Nhiều chuyên gia cho rằng, đã đến lúc cần phải tính đúng, tính đủ giá thành điện sao cho ít tác động nhất đến đời sống dân sinh, hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Theo Quyết định 05 năm 2024 của Thủ tướng Chính phủ thì cơ cấu chi phí giá phát điện, bao gồm các khoản như chi phí phát điện, chi phí truyền tải điện, chi phí phân phối bán lẻ điện và chi phí phụ trợ quản lý ngành. Các chi phí trên cùng với sản lượng điện thương phẩm và lợi nhuận định mức tạo nên giá điện bình quân.
Nhưng trong năm vừa qua, giá nhiên liệu đầu vào cho sản xuất điện như giá than, dầu, khí… đều tăng cao do biến động của tình hình chính trị xã hội toàn thế giới cùng với ảnh hưởng của hiện tượng El Nino khiến cơ cấu nguồn điện biến động theo hướng bất lợi. Tức nguồn cho điện giá rẻ như thủy điện giảm, trong khi nguồn điện có giá đắt như điện than, điện dầu tăng cao.
Trong khi đó, nhu cầu điện của Việt Nam tăng cao, xấp xỉ 10 – 11%. Do vậy, đã đến lúc giá điện cần được tính đúng, tính đủ và lộ trình tăng giá cần ít tác động nhất đến đời sống dân sinh, hoạt động sản xuất, kinh doanh… Đây là những vấn đề được đưa ra thảo luận tại cuộc toạ đàm “Giá thành điện – Thực trạng và giải pháp” được Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức chiều 10/10, tại Hà Nội.
Tại buổi tọa đàm, các chuyên gia đều khẳng định đã đến lúc cần tính đúng, tính đủ giá điện. Bởi qua số liệu kiểm tra được công bố thì giá thành điện là 2.088 đồng/kWh, còn giá bán bình quân 1.953 đồng/kWh. Tức giá thành điện đã cao hơn giá bán điện bình quân là 135 đồng/ kWh.
“Chúng ta đã tính đầy đủ các yếu tố đầu vào là theo thị trường. Nhưng đầu ra chúng ta lại quyết định giá thấp hơn cho nên gây ra hiện tượng lỗ trong sản xuất kinh doanh điện”, ông Nguyễn Tiến Thỏa – Chủ tịch Hội thẩm định giá Việt Nam cho biết.
Ngoài ra, trong thời gian vừa qua, giá nhiên liệu đầu vào cho sản xuất điện đều tăng khiến cơ cấu nguồn điện bị biến động. Mặc dù các bên sản xuất điện, phân phối, bán lẻ điện đã tiết giảm chi phí nhưng khi giá bán điện vẫn thấp hơn giá thành sản xuất, giá thành phân phối sẽ gây khó khăn trong công tác phát triển điện.
Ông Phan Chí Hiếu – Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội nhận định: “Trong nỗ lực của nhà phân phối, nhà sản xuất cố gắng nhằm giảm giá mua điện thì lại ảnh hưởng đến nhà sản xuất điện và về lâu dài, không thúc đẩy nhà sản xuất điện, ảnh hưởng đến an ninh, ổn định cung ứng điện”.
Theo các chuyên gia để giải quyết tính trạng đã đến lúc chúng ta cần phải tính đúng, tính đủ giá thành điện. Bởi nguyên tắc chung của điều hành giá điện là phải bảo đảm bù đắp chi phí sản xuất hợp lý, hợp lệ. Khi làm được điều này không chỉ giảm lỗ cho ngành điện mà việc thu hút đầu tư để phát triển nguồn lưới điện cũng thuận lợi hơn.
“Do EVN có gặp khó khăn về tình hình tài chính dẫn đến việc các dự án của tư nhân về mua điện cũng bị nợ và gây khó khăn rất nhiều cho các nhà đầu tư. Và nếu chúng ta không có động thái điều chỉnh giá điện phù hợp dẫn tới gây khó khăn cho EVN trong câu chuyện chi trả cho các nhà đầu tư đã bỏ tiền ra và vận hành hệ thống”, TS Hà Đăng Sơn – Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và tăng trưởng xanh cho biết.
Thực tế hiện nay, cơ cấu sản xuất và cung ứng điện hiện nay thì các nhà máy của EVN chỉ đáp ứng được khoảng 30% nhu cầu điện năng. Còn lại là các nhà máy thuộc các tập đoàn như PVN, TKV và các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Do đó, cần phải có một cơ chế điều chỉnh giá điện đảm bảo đúng và đủ.
Ông Nguyễn Thế Hữu – Phó Cục trưởng Cục Điều tiết điện lực, Bộ Công Thương thông tin: “Bộ Công Thương đã trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 05 về “Cơ chế điều chỉnh giá bán điện bình quân”. Trong đó quy định cơ chế điều chỉnh giá có lên, có xuống, có tăng, có giảm và thời hạn điều chỉnh trong 3 tháng. Như vậy tạo điều kiện cho việc điều chỉnh giá điện tiệm cận với sự thay đổi có yếu tố đầu vào, phản ánh sát với biến động chi phí”.
Ngày 10/10, Bộ Công Thương đã công bố kết quả kiểm tra chi phí sản xuất kinh doanh điện của Tập đoàn Điện lực Việt Nam. Theo đó, do chi phí sản xuất điện vẫn cao hơn giá bán lẻ bình quân khiến năm 2023 EVN lỗ gần 22.000 tỷ đồng từ sản xuất kinh doanh điện.
Cũng tại buổi tọa đàm, các chuyên gia đều cho rằng nếu chúng ta tiếp tục duy trì giá điện mức thấp thì hậu quả là không thu hút đầu tư cho ngành điện. Đồng thời, không có động lực nào cho doanh nghiệp để sử dụng năng lượng tiết kiệm, thay đổi công nghệ.
Ngoài ra, cần phải nhanh chóng sửa cơ chế chính sách giá điện trong Luật Điện lực. Đảm bảo nguyên tắc các thông số về điều hành giá như thế nào, quy trình điều hành giá ra sao… phải rất mạch lạc, minh bạch.
