Cách đây hơn 60 năm, ngày 2 và 5/8/1964, Hải quân nhân dân Việt Nam đã hiệp đồng chặt chẽ với lực lượng Phòng không, công an vũ trang, quân dân các địa phương ven biển chiến đấu anh dũng, đánh đuổi tàu khu trục Ma-đốc của đế quốc Mỹ ra khỏi vùng biển của ta, bắn rơi 8 máy bay, bắn bị thương nhiều chiếc khác, bắt sống giặc lái Mỹ đầu tiên trên vùng biển, vùng trời miền Bắc; mở đầu trang sử chiến đấu, chiến thắng hào hùng của Hải quân nhân dân Việt Nam, góp phần cổ vũ toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta quyết tâm chiến đấu bảo vệ miền Bắc, đẩy mạnh cuộc chiến tranh cách mạng giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Trong chiến thắng hào hùng này, quân và dân tỉnh Quảng Ninh đã ghi dấu ấn đặc biệt bằng chiến công bắn rơi 3 máy bay Mỹ, bắt sống giặc lái Mỹ đầu tiên trên miền Bắc. Cụ thể, tại thị xã Hòn Gai, vào hồi 13 giờ 35 phút ngày 5/8/1964, nhiều tốp máy bay của Mỹ từ Hạm đội 7 gồm: Máy bay F4, F102 và 4 chiếc AD6 ồ ạt bay vào ném bom, bắn phá Quân cảng Hải quân của ta tại Bãi Cháy và vùng phụ cận thị xã Hòn Gai. Với tinh thần cảnh giác cao, ý chí quyết tâm, dũng cảm, mưu trí, LLVT của ta gồm các đơn vị bộ đội phòng không, hải quân, công an vũ trang, dân quân tự vệ đã hiệp đồng chặt chẽ, lưới lửa tầm thấp, tầm trung, tầm cao, sau 20 phút chiến đấu đã bắn rơi 3 máy bay Mỹ, trong đó có 2 chiếc rơi tại chỗ, tên Trung úy E Alvarez lái máy bay AD4 bị phân đội súng máy 14,5 ly bắn cháy lúc 14 giờ 45 phút đã nhảy dù xuống biển, bị 3 chiến sĩ đơn vị Bộ đội đảo Cô Tô là Chuẩn úy làm công tác cơ yếu Nguyễn Kim Bảo, Hạ sĩ Lê Văn Lộc và Binh nhất Nguyễn Đình Giang – Lái thuyền trên đường đi công tác bằng chiếc thuyền buồm từ thị xã Hồng Gai về đơn vị bắt sống đưa lên thuyền, sau đó giao lại cho tàu hải quân của ta ra nhận. Đây là tên giặc lái máy bay Mỹ bị bắt sống đầu tiên trên miền Bắc tại vụng Hòn Mối, vịnh Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.
Chiến thắng trận đầu oanh liệt ngày 2 và 5/8/1964 đã ghi vào truyền thống “Quyết chiến, quyết thắng” của quân đội và truyền thống chiến đấu chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta thêm một mốc son lịch sử. Đây là chiến thắng của sức mạnh chính trị tinh thần của toàn dân tộc, của ý chí quyết tâm dám đánh, biết đánh và quyết chiến thắng giặc Mỹ xâm lược của quân và dân ta. Chiến thắng đó mãi mãi là biểu tượng của ý chí kiên cường, bất khuất, của trí tuệ và nghệ thuật quân sự Việt Nam được kế thừa và phát triển trong thời đại Hồ Chí Minh lên một tầm cao mới. Chiến thắng đó đã củng cố niềm tin đánh thắng đế quốc Mỹ và cổ vũ mạnh mẽ khí thế đánh Mỹ của quân và dân cả nước. Đồng thời, khẳng định những thành tựu xây dựng kinh tế kết hợp với củng cố quốc phòng, xây dựng quân đội chính quy, hiện đại trong 10 năm (1954 – 1964) và những thành công bước đầu trong xây dựng thế trận phòng không trên nền tảng chiến tranh nhân dân trên miền Bắc. Trên bình diện quốc tế, chiến thắng đó đã gây một tiếng vang, tạo được niềm tin, sự ủng hộ của các nước XHCN và nhân dân yêu chuộng hòa bình trên toàn thế giới đối với cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân ta.
Chiến thắng ngày 2 và 5/8/1964 là chiến công tiêu biểu đầu tiên của Hải quân nhân dân Việt Nam và cũng là chiến thắng trận đầu của quân và dân miền Bắc trong chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ. Chiến thắng là biểu tượng của ý chí kiên cường bất khuất Việt Nam; là sự khẳng định ý chí dám đánh, quyết đánh và biết đánh thắng giặc Mỹ xâm lược của Hải quân nói riêng và toàn quân, toàn dân ta nói chung. Đây còn là chiến thắng của sức mạnh tinh thần toàn dân tộc, của trí tuệ và nghệ thuật quân sự Việt Nam “lấy ít địch nhiều, lấy nhỏ đánh lớn”; phát huy tổng lực sức mạnh của cả dân tộc đánh thắng kẻ thù mạnh hơn ta gấp nhiều lần bằng các trang bị, vũ khí hiện có.
Chiến thắng trận đầu ngày 2 và 5/8/1964 là một mốc son trong lịch sử xây dựng, chiến đấu, trưởng thành của Hải quân nhân dân Việt Nam anh hùng, mãi mãi là niềm tự hào của các thế hệ quân và dân Quảng Ninh. Đây cũng là nguồn cổ vũ, động viên to lớn để Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Quảng Ninh giữ vững và phát huy truyền thống lên một tầm cao mới trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
