Với đặc thù về vị trí địa lý, Cục Hải quan Quảng Ninh quản lý nhà nước về hải quan trên địa bàn tỉnh ở cả 3 tuyến là đường bộ, đường biển và đường hàng không. Tuy nhiên, trong thời đại mở cửa và phát triển số hóa như hiện nay, ngoài 3 tuyến trên còn tuyến thương mại điện tử (TMĐT) có nhiều vấn đề bất cập, đòi hỏi Cục Hải quan Quảng Ninh phải tăng cường công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trong hoạt động TMĐT.
Trước sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, trong những năm gần đây, các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân, người tiêu dùng đã dần thay đổi thói quen mua sắm truyền thống sang mua bán trực tuyến, đưa hoạt động TMĐT tăng trưởng bình quân 20%/năm.
Điều này tiềm ẩn nguy cơ các đối tượng lợi dụng hoạt động TMĐT để buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả với phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi, gây nhiều khó khăn trong công tác phát hiện, bắt giữ, xử lý của các lực lượng chức năng. Các đối tượng thường tập trung vào nhóm hàng hóa có giá trị cao, những mặt hàng do nước ngoài sản xuất được người dân ưa chuộng, các thương hiệu nổi tiếng…
Phương thức, thủ đoạn được các đối tượng sử dụng là lập nhiều tài khoản trên mạng xã hội và chạy quảng cáo, ảnh chụp, video clip sản phẩm và không có địa chỉ, số điện thoại hoặc địa chỉ chung chung, khi khách hàng có nhu cầu thì nhận tin nhắn qua mạng xã hội. Một số đối tượng còn livestream (phát trực tiếp) để chốt bán những sản phẩm hàng hóa không có hóa đơn chứng từ hợp pháp, hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ.
Đánh giá qua thực tiễn đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả trên địa bàn tỉnh của Cục Hải quan Quảng Ninh cho thấy, công tác này đang gặp không ít khó khăn, vướng mắc, như: Các tổ chức, cá nhân kinh doanh trên TMĐT thường không có cửa hàng cụ thể mà đặt hàng, lấy hàng ở nơi khác sau đó sử dụng dịch vụ cung ứng của các đơn vị vận chuyển, chuyển phát nhanh, thu tiền hộ và trên bao bì đơn hàng không thể hiện địa chỉ của người bán nên công tác phát hiện, xử lý chưa triệt để.
Bên cạnh đó, một cá nhân có thể lập nhiều tài khoản mạng xã hội để kinh doanh trong khi lập các tài khoản mạng xã hội không cần định danh cá nhân để xác thực nên khi phát hiện các vụ việc vi phạm có liên quan trên TMĐT hoặc nền tảng số, gây khó khăn cho các cơ quan quản lý trong việc truy xuất, truy thu thuế, xử lý đối tượng vi phạm.
Một số công ty cung ứng dịch vụ bưu chính, chuyển phát nhanh, ngoài việc thực hiện dịch vụ bưu chính, chuyển phát nhanh theo quy định còn ký hợp đồng đại lý ủy quyền cho một số tổ chức, cá nhân khác (không có chức năng bưu chính, chuyển phát) để thực hiện dịch vụ bưu chính, vận chuyển hàng hóa. Một số đại lý ủy quyền vận chuyển đã lợi dụng việc ủy quyền của các công ty có chức năng kinh doanh dịch vụ bưu chính để vận chuyển hàng hóa có nguồn gốc nhập lậu, hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ. Khi xảy ra vi phạm pháp luật trong vận chuyển hàng hóa không có hóa đơn chứng từ chứng minh nguồn gốc hợp pháp, hàng cấm thì chỉ xử lý được các đại lý ủy quyền, không xử lý được các công ty, doanh nghiệp có chức năng kinh doanh dịch vụ bưu chính đã ủy quyền.
Những khó khăn, vướng mắc nêu trên đã khiến cho công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trong hoạt động TMĐT chưa đạt kỳ vọng. Từ tháng 10/2020 đến nay, Cục Hải quan Quảng Ninh phát hiện, bắt giữ, xử lý 25 vụ, 21 đối tượng vi phạm, trị giá tang vật vi phạm là 1,36 tỷ đồng.
Ông Nguyễn Cảnh Thắng, Trưởng Phòng Phòng chống buôn lậu và xử lý vi phạm (Cục Hải quan Quảng Ninh) cho biết: Với vai trò Cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo 389 tỉnh, Cục Hải quan Quảng Ninh đã chủ động tham mưu cho Ban Chỉ đạo 389 tỉnh tập trung chỉ đạo các cơ quan, đơn vị, lực lượng chức năng tiếp tục áp dụng đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ. Trong đó, chú trọng thu thập thông tin, nắm chắc diễn biến tình hình từ sớm, từ xa; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và kiểm soát hoạt động TMĐT. Đồng thời, đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ để kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các hành vi kinh doanh hàng cấm, hàng nhập lậu, hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ qua mạng xã hội và các sàn TMĐT; chủ động rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, kịp thời phát hiện những sơ hở, bất cập, chồng chéo về cơ chế, chính sách; đề xuất các cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật để hoàn thiện cơ chế, chính sách pháp luật về quản lý đối với hoạt động TMĐT.
Cùng với các giải pháp trên, Cục Hải quan Quảng Ninh đang phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chức năng đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền, phổ biến các quy định pháp luật về TMĐT và các hành vi, phương thức, thủ đoạn của các đối tượng buôn lậu, gian lận thương mại, kinh doanh hàng giả trong hoạt động TMĐT. Từ đó, nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật của các thương nhân, tổ chức, cá nhân, tạo sức lan tỏa sâu rộng để người dân hiểu, thực hiện và tích cực, chủ động tham gia tố giác các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại và kinh doanh hàng giả trong hoạt động TMĐT.
