Tính đến hết tháng 4/2024, hàng xuất khẩu của Việt Nam đã phải đối mặt với 249 vụ việc điều tra phòng vệ thương mại từ 24 thị trường.
Theo Bộ Công Thương, các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam bị điều tra phòng vệ thương mại tương đối đa dạng, từ mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu lớn, như tủ gỗ, gỗ dán, pin năng lượng mặt trời, tôm, cá tra, basa, máy xịt rửa áp lực cao… đến các mặt hàng có kim ngạch nhỏ hơn như đệm mút, máy cắt cỏ, giấy bọc thuốc lá, hạt nhựa EPS, mật ong…
Cơ quan điều tra nước ngoài cũng thường xuyên rà soát các vụ việc phòng vệ thương mại với quy trình và yêu cầu điều tra có mức độ phức tạp tương tự các vụ việc điều tra mới.
Nhận diện nguyên nhân tăng nhanh số vụ điều tra phòng vệ thương mại đối với hàng hóa xuất khẩu, đại diện Bộ Công Thương cho biết, gia tăng về lượng và quy mô xuất khẩu đã tạo ra sức ép cạnh tranh đối với hàng hóa sản xuất nội địa của nước nhập khẩu. Do đó, các nước nhập khẩu nhận được nhiều yêu cầu điều tra, áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại để bảo vệ sản xuất nội địa.
Ngoài ra, Việt Nam đã dần phát triển nhằm tự chủ một số nền công nghiệp nền tảng để giảm phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nước ngoài, vô hình trung, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đã vượt qua được các hàng rào kỹ thuật và biện pháp phòng vệ thương mại trở thành một trong số ít các công cụ còn lại mà nước nhập khẩu có thể sử dụng với mục đích hạn chế nhập khẩu.
Đồng thời, việc tham gia vào các chuỗi cung ứng khu vực cũng khiến cho Việt Nam trở thành quốc gia thường xuyên bị điều tra chung với một số nước khác như Trung Quốc, Indonesia…
Trước hàng rào phòng vệ thương mại của các thị trường, nhằm bảo vệ quyền lợi, lợi ích chính đáng cho doanh nghiệp Việt Nam, Bộ Công Thương đã tích cực triển khai nhiều hoạt động đa dạng, trong đó, luôn duy trì các kênh liên lạc với cơ quan điều tra phòng vệ thương mại nước ngoài, luật sư, hiệp hội và doanh nghiệp để kịp thời cập nhật tình hình, thông tin các vụ, việc.
Đặc biệt, theo dõi sát quy trình điều tra của cơ quan điều tra nước ngoài, thường xuyên có các lập luận pháp lý để phản biện khi phát hiện khả năng vi phạm WTO và thông lệ điều tra quốc tế; đảm bảo doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu có cơ hội thực thi các quyền doanh nghiệp trong vụ việc phòng vệ thương mại .
Việc triển khai đồng bộ các giải pháp ứng phó thời gian qua, theo ghi nhận của Bộ Công Thương trong nhiều vụ việc, Việt Nam thành công trong việc chứng minh doanh nghiệp không bán phá giá hay Chính phủ không trợ cấp, không can thiệp vào thị trường để tạo lợi thế bất bình đẳng cho doanh nghiệp xuất khẩu. Các doanh nghiệp được tiếp cận các thông tin phòng vệ thương mại đầy đủ, kịp thời; được khuyến nghị tham gia và hầu hết doanh nghiệp quan tâm không bị kết luận bất hợp tác dẫn tới mức thuế cao.
Thời gian tới, trong bối cảnh các hiệp định thương mại đi vào giai đoạn thực thi mới, xuất khẩu có thêm nhiều cơ hội tăng trưởng. Ông Chu Thắng Trung – Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) – cho hay, các ngành hàng sản xuất, xuất khẩu của Việt Nam dự kiến sẽ tiếp tục phải đối mặt với nguy cơ bị điều tra phòng vệ thương mại. Tính chất các vụ việc cũng sẽ ngày càng phức tạp và khó khăn hơn trong việc ứng phó, xử lý.
Hàng rào phòng vệ thương mại được các quốc gia tăng cường sử dụng đang đặt ra thách thức rất lớn đối với hoạt động xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam. Trong khi đó, năng lực ứng phó của doanh nghiệp trong nước vẫn còn hạn chế; hầu hết doanh nghiệp chưa nắm rõ về pháp luật phòng vệ thương mại , các nguyên tắc, quy trình, thủ tục, nghĩa vụ và quyền lợi khi tham gia vào các vụ việc điều tra về phòng vệ thương mại…
Do vậy, theo Bộ Công Thương, cần tiếp tục hoàn thiện và đẩy mạnh công tác cảnh báo sớm các vụ việc phòng vệ thương mại của nước ngoài đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. Đồng thời, tiếp tục đẩy mạnh công tác chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ; tăng cường công tác thông tin, phổ biến kiến thức về phòng vệ thương mại cho các ngành sản xuất, doanh nghiệp.
