Sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử đã thúc đẩy nền kinh tế số và mang lại nhiều lợi ích cho người tiêu dùng. Tuy nhiên, song hành với những tiện ích là hàng loạt thách thức liên quan đến quyền lợi người tiêu dùng. Vì vậy, để bảo đảm môi trường thương mại điện tử minh bạch, cần có sự phối hợp đồng bộ từ cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng.
Nhiều vi phạm quyền lợi người tiêu dùng
Theo số liệu từ Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công thương), số lượng khiếu nại liên quan đến thương mại điện tử tăng mạnh trong những năm gần đây. Các vấn đề phổ biến gồm hàng giả, hàng kém chất lượng, giao hàng sai cam kết, khó khăn trong đổi trả và lừa đảo trực tuyến.
Trên các sàn thương mại điện tử, không khó để bắt gặp những sản phẩm có giá bán chênh lệch đáng kể so với giá thị trường, đi kèm thông tin không rõ ràng về nguồn gốc xuất xứ.
Tiến sĩ Nguyễn Mạnh Hùng, nguyên Chủ tịch Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam nhận định: “Nhiều nhà bán hàng cố tình lợi dụng kẽ hở trong quy trình kiểm duyệt để đưa sản phẩm kém chất lượng ra thị trường. Điều này không chỉ gây thiệt hại cho người tiêu dùng mà còn làm mất lòng tin vào thương mại điện tử”.
Bên cạnh hàng giả, tình trạng lừa đảo thông qua các chương trình khuyến mãi ảo, quảng cáo sai sự thật cũng đang ở mức báo động. Hiện nay, nhiều đối tượng lừa đảo đang lợi dụng các nền tảng mạng xã hội để bán hàng giả, hàng nhái dưới hình thức livestream hoặc quảng cáo. Nếu không có sự kiểm soát chặt chẽ, người tiêu dùng rất dễ rơi vào bẫy.
Mặc dù các sàn thương mại điện tử đã triển khai chính sách đổi trả hàng, nhưng nhiều khách hàng vẫn gặp khó khăn trong quá trình khiếu nại.
Theo Tiến sĩ Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế chia sẻ: “Hệ thống bảo vệ người tiêu dùng trên các sàn thương mại điện tử vẫn còn một số hạn chế. Trong nhiều trường hợp, người tiêu dùng phải thu thập bằng chứng, đối chất với nhà bán hàng mà không có sự hỗ trợ đẩy đủ từ nền tảng.”
Việc lộ thông tin cá nhân cũng là một trong những rủi ro lớn nhất khi mua sắm trực tuyến. Dữ liệu người tiêu dùng đang trở thành mục tiêu của nhiều đối tượng xấu. Nếu không có chính sách bảo mật chặt chẽ, quyền riêng tư của người tiêu dùng sẽ tiếp tục bị xâm phạm nghiêm trọng.
Hoàn thiện khung pháp lý, quy định trách nhiệm của các sàn thương mại điện tử
Để giải quyết những bất cập trên, đại diện Cục Quản lý thị trường (Bộ Công thương) cho biết, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng; Cần sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật về thương mại điện tử, đặc biệt là chế tài xử phạt nghiêm khắc đối với hành vi gian lận. Các cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra, công khai danh sách các tổ chức, cá nhân vi phạm để người tiêu dùng cảnh giác.
Kiểm soát chặt chẽ hơn đối với nhà hàng, yêu cầu cung cấp giấy tờ chứng minh nguồn gốc sản phẩm; cải thiện chính sách bảo vệ người tiêu dùng, nâng cao chất lượng dịch vụ hỗ trợ khiếu nại; áp dụng công nghệ AI và dữ liệu lớn để phát hiện và ngăn chặn hành vi gian lận. Đồng thời, người tiêu dùng cũng cần nâng cao nhận thức và kỹ năng, lựa chọn mua hàng từ các gian hàng uy tín, có đánh giá cao từ khách hàng trước đó; kiểm tra kỹ thông tin sản phẩm trước khi mua, tránh bị thu hút bởi giá rẻ bất thường; hạn chế cung cấp thông tin cá nhân cho các trang web không rõ nguồn gốc; báo cáo ngay cho cơ quan chức năng nếu phát hiện hành vi gian lận.
Đặc biệt, trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển xuyên biên giới, Việt Nam cần đẩy mạnh hợp tác với các quốc gia trong khu vực để xây dựng tiêu chuẩn chung về bảo vệ người tiêu dùng.
Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong thương mại điện tử không chỉ là trách nhiệm của cơ quan quản lý hay doanh nghiệp, mà còn đòi hỏi sự chủ động từ phía người tiêu dùng. Khi mỗi bên đều thực hiện đúng trách nhiệm của mình, thương mại điện tử sẽ phát triển theo hướng minh bạch, bền vững và thực sự mang lại lợi ích cho xã hội.
