Việc trồng thử nghiệm và nhân giống các loài thực vật quý, hoa đẹp trên Vịnh Hạ Long không chỉ tô điểm cảnh quan, mà còn góp phần bảo tồn thiên nhiên, hưởng ứng Đề án “Hạ Long – Thành phố hoa”, gợi mở hướng phát triển du lịch bền vững.
Gần đây, việc trồng thử nghiệm các loại thực vật đặc hữu, cây quý có hoa đẹp trên Vịnh Hạ Long đã trở thành điểm nhấn quan trọng trong công tác bảo tồn hệ sinh thái của Di sản. Tháng 3/2025, Ban Quản lý Vịnh Hạ Long trồng hơn 150 cây quý trên đảo Hòn Cỏ, gồm bông mộc chùm hồng – trắng, cọ hoa vàng rực rỡ, lan hài đốm vàng, ngũ gia bì hoa tím. Những loài cây này không chỉ tạo cảnh quan xanh mà còn gia tăng sức hút du lịch sinh thái.
Theo kế hoạch, Ban Quản lý Vịnh Hạ Long sẽ tiếp tục trồng thêm hơn 240 cây thực vật đặc hữu quý hiếm như riềng Hạ Long, khổ cử, móng tai, phất dụ núi, lan, tra làm chiếu, me rừng tại Hòn Cỏ. Hoạt động này hướng tới mục tiêu bảo tồn nguồn gen và phát triển du lịch bền vững.
Ông Trần Văn Hiến, Giám đốc Trung tâm bảo tồn 3 (Ban Quản lý Vịnh Hạ Long), cho biết: Những loài thực vật đặc hữu này có giá trị thẩm mỹ cao nhưng phân bố rải rác, chịu tác động từ môi trường khắc nghiệt. Việc trồng theo vạt lớn hoặc trong vườn thực vật giúp bảo tồn nguồn gen, đồng thời tạo không gian xanh cho du khách khám phá hệ thực vật Vịnh Hạ Long. Đây cũng là cách hưởng ứng chương trình Vịnh hoa, góp phần xây dựng nét đặc trưng mới cho điểm đến.
Việc trồng thí điểm vườn thực vật tại Hòn Cỏ, mở ra triển vọng lớn trong phát triển mô hình này, tạo thêm điểm đến sinh thái hấp dẫn. Theo lãnh đạo Ban Quản lý Vịnh Hạ Long, đơn vị sẽ thí điểm mô hình này trong năm nay, theo dõi, rút kinh nghiệm để mở rộng nhằm giới thiệu thực vật đặc hữu tới du khách, nâng cao giá trị cảnh quan du lịch.
Theo thống kê của các nhà khoa học, Vịnh Hạ Long có khoảng 1.259 loài thực vật trên cạn, trong đó 17 loài đặc hữu đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên cảnh quan đặc trưng. Tuy nhiên, việc nhân giống, trồng nhân rộng thực vật đặc hữu đặc biệt là các cây có hoa đẹp vẫn có nhiều lo ngại.
Tuy nhiên, trên thực tế, chương trình này có nhiều cơ sở để triển khai rộng khắp. Ban Quản lý Vịnh Hạ Long đã thực hiện thành công nhiều dự án bảo tồn và nhân giống thực vật đặc hữu. Tiêu biểu là dự án bảo tồn cọ Hạ Long, từ năm 2009 đã nhân giống thành công 100 cây con trồng tại Cát Lán, nay sinh trưởng tốt. Năm 2013, khoảng 2.000 cây bông mộc – loài trong Sách đỏ Việt Nam, cũng được nhân giống và trồng tại các đảo Đầu Gỗ, Ti Tốp, Sửng Sốt, Mê Cung, tạo sắc màu rực rỡ.
Năm 2016, lan hài đốm – một trong những loài hoa quý hiếm, được nhân giống bằng phương pháp tách chiết và trồng tại Cống Đầm, Cửa Vạn, đồng thời bảo tồn tại các điểm phân bố tự nhiên. Nhờ đó, loài hoa này vẫn bung sắc rực rỡ mỗi mùa, trở thành điểm nhấn hệ thực vật Vịnh Hạ Long. Ngoài ra, Ban Quản lý Vịnh Hạ Long còn bảo tồn thiên tuế, san hô và nhiều loài thực vật giá trị khác. Dự kiến, tháng 11/2025, đơn vị sẽ nhân giống, trồng thử nghiệm thiên tuế Hạ Long và nhiều loài đặc hữu khác.
Hiện nhiều điểm du lịch ở Việt Nam đã thành công nhờ gắn vẻ đẹp tự nhiên, hoa, thực vật quý như: Hà Giang với hoa tam giác mạch, Đà Lạt – thành phố ngàn hoa hay Sa Pa với những vườn hoa rực rỡ trên dãy Hoàng Liên Sơn. Đây là mô hình đáng tham khảo trong việc kết hợp bảo tồn thiên nhiên với phát triển du lịch bền vững.
TS. Lê Hồng Trường, Viện trưởng Viện Sinh thái học miền Nam (Viện Hàn lâm Khoa học Việt Nam), từng nhiều lần khảo sát thực vật ở Vịnh Hạ Long, nhận định: Vịnh Hạ Long như một kho báu sinh thái. Nếu được bảo tồn và khai thác hợp lý, những giá trị này không chỉ gia tăng mà còn tạo sức hút cho du lịch.
Như vậy, xây dựng vườn thực vật hưởng ứng đề án “Thành phố hoa” không chỉ nâng cao giá trị hệ thực vật bản địa mà còn tạo cảnh quan, sức hút du lịch bền vững cho Vịnh Hạ Long. Một thuận lợi lớn là việc nhân giống, trồng thành công các loại hoa đặc trưng gắn với vùng đất, thắng cảnh Vịnh Hạ Long lại càng tạo sức hút, thương hiệu. Tuy nhiên, để hiện thực hoá cần có sự quan tâm, đầu tư nhiều hơn nữa nguồn lực, công sức chăm sóc, đảm bảo cây sống, sinh trưởng tốt, đồng thời nghiên cứu, bố trí các loại cây, hoa ở các địa điểm, cảnh quan phù hợp.
Tạ Quân
