Quảng Ninh hiện có 4 sản phẩm OCOP 5 sao quốc gia, gồm 3 sản phẩm ngọc trai của Công ty CP Ngọc trai Hạ Long và sản phẩm trà hoa vàng Quy Hoa của Công ty TNHH Thương mại Dịch vụ và Xuất nhập khẩu Quy Hoa (Hải Hà). Con đường vươn tầm OCOP 5 sao của trà Quy Hoa gắn với ông Lê Mạnh Quy, người trai gốc Thái Bình sinh cơ lập nghiệp trên đất Hải Hà và dành trọn tâm huyết cho cây trà hoa vàng.
Hải Hà có điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu phù hợp với cây trà hoa vàng. Tuy nhiên, cây trà hoa vàng bản địa bị săn lùng khai thác suốt một thời gian dài để bán nên dần cạn kiệt. Chính vì vậy, khi ông Lê Mạnh Quy, sinh năm 1966, ở thôn 5, xã Quảng Minh, huyện Hải Hà, nhận ra giá trị dược liệu của loài cây này và quyết định trồng thử nghiệm cách đây khoảng 10 năm thì việc tìm kiếm nguồn giống vô cùng khó khăn. Việc đầu tư lớn vào đồi hoang trồng trà hoa vàng cũng khiến nhiều người gọi ông là “gã khùng”, rằng ông “ném tiền qua cửa sổ”…
Nhớ lại giai đoạn này, ông cho hay, cây trà hoa vàng ở Hải Hà trong tự nhiên khi ấy hầu như không còn, vì vậy, ông chủ yếu thu mua của đồng bào ở Hải Hà, Ba Chẽ đã mang về trồng trong nhà, thậm chí sang cả Trung Quốc mua cây giống. Kỹ thuật trồng, chăm sóc cây trà hoa vàng cũng rất kỳ công, gian nan.
Ông Quy vốn làm trong lĩnh vực xây dựng, tuy nhiên vì có niềm yêu thích hoa, cây cảnh nên thường xuyên sưu tầm các loại cây, hoa quý hiếm. Tuy nhiên, để trồng thành công cây trà hoa vàng thì riêng kinh nghiệm chưa đủ, ông phải học hỏi từ bà con, kể cả người Trung Quốc, rồi theo dõi quá trình sinh trưởng của cây để tích lũy thêm kinh nghiệm.
Không chỉ trồng bảo tồn, ông còn nhân giống, lai ghép giống cây trà hoa vàng giữa các địa phương với nhau. Quá trình ấy cũng không ít lần ông phải trả giá, chấp nhận thiệt hại khi cây bị chết hàng loạt do lai ghép không phù hợp, cây không thích ứng khi chuyển từ bầu sang đất, cây còi cọc hay không ra hoa, sinh lá khi đến tuổi trưởng thành…
Qua tìm hiểu điều kiện sống của cây trà hoa vàng trong tự nhiên, khi đưa vào trồng trong vườn, ông Quy trồng cây hoè xen lẫn trà hoa vàng. Bởi lẽ, cây hoè chịu được nắng nóng lại hấp thụ ít chất dinh dưỡng, tán cây khá thấp, khi toả rộng có thể che phủ cho cây trà hoa vàng. Cây trà hoa vàng trồng 3-4 năm mới cho thu hoạch thì cây hoè chính là giải pháp “lấy ngắn nuôi dài” khi chỉ trồng 1 năm là cho thu hoạch. Với 2.000 gốc hoè trồng xen trà hoa vàng giúp gia đình ông có thêm thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi năm.
Trải qua nhiều năm, nay thì ông Quy đã trồng thành công loài cây này theo mô hình tập trung. Vườn trà hoa vàng của ông từ 3ha đất đồi hoang hoá được cải tạo dần mở rộng lên, số lượng cây cũng ngày một nhiều hơn với khoảng 10.000 cây, phần lớn là những cây trưởng thành.
Sau khi trồng thành công cây trà hoa vàng thì trăn trở lớn nhất với ông Quy là kỹ thuật chế biến, xây dựng thương hiệu nhằm nâng cao giá trị sản phẩm. Năm 2014, ông thành lập Công ty TNHH Thương mại Dịch vụ và Xuất nhập khẩu Quy Hoa với mục tiêu tập trung phát triển cây trà hoa vàng và những sản phẩm chế biến từ trà hoa vàng. Ông Quy trồng, chăm sóc cây trà hoa vàng theo hướng hữu cơ; sấy hoa bằng công nghệ đông lạnh thăng hoa, để giữ được cao nhất tinh chất tự nhiên trong hoa và vẻ đẹp bông hoa như còn tươi nguyên. Sản phẩm đóng gói đều có mã QR, logo thương hiệu…
Ông cũng bán giống cây và liên kết sản xuất, bao tiêu sản phẩm cho nhiều nhà vườn, riêng Hải Hà có tổng diện tích gần 10ha. Từ đây, gia đình ông thu hoạch khoảng 1 tấn hoa, lá trà hoa vàng khô và chế biến thành 10 loại sản phẩm khác nhau bán ra thị trường, cho doanh thu gần chục tỷ đồng.
Vậy là từ sự mạnh dạn, táo bạo trong đầu tư, sự kỳ công nghiên cứu, áp dụng khoa học công nghệ cả về việc trồng trọt, chăm sóc cho đến khâu chế biến, tạo dựng thương hiệu, sản phẩm trà hoa vàng Quy Hoa nay đã được biết đến rộng rãi trên thị trường. Cây trà hoa vàng được xã Quảng Minh lựa chọn là sản phẩm OCOP của địa phương, thành sản phẩm đặc trưng của Hải Hà, góp phần giúp giải quyết việc làm, vươn lên làm giàu cho nhiều người dân địa phương. Năm 2022, sản phẩm trà hoa vàng Quy Hoa đã được Hội đồng thẩm định trung ương đánh giá và xếp hạng sản phẩm OCOP 5 sao quốc gia, mở ra cơ hội vươn ra xuất khẩu ở thị trường thế giới, là niềm tự hào của không chỉ gia đình ông Lê Mạnh Quy mà còn cả địa phương.
