Nghị quyết phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025 – 2035 đã được Quốc hội thông qua sáng 27/11, với 430 đại biểu tán thành, chiếm 89,77% tổng số đại biểu Quốc hội.
Bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa
Báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến đại biểu Quốc hội, chỉnh lý dự thảo Nghị quyết, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh cho biết, tính đến hết tháng 3/2024, cả nước có 66 Trung tâm Văn hóa (63 tỉnh, thành phố có Trung tâm Văn hóa, riêng Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và Hải Phòng có 2 Trung tâm Văn hóa), 41 bảo tàng và 54 thư viện cấp tỉnh. Như vậy, còn nhiều tỉnh, thành phố chưa có đủ 3 loại hình thiết chế nêu trên, do đó, việc đặt ra mục tiêu đầu tư xây dựng các loại hình thiết chế (mục tiêu số 2 đến năm 2030) như dự thảo Nghị quyết là hết sức cần thiết.
Liên quan đến mục tiêu đến năm 2030, về mục tiêu số 3, có ý kiến đề nghị chỉ thực hiện việc tu bổ, tôn tạo đối với di tích đã xuống cấp; có ý kiến đề nghị rà soát, đánh giá kỹ số liệu, hiện trạng di tích để bảo đảm tính bao quát, tính dự báo đối với các di tích có thể được xếp hạng, nâng hạng.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, mục tiêu của Chương trình là hướng tới việc bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa, trong đó có việc tu bổ và tôn tạo di tích quốc gia, di tích quốc gia đặc biệt. Theo đó, đối với các di tích xuống cấp, có nguy cơ hủy hoại sẽ được đầu tư tu bổ, phục hồi; đối với các di tích khác có thể được tôn tạo để tăng cường khả năng sử dụng, khai thác, phát huy giá trị, góp phần thúc đẩy phát triển du lịch, công nghiệp văn hóa.
Hiện nay, nhiều di tích đang trong tình trạng xuống cấp rất nghiêm trọng và chưa có đủ nguồn lực để tu bổ. Vì vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ trong quá trình xây dựng Báo cáo nghiên cứu khả thi và thực hiện Chương trình cần rà soát kỹ lưỡng hiện trạng di tích, triển khai việc tu bổ, tôn tạo theo hướng ưu tiên các di tích bị xuống cấp nghiêm trọng, bảo đảm đầu tư có hiệu quả, trọng tâm, trọng điểm, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí và phát huy giá trị di tích.
Có ý kiến cho rằng mục tiêu số 5 “thực hiện chuyển đổi số, ứng dụng các thành tựu của Cách mạng công nghiệp lần thứ 4” còn chung chung, đề nghị quy định cụ thể hơn để bảo đảm tính khả thi; có ý kiến đề nghị sửa “các đơn vị hoạt động văn hóa, nghệ thuật” thành “các đơn vị sự nghiệp công lập lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật”. Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu và chỉnh lý theo hướng: “Phấn đấu 100% đơn vị hoạt động văn hóa, nghệ thuật được tin học hóa, chuyển đổi số, ứng dụng các thành tựu của Cách mạng công nghiệp lần thứ 4”. Việc tin học hóa, chuyển đổi số được thực hiện đối với các đơn vị hoạt động văn hóa, nghệ thuật, bao gồm cả khu vực công và khu vực tư, không chỉ các đơn vị sự nghiệp công lập.
Xây dựng nguyên tắc đối ứng linh hoạt
Về kinh phí thực hiện Chương trình, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh cho biết, về vốn ngân sách địa phương, có ý kiến cho rằng nhiều địa phương gặp khó khăn trong bố trí vốn đối ứng của ngân sách địa phương, đề nghị xây dựng nguyên tắc đối ứng linh hoạt hơn, quan tâm hỗ trợ các địa phương này. Có ý kiến đề nghị tăng tỉ lệ hỗ trợ của trung ương, giảm tỉ lệ đối ứng của địa phương.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu ý kiến xác đáng của đại biểu và thể hiện tại điểm d khoản 4 Điều 1 dự thảo Nghị quyết. Theo quy định của Luật Đầu tư công, sau khi Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình, Thủ tướng Chính phủ sẽ ban hành quyết định về nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ và tỉ lệ vốn đối ứng của ngân sách địa phương thực hiện Chương trình, trong đó sẽ tính đến sự khác biệt giữa các địa phương tham gia Chương trình và khả năng cân đối ngân sách của địa phương. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị trong quá trình xây dựng Báo cáo nghiên cứu khả thi, Chính phủ chỉ đạo các cơ quan liên quan phối hợp chặt chẽ với các địa phương để xác định tỉ lệ đối ứng phù hợp.
Về nguồn vốn khác, có ý kiến băn khoăn về nội hàm của nguồn vốn khác và cho rằng tổng nguồn vốn khác đề ra tại Chương trình chiếm tỉ lệ 12,4% còn cao, thiếu tính khả thi đối với các địa phương còn khó khăn.
Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, nguồn vốn khác huy động thực hiện Chương trình bao gồm nguồn vốn từ các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân tham gia thực hiện dự án, vốn huy động thông qua chính sách thu hút đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư, nguồn đóng góp tự nguyện của người dân (tiền, hiện vật, ngày công lao động) và các nguồn vốn khác theo quy định của pháp luật. Tỉ lệ 12,4% là tỉ lệ trung bình trong cả nước; đối với những địa bàn có điều kiện kinh tế – xã hội phát triển, đặc biệt là địa phương phát triển công nghiệp văn hóa, tỉ lệ sẽ đạt cao hơn; đối với địa phương có điều kiện kinh tế – xã hội khó khăn, có thể huy động sự đóng góp của người dân bằng ngày công, hiện vật… Khi Chương trình thực hiện hiệu quả, hoạt động của Chương trình sẽ mang lại lợi ích cho chính cộng đồng, thu hút sự đóng góp của cộng đồng dân cư, doanh nghiệp.
Về dự kiến kế hoạch bố trí và tiến độ nguồn vốn, có ý kiến đề nghị rà soát, đánh giá khả năng bố trí ngân sách và giải ngân vốn năm 2025. Về vấn đề này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết, theo Báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư, Chương trình dự kiến bố trí vốn năm 2025 là 400 tỷ đồng, trong đó ngân sách trung ương là 150 tỷ đồng, ngân sách địa phương là 250 tỷ đồng/63 tỉnh, thành phố. Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy, số vốn này hoàn toàn nằm trong khả năng cân đối của ngân sách.
