Đi lễ đền, chùa là truyền thống văn hoá tốt đẹp của người Việt, có từ lâu đời. Quảng Ninh với hơn 600 di tích lịch sử, văn hoá, chủ yếu là các đình, đền, chùa, miếu, đón hàng triệu người đến tham quan, đi lễ hằng năm, đông nhất là việc đi lễ vào mùa xuân.
Dân gian vẫn có câu: “Trăm năm tích đức tu hành/ Chưa đi về Yên Tử chưa thành quả tu”. Cũng tương truyền rằng đi Yên Tử 3 năm liền thì “đắc lễ, đắc bái”, gặp nhiều may mắn. Qua tìm hiểu, những người nghiên cứu về văn hoá cho rằng, con người khi đến chùa là đã có lòng rồi, đó là tâm thức sám hối, hướng thiện, muốn gạt bỏ những muộn phiền trong cuộc sống, cầu mong những điều tốt lành như sức khoẻ, may mắn, bình an. Và khi đến cửa Phật thì không có sự phân biệt, tất cả đều như nhau, không kể chức sắc, địa vị…
Những năm gần đây, Yên Tử (TP Uông Bí) thường đón khoảng 1 triệu khách mỗi năm. Chúng tôi từng có những khảo sát nhỏ đối với du khách thì nhận thấy, không chỉ người già, trung niên mà nhiều bạn trẻ vẫn đều đặn về đây chiêm bái vào mỗi mùa xuân. Họ có khi là người Quảng Ninh, cũng nhiều bạn đến từ các tỉnh lân cận như Hải Phòng, Hà Nội, Hải Dương… Và họ không chỉ đi 3 năm mà nhiều bạn đi 5 năm, 7 năm liên tục cùng gia đình, nhóm bạn bè, thậm chí có thể đi một mình, trừ khi có những lý do đặc biệt họ mới lỗi hẹn.
Trao đổi với chúng tôi, ông Lê Tiến Dũng, Trưởng Ban Quản lý Di tích và Rừng quốc gia Yên Tử, cho biết: Yên Tử có 10 ngôi chùa, bắt đầu từ chùa Trình, qua chùa Suối Tắm, chùa Lân, chùa Cầm Thực, Giải Oan, Hoa Yên, Một Mái, Bảo Sái, Vân Tiêu lên tới điểm cuối là chùa Đồng trên độ cao 1.068m so với mực nước biển. Người dân, du khách về Yên Tử hầu hết đều tìm hiểu, biết hết về các ngôi chùa nơi đây nhưng do đường sá, thời gian, mục đích mỗi người mà hành trình có thể đi đầy đủ các chùa hay tiết giảm một số điểm chùa.
Tuy nhiên, đại đa số đều đi qua các điểm như tháp Tổ – chùa Hoa Yên – chùa Đồng, với ý nghĩa Hoa Yên là chùa Cả, chùa chính, thấp xuống một chút thì có tháp Tổ là nơi thờ xá lỵ Phật hoàng Trần Nhân Tông. Còn chùa Đồng có vị trí cao nhất, nằm trên đỉnh thiêng Yên Tử, không bị thứ gì che khuất, hướng thẳng lên trời rồi. Do vậy, thời gian hành hương các điểm chùa Yên Tử có thể kéo dài một vài ngày hoặc chỉ trong nửa ngày đã lên tới chùa Đồng.
Không chỉ Yên Tử mà đi chùa, đền đầu năm là truyền thống, đi vào trong tâm thức chung của người Việt. Đền Cửa Ông (Cẩm Phả) cũng là một điểm di tích lịch sử văn hoá thu hút đông du khách hằng năm trên địa bàn tỉnh. Không chỉ du khách trên địa bàn mà nhiều tỉnh lân cận cũng về đây, đặc biệt là những người có công việc gắn bó với sông nước. Chia sẻ với chúng tôi, một lãnh đạo đơn vị quản lý đền cho hay, nhiều người dân đi lễ đền Cửa Ông với tinh thần “đầu năm lễ trình, cuối năm lễ tạ”. Đặc biệt, khác với nhiều đền, chùa khác, từ nhiều năm nay, không ít người dân đi lễ tại đền Cửa Ông ngay sau giờ phút giao thừa, để cầu mong sức khoẻ, may mắn, công việc trong năm mới gặp nhiều suôn sẻ, thuận lợi…
Qua tìm hiểu về việc dâng hương, dâng lễ tại các đền, chùa cho thấy, xưa nay cũng có một số thay đổi. Đơn cử như việc dâng hương, những năm gần đây, các ngôi chùa, đền trên địa bàn tỉnh đều có biển khuyến cáo, đề nghị người dân, du khách không thắp hương trong nội tự. Công tác tuyên truyền cũng được làm sâu rộng, thay đổi mạnh mẽ ý thức người dân, từ đó không còn tình trạng khói hương ngột ngạt trong chùa, đồng thời đảm bảo an toàn, phòng chống cháy nổ tốt hơn cho các công trình cổ vốn có nhiều cấu kiện gỗ…
Việc dâng lễ cũng có nhiều cách thức khác nhau. Quan sát ở một số đền, chùa lớn trên địa tỉnh cho thấy, nhiều đoàn, gia đình chuẩn bị lễ vật công phu từ hương, hoa trái, thực phẩm các loại tương đối phong phú. Bên cạnh đó, nhiều người không có điều kiện để chuẩn bị sẽ chọn nghi lễ đơn giản, dâng hương và thả lễ trực tiếp với tâm niệm lễ là tuỳ vào tâm thành mỗi người. Một điểm cần lưu ý là khi dâng lễ lên các ban thờ Phật phải là lễ chay, không nên dâng lễ mặn. Chùa, đền, miếu đều là những không gian linh thiêng, nên khi đến đây, ai cũng cần ăn mặc lịch sự, kín đáo, giản dị và có những hành xử cẩn trọng, nói năng nhẹ nhàng, đúng mực…
