Là nhân viên Phòng Văn hóa – Thông tin huyện Bù Đăng, anh Điểu Duyên (dân tộc M’nông) không chỉ hoàn thành tốt nhiệm vụ chuyên môn, mà nhiều năm nay, anh còn góp phần tích cực gìn giữ và phát huy, lan tỏa món ăn đặc sản canh thụt của đồng bào mình.
Gìn giữ món ăn truyền thống
Là người M’nông nên trong bữa cơm hằng ngày gia đình anh Điểu Duyên thường nấu món canh thụt. Do được cha mẹ nấu cho ăn từ thuở bé nên hương vị món canh thụt như ngấm vào máu các con của anh Duyên, các bé rất thích. Thỉnh thoảng gia đình có việc, anh Duyên cũng tự nấu món canh thụt đãi khách. Anh Nguyễn Văn Hanh, Phó Giám đốc Khoa học công nghệ Viettel Bình Phước chia sẻ: Tôi đã nhiều lần ăn canh thụt, ở nhiều nơi, do nhiều người chế biến nhưng canh thụt do anh Điểu Duyên nấu tôi thích nhất.
Không chỉ là món ăn “gây thương nhớ” đối với người thân, canh thụt do anh Điểu Duyên chế biến còn làm vừa lòng du khách nơi xa đến. Mỗi lần cơ quan có khách, anh Duyên đều được đồng nghiệp động viên làm món canh này đãi khách. Ông Vũ Đức Hoàng, Trưởng phòng Văn hóa – Thông tin huyện Bù Đăng cho biết: Trong các ngày lễ, sự kiện, anh Điểu Duyên là người được phân công phụ trách công tác ẩm thực. Trong số các món ăn truyền thống của dân tộc mình, canh thụt do anh Điểu Duyên chế biến luôn được nhiều người khen ngợi. Tôi cho rằng điều đó bắt nguồn từ việc anh Duyên đã học hỏi, sàng lọc, tiếp thu và phát huy tốt những đặc trưng của món ăn và nâng tầm canh thụt trở thành ẩm thực độc đáo của đồng bào mình. Từ đó, món canh thụt được nhiều người biết đến.
Món ngon kỳ công
Trực tiếp chứng kiến anh Điểu Duyên chuẩn bị nguyên liệu và chế biến món canh thụt, tôi mới hiểu vì sao món canh này lại được nhiều người khen ngon đến vậy.
Vừa nhóm bếp củi đỏ lửa, anh Điểu Duyên liền xắn tay sơ chế nguyên liệu để chế biến món ăn. Anh chia sẻ, món canh thụt có nhiều cách làm, qua thời gian cũng có biến tấu theo sự phát triển của xã hội nhưng anh vẫn thích nấu theo cách cha mẹ truyền lại. Để nấu canh thụt cần có thịt heo, lá nhíp, bắp chuối non, da trâu, đọt mây, đọt mướp, đọt bí, cà nút áo, ớt, lá nhau… Phần lớn các nguyên liệu này được anh tìm hái trong tự nhiên qua các đợt đi rừng. Sau khi nguyên liệu được rửa sạch, để ráo nước, anh bắt đầu cho vào ống lồ ô đã chuẩn bị sẵn và dựng nghiêng trên bếp lửa đã rực than.
Khoảng 3-5 phút, anh lại trở ống lồ lô cho nhiệt tỏa đều từ đầu đến ngọn ống. Chỉ khoảng 10-15 phút, tùy ống lớn, nhỏ, thức ăn đã sôi trào lên miệng ống. Anh Duyên thao tác rất nhẹ nhàng, một tay khơi bớt than để giảm nhiệt, một tay trở ống lồ ô với nhiều tư thế nghiêng, đứng thẳng khác nhau để biết chắc toàn bộ nguyên liệu trong ống đã chín.
Không chỉ mang hương vị tự nhiên, món canh thụt được chế biến khá kỳ công nên hợp khẩu vị của rất nhiều người. Phần kỳ công nhất chính là chế biến da trâu, một nguyên liệu không thể thiếu của món canh này. Do da trâu thời này rất hiếm, khó mua nên có dịp là anh Duyên mua cả kilôgam về để dành. Việc sơ chế da trâu trải qua nhiều công đoạn mới bảo quản được lâu.
Miếng da trâu được dùng trong món canh thụt khi chế biến sẽ nướng thêm một lần nữa, sau đó dùng vật nặng đập thật mạnh để lấy phần lõi bên trong vàng ươm. Sau khi ngâm nước rửa sạch, đem miếng da trâu luộc sơ qua rồi mới cho vào ống lồ ô. Ngày nay, các món canh thụt ở nhiều nơi khác có thể thay thế da trâu bằng da bò.
Là sự hòa quyện của rất nhiều nguyên liệu nên khi nấu chín, món canh thụt có hương vị thơm ngon khó cưỡng. Anh Điểu Duyên cho biết, món canh thụt có nhiều nguyên liệu, tùy cách kết hợp nguyên liệu của mỗi người sẽ cho ra món canh có hương vị khác nhau. Với anh Điểu Duyên, món canh thụt do anh chế biến có đọt mây sẽ không có cà vì 2 loại này khi nấu chín cùng nhau sẽ tạo ra mùi hắc, không phải ai cũng thích.
Không chỉ chế biến kỳ công, canh thụt ngon còn phải canh cho lửa than đều, nhiệt tỏa đều từ đầu đến cuối ống lồ ô thì nguyên liệu mới chín đều. Bí quyết còn ở chỗ người nấu biết được thời điểm nguyên liệu chín vừa tới để giữ nguyên hương vị, chứ không phải khi ống lồ ô sôi lên là chín. Và khâu cuối cùng là giã tay để các nguyên liệu hòa quyện vào nhau, sền sệt có nước, có cái mà không phải thành bột. Canh thụt ăn ngon nhất là khi vừa chế biến xong, có thể ăn kèm với cơm hoặc ăn riêng.
