượng tổng hợp và sức mạnh chiến đấu cao, đáp ứng tốt yêu cầu giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội ở địa phương, sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu thắng lợi góp phần xây dựng và bảo vệ vững chắc quê hương.
Ngô Dịu
