Trang Reuters mới đây đưa tin, Bộ Thương mại Mỹ đang tiến hành đánh giá về việc có đưa Việt Nam lên địa vị “nền kinh tế thị trường” hay không.
Theo Reuters, nỗ lực của Tổng thống Mỹ Joe Biden nhằm đưa Việt Nam lại gần hơn với tư cách là một đồng minh chiến lược của Mỹ có thể sẽ xung đột trực tiếp với mong muốn của ông về việc giành lá phiếu từ cử tri công nhân Mỹ trong cuộc bầu cử vào tháng 11 tới.
Việc cân nhắc đưa Việt Nam trở thành “nền kinh tế thị trường” đã bị các nhà sản xuất thép và tôm tại vùng Bờ Vịnh của Mỹ phản đối. Tuy nhiên, ý kiến này lại được các nhà bán lẻ và các nhóm kinh doanh khác tại Mỹ ủng hộ. Điều này sẽ giúp giảm các loại thuế chống bán phá giá đối với hàng nhập khẩu từ Việt Nam.
Ông Ted Osius, người đứng đầu Hội đồng Kinh doanh Mỹ – ASEAN, cho rằng: “Việt Nam đã có nền kinh tế thị trường. Việt Nam đã đáp ứng các tiêu chí quan trọng như khả năng chuyển đổi đồng tiền và sẵn sàng để được công nhận chính xác”.
Thông tin từ Reuters cho biết, Bộ Thương mại Mỹ sẽ nghe lập luận từ cả hai bên trong phiên điều trần trực tuyến vào chiều thứ Tư tại Washington. Quy trình rà soát dự kiến sẽ hoàn thành vào cuối tháng 7.
Trong chuyến thăm Hà Nội của Tổng thống Biden vào năm ngoái, Việt Nam và Mỹ đã nâng cấp quan hệ lên “đối tác chiến lược toàn diện”.
Cũng trong năm ngoái, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã đề nghị Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường, phù hợp với vị thế của Việt Nam là điểm đến để các doanh nghiệp Mỹ đa dạng hóa chuỗi cung ứng ngoài thị trường Trung Quốc.
Hiện tại, Mỹ xem Việt Nam cùng với Trung Quốc, Nga, Belarus, Azerbaijan và 9 quốc gia khác là các nền kinh tế phi thị trường, phải chịu thuế chống bán phá giá cao hơn.
Ông Ted Osius, người từng giữ cương vị đại sứ Mỹ tại Việt Nam, cho biết: “Các doanh nghiệp Mỹ đã đầu tư đáng kể vào Việt Nam vì họ nhận ra tiềm năng tăng trưởng của quốc gia này”.
Bộ Thương mại Mỹ có một bộ tiêu chí khá hẹp để xác định tình trạng kinh tế thị trường. Bộ tiêu chí bao gồm mức độ chuyển đổi của đồng tiền quốc gia; mức lương là kết quả của sự thương lượng tự do giữa người lao động và ban quản lý; việc cấp phép liên doanh hoặc đầu tư nước ngoài khác.
Các tiêu chí khác bao gồm: liệu chính phủ có sở hữu hay kiểm soát các phương tiện sản xuất và chính phủ có kiểm soát việc phân bổ nguồn lực cũng như các quyết định về giá cả và sản lượng hay không. Bộ Thương mại Mỹ cũng có thể xem xét các yếu tố khác để đánh giá.
Theo Reuters, hàng hóa từ các nền kinh tế phi thị trường phải chịu mức thuế suất cao hơn trong các cuộc điều tra thuế chống bán phá giá.
Năm nay, Ủy ban Thương mại quốc tế Mỹ gia hạn thuế chống bán phá giá 25,76% đối với tôm nuôi đông lạnh từ Việt Nam. Tuy nhiên, thuế đối với tôm từ Thái Lan, một nền kinh tế thị trường, lại chỉ ở mức 5,34%.
Liên minh Tôm miền Nam của các ngư dân và nhà chế biến tôm Mỹ cho biết, họ phản đối việc công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường. Lý do họ đưa ra là bởi các rào cản của Việt Nam về quyền sở hữu đất đai, luật lao động yếu kém và thuế tôm thấp hơn sẽ gây tổn hại cho các thành viên.
Việc nâng cấp vị thế của Việt Nam cũng vấp phải sự phản đối đáng kể tại Quốc hội Mỹ, với 8 Thượng nghị sĩ và 31 thành viên Hạ viện cũng đưa ra lập luận tương tự Bộ trưởng Thương mại Mỹ Gina Raimondo. Họ cho rằng, việc công nhận Việt Nam là nền kinh thị trường sẽ mang lại lợi ích cho các công ty Trung Quốc đã đầu tư nhiều vào Việt Nam, cách giúp các công ty này dễ dàng lách thuế quan của Mỹ đối với hàng hóa.
Ông Roy Houseman, Giám đốc lập pháp của Liên minh Công nhân thép Mỹ (USW), cho rằng, việc nâng hạng cho Việt Nam sẽ “làm xói mòn nền sản xuất trong nước của Mỹ, làm suy yếu khả năng phục hồi chuỗi cung ứng của Mỹ và củng cố vai trò của Việt Nam như một kênh dẫn dòng hàng hóa Trung Quốc được giao dịch không bình đẳng”.
Tổng thống Joe Biden đã có nhiều nỗ lực nhằm thu hút được nhiều phiếu bầu của các tổ chức công đoàn trong cuộc bầu cử Tổng thống sắp diễn ra vào tháng 11, đặc biệt là từ các công nhân ngành thép ở bang Pennsylvania.
Ông Biden đã phản đối đề xuất tiếp quản hãng sản xuất thép US Steel có trụ sở tại Pittsburgh của hãng thép Nhật Bản Nippon Steel, đồng thời kêu gọi áp dụng mức thuế “Mục 301” cao hơn đối với thép nhập khẩu từ Trung Quốc.
